Δυο λέξεις, δυο έννοιες από το πολύ βαθύ παρελθόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Δυο λέξεις βαριές που ηχούν ως κύμβαλα, κάθε άλλο παρά αλαλάζοντα, ως δυο κλειδοκύμβαλα που ξεκλειδώνουν ή και κλειδώνουν αναλόγως μνήμες παλιές και πύλες αρχαίων δρόμων, σε όσους επιμένουν να θυμούνται.
*Γράφει η Αλεξάνδρα Σταυρακάκη
Η λέξη “ευθύνη” προέρχεται από το πρόσφυμα “εύ”, το οποίο ήταν αρχικά επίθετο, “ο, η ηύς, το εύ, αντί εύς = ο καλός, ο γενναίος, ο αγαθός”. Τη χρησιμοποίησε και ο Όμηρος στη φράση: «ηύς τε και μέγας τε»1 για να χαρακτηρίσει τον ήρωα Ηρακλείδη από τη Ρόδο που συμμετείχε στην εκστρατεία κατά της Τροίας με ενενήντα πλοία. Αλλά και ως πρώτο συνθετικό τη χρησιμοποίησε για να περιγράψει θεές και την όμορφη Αριάδνη από την Κρήτη, χαρακτηρίζοντάς την “εϋπλόκαμη” = ομορφοχτενισμένη.
Η λέξη “ευθύνα ή ευθύνη” = το ευθύ, η διόρθωση, η τιμωρία και η κόλαση, με πλείστες άλλες έννοιες, είναι επίσης αρχαία. Προέρχεται από τη συλλαβή “ευ” που απαντάται στο επίθετο εύς2, την ισχυρή συλλαβή θυ - που διαδραματίζει σοβαρό ρόλο στις αρχαίες ελληνικές λέξεις. Απ’ αυτή προέρχεται το ρήμα θύνω = φέρομαι ορμητικά, εφορμώ, αλλά και τα ρήματα θύω = θυσιάζω και θύω = κινούμαι ορμητικά. Επίσης, από την ίδια ρίζα προέρχεται η λέξη θυμός, που σημαίνει την οργή αλλά και την ψυχή, τα συναισθήματα και τις διαθέσεις της.
Από τη σύνθεση των παραπάνω συλλαβών προκύπτει ότι η λέξη “ευθύνη” διακρίνεται για το κάλλος και τη βαρύτητά της. Ποιοι όμως και πόσοι αναλαμβάνουν τις ευθύνες του κάλλους και της βαρύτητας; Τις ευθύνες να διορθώσουν τα κακώς κείμενα; Είναι ένα ερώτημα που τις περισσότερες φορές παραμένει αναπάντητο γιατί λίγοι τα αναλογίζονται.
Και η λέξη “σέβας” επίσης δε στερείται βαρύτητας, είναι λέξη ιερή, σεπτή. Προέρχεται από τον ιερό αριθμό επτά και από τη σεπτάδα των πυθαγορείων3. Ο αριθμός επτά δασυνόταν και από τη δασεία του, η οποία ως δασύ σύμφωνο εκφερόταν και ως σίγμα, σχηματίστηκε το επίθετο “ο σεπτός -η, -ον”, και η λέξη “σέβας” που δηλώνει τη συστολή, το αίσθημα του φόβου, την έκπληξη και τον θαυμασμό. Αργότερα προέκυψε και η λέξη “σεβασμός”, που σημαίνει το να σέβεται κάποιος τον άλλον.
“Του κύκλου τα γυρίσματα” της σημερινής ζωής μας τo ’φεραν και, λόγω κορωνοϊού, η λέξη “ατομική ευθύνη”, “συλλογική ευθύνη”, “αυτοσεβασμός” και “αλληλοσεβασμός” να αποτελούν γλωσσική και πρακτική επίκληση στην καθημερινότητα της ζωής μας. Η συνειδητοποίηση και η εφαρμογή αυτών των λέξεων και των εννοιών στον καθημερινό βίο μας σώζει την υγεία και τη ζωή μας. Με εφαλτήριο το “εγώ”, όχι με την εγωπαθή έννοια του όρου, αλλά με την ενσυναίσθηση και τη συνειδητοποίηση τι είναι πιθανόν να μου συμβεί, η ευθύνη και το σέβας επεκτείνονται στο “εμείς” το πιθανόν να συμβεί στους περισσότερους ή και σε όλους. Ο ιός χτυπά αδιακρίτως και διαρκώς, εφόσον δε λαμβάνονται τα απαιτούμενα μέτρα, τα οποία ερείδονται στην ατομική-συλλογική ευθύνη και στον αυτο-αλληλοσεβασμό.
Η ατομική ευθύνη του καθενός από μας μετατρέπεται σε συλλογική ευθύνη όταν τύχει της κοινής και ομόθυμης αποδοχής, και ο αυτοσεβασμός μας εμπνέει στον άλλο συνάνθρωπο τον αλληλοσεβασμό, αν τυχόν και εφόσον ο συνάνθρωπος διαθέτει την ευαισθησία να αντιληφθεί τη σημασία που εσωκλείουν και εκπέμπουν αυτές οι λέξεις.
Όσοι έχουν λησμονήσει ή ηθελημένα αγνοούν τη δύναμη αυτών των λέξεων δε θέτουν σε κίνδυνο μόνο τη δική τους υγεία και ζωή, αλλά και τη ζωή των άλλων, γνωστών και αγνώστων, συνανθρώπων τους, δηλαδή αποδέχονται να γίνουν μακελάρηδες αορίστου αριθμού συνανθρώπων τους. Μπορεί οι έννοιες των λέξεων να έχουν λησμονηθεί ή να έχουν αγνοηθεί, αλλά οι συγκεκριμένες έννοιες, όταν λαμβάνουν σάρκα και οστά, προστατεύουν εαυτούς και αλλήλους.
Πέραν όλων αυτών, όμως, οι παραπάνω έννοιες εκφράζουν συμπεριφορές που αποτελούν δείγμα του πολιτισμού που έχουν οι πολίτες μιας χώρας. Αποτελούν, εκτός από το πολιτιστικό και πολιτισμικό δείγμα, τον πλούτο της πατρίδας μας, ο οποίος μας δόθηκε δωρεά. Πλούτος άυλος αλλά χρυσός = αιώνιος, που δε μετριέται με το χρήμα, «αλλά με τη δύναμη και την αλκή του νου και