Ο πόλεμος των εμβολίων με τη γεωπολιτική και οικονομική διάστασή του καταλήγει στο απλοποιημένο “κάθε φτωχός και η μοίρα του”, αφού τα 2/3 του πληθυσμού του πλανήτη, φυσικά τα πιο φτωχά, δε θα εμβολιαστούν το ίδιο έγκαιρα με τον υπόλοιπο κόσμο.
«Αρχικά πρέπει να απαντήσουμε σε θεμελιώδεις απορίες: Ποιος ελέγχει το “γίγνεσθαι”, ποιος ασκεί τον έλεγχο των πραγμάτων ή επηρεάζει τις καταστάσεις που οδηγούν σε αυτό το αύριο; Ποιος είναι ο μηχανισμός που οδηγεί σε αυτό το μέλλον που έρχεται; Θα πρόκειται για μετα-google εποχή; Ένα σύστημα χρηματιστηριακών οργανισμών που υποκαθιστούν τη σύγχρονη πολιτική και οικονομία; Και πώς αυτός ο μηχανισμός γίνεται αποδεκτός από τους ανθρώπους;»
Ζούμε ίσως στην πιο αντιφατική, κρίσιμη και αινιγματική εποχή της ανθρώπινης Ιστορίας. Μια εποχή, ψήγματα της οποίας διέκριναν δεκαετίες πριν οραματιστές της Τέχνης, κάθε μορφής, ως "προφήτες" μιας προδιαγεγραμμένης πορείας ενός συστήματος που μοιάζει με το συμβολικό ουροβόρο όφι, ο οποίος ελίσσεται γύρω από τον εαυτό του και δαγκώνει την ουρά του. Μόνο που στην περίπτωση της δικής μας κοινωνίας αυτό δεν υποκρύπτει ούτε υπέρτατη σοφία ούτε μυστηριακή γνώση, αλλά ακριβώς το αντίθετο.
Μια κοινωνία γεμάτη αντιφάσεις που δε μας επιτρέπει να διακρίνουμε ένα αισιόδοξο αύριο... Ίσως κανένα αύριο αν δεν απαντήσουμε πρώτα σε ορισμένες βασικές ερωτήσεις. Αυτό το αύριο προσπαθούμε να "αποκρυπτογραφήσουμε", έχοντας σαν "ορίζοντα γεγονότων" στη δική μας "μαύρη τρύπα" όχι μόνο την COVID και μετά COVID-19 εποχή, αλλά κυρίως την ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται όλα τα τελευταία χρόνια, και αλλάζουν με ρυθμούς που είναι αδύνατον να τους παρακολουθήσει κανείς. Μόνο που οι μόνοι προφήτες που μπορούν να "δουν" το θολό "αύριο" είναι εκείνοι, οι "κλασικοί", που ανακαλούνται στο συλλογικό ασυνείδητο κάθε φορά που η κοινωνία περνάει μια κρίση η οποία αποδεικνύεται κατά πολύ χειρότερη από την προηγούμενη και φυσικά μέσα από το πρίσμα της "δημιουργικής ασάφειας" που χαρακτηρίζει αυτές τις προφητείες. Οι άλλοι "προφήτες", εκείνοι της Τέχνης, δε διεκδίκησαν ποτέ έναν τέτοιο ρόλο. Απλά μπόρεσαν να "δουν" πιο μπροστά από την εποχή τους με βάση τα "δομικά" υλικά που είχαν στη διάθεσή τους, εκείνα που έχτιζαν το αύριο, χθες.
Πώς όμως θα μπορούσε να είναι το δικό μας πια "αύριο" ιδωμένο μέσα από το εξίσου δικό μας σήμερα; Δύσκολη ερώτηση κι ακόμα πιο δύσκολη η απάντηση, όπως τη σκιαγράφησε ο καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Γιώργος Νικολακάκης... «Αρχικά πρέπει να απαντήσουμε σε θεμελιώδεις απορίες: Ποιος ελέγχει το "γίγνεσθαι", ποιος ασκεί τον έλεγχο των πραγμάτων ή επηρεάζει τις καταστάσεις που οδηγούν σε αυτό το αύριο; Ποιος είναι ο μηχανισμός που οδηγεί σε αυτό το μέλλον που έρχεται; Θα πρόκειται για μετα-google εποχή; Ένα σύστημα χρηματιστηριακών οργανισμών που υποκαθιστούν τη σύγχρονη πολιτική και οικονομία; Και πώς αυτός ο μηχανισμός γίνεται αποδεκτός από τους ανθρώπους;».
Αν όλα αυτά σας μοιάζουν λίγο "οργουελικά", δεν έχετε άδικο. Όσο σκοτεινή είναι η εποχή που περιέγραψε ο Τζορτζ Όργουελ στο θρυλικό πια "1984", άλλο τόσο σκοτεινή είναι η δική μας. Με τη διαφορά ότι μας επιτρέπεται να βλέπουμε ψήγματά της και μόνο. Όλα αυτά που βιώνουμε τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι κομμάτια αυτού του παζλ, με την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας να μοιάζει με ακίδες που μας τα αποκαλύπτουν, κάνοντας την εικόνα πιο εμφανή και ταυτόχρονα πιο επώδυνη, όπως εύστοχα το περιέγραψε ο σοφός στοχαστής, δίνοντας όμως μια άλλη διάσταση στη φαινομενική εξέλιξη των πραγμάτων που κυριαρχείται από την "ψηφιακή επανάσταση".
«Δε νομίζω ότι η τεχνολογική έκρηξη που ζούμε είναι κάτι το καινούργιο. Καινούργιο και σημαντικό είναι αυτό που θέτει τις τεχνολογικές εξελίξεις εν κινήσει και σε εφαρμογή», διευκρινίζει ο κ. Γιώργος Νικολακάκης. Οι εξελίξεις επιταχύνονται, και το πιο δυσοίωνο είναι ότι αυτή η επιτάχυνση δεν ωφελεί την κοινωνία.
Από τα πιο επίκαιρα παραδείγματα είναι τα όσα εκτυλίσσονται γύρω από τα εμβόλια κατά της COVID-19. Ζούμε τη θαυμαστή "έκρηξη" της Ιατρικής, που οδήγησε σε χρόνο-ρεκόρ στην ανακάλυψη των εμβολίων κατά του ιού που έχει γονατίσει τον πλανήτη. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, αυτό το "θαύμα" μετατρέπεται σε κατάρα, καθώς ο πόλεμος των εμβολίων με τη γεωπολιτική και οικονομική διάστασή του καταλήγει στο απλοποιημένο "κάθε φτωχός και η μοίρα του", αφού τα 2/3 του πληθυσμού του πλανήτη, φυσικά τα πιο φτωχά, δε θα εμβολιαστούν το ίδιο έγκαιρα με τον υπόλοιπο κόσμο... Αντί για διάχυση της γνώσης, οπισθοχώρηση στα ήδη γνώριμα ιστορικά μονοπάτια.
Πώς θα μπορούσε λοιπόν να είναι το αύριο μέσα σε αυτό το πλαίσιο τού σήμερα και χωρίς ιδιαίτερες ελπίδες ότι όλες οι βαρύγδουπα διακηρυγμένες ελπίδες του ανθρώπου για ειρήνη, δικαιοσύνη, ισότητα θα μπορέσουν να γίνουν πράξη; «Βλέπω το μέλλον με απαισιοδοξία», μας εξομολογήθηκε ο κ. Νικολακάκης. «Προς το παρόν τουλάχιστον, καθώς δε βλέπω προσωπικότητες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κάτι άλλο. Ζούμε σε έναν πεπερασμένο κόσμο, όπου αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν όρια. Και αυτό οδηγεί τον άνθρωπο να ξανασχεδιάσει το μέλλον του». Ενδεχομένως και στο διάστημα, όπως έχουν διακηρύξει σημαντικές μορφές από τον χώρο της επιστήμης, με πιο γνωστό τον αείμνηστο Στίβεν Χόκινγκ, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει μονόδρομο για την ανθρωπότητα αυτό το ενδεχόμενο.
Με τον τρόπο αυτό «ο άνθρωπος θα ξαναχτίσει τις ουτοπίες του», όπως έκανε και με τις άλλες ανακαλύψεις νέων κόσμων. Ας θυμηθούμε εδώ τις ουτοπίες που γέννησε η Βιομηχανική Επανάσταση, με τη φρούδα - όπως αποδείχτηκε - ελπίδα ότι οι μηχανές θα απελευθέρωναν τον άνθρωπο ώστε να αναπτύξει άλλες δεξιότητες, με την ιστορική συνειδητοποίηση ότι πίσω από κάθε μεγάλη ιδέα κρύβεται ένας πόλεμος συμφερόντων.
ΠΩΣ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ "ΝΕΟ" ΑΥΡΙΟ
«Δεν υπάρχουν ευδιάκριτες ταυτότητες που να οδηγούν κάπου»
Τι είναι όμως αυτό που πρέπει να φτιαχτεί στη θέση ενός θνήσκοντος κόσμου; Κρίσιμη ερώτηση, δύσκολη απάντηση. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τον γνωστό καθηγητή, «δεν υπάρχουν ευδιάκριτες ταυτότητες που να οδηγούν κάπου». Το σύστημα προσπαθεί να ανακυκλωθεί έχοντας οικοδομήσει μια "λογική" κυριαρχίας και εκμετάλλευσης, από την οποία είναι αδύνατον να βγει, καθώς δεν ξέρει αν θα μπορέσει να επιβιώσει. Πόσω μάλλον όταν δεν είναι ορατή μια διάδοχη κατάσταση. Και έτσι κανείς δεν μπορεί να προφητεύσει σαν νέος Όργουελ τον κόσμο τού αύριο. Μπορεί απλώς να διακρίνει τη συμπτωματολογία τού "μεγάλου ασθενούς", βλέποντας την απουσία εναλλακτικών ιδεολογιών να αναβιώνει ένα σύστημα ρετρό-εθνικισμού με ποικίλες μορφές.
Η Κίνα και η Ρωσία είναι από τους πρωταγωνιστές της επιστροφής σε αυτό το "ιδεολόγημα", όπως και το Brexit, που σαφώς και δε σημαίνει ότι αίφνης οι Βρετανοί έγιναν περισσότερο Βρετανοί, ενώ είναι ακόμη νωπές οι μνήμες από την πολιτική Τραμπ που στηρίχτηκε σε αυτό τον "ρετρό" εθνικισμό. Μια επαναφορά στερεότυπων που πρέπει να μας προβληματίσει, συνειδητοποιώντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Νικολακάκης, πως, «όταν φτιάξεις ένα τέρας, αυτό αρχίζει να καταπίνει τα πάντα γύρω του». Πόσω μάλλον όταν αυτά έχουν στερέψει..! Έστω όμως και σε αυτή τη σκοτεινιά η ελπίδα δεν παύει να ρίχνει το φως της μέσα από τις χαραμάδες. Αυτή είναι άλλωστε η μοίρα του ανθρώπου, να αναγκάζεται να αγωνιστεί με τους νέους όρους που επιβάλλει η κάθε εποχή για να επαναπροσδιορίσει το παρόν και την προοπτική του μέλλοντός του.
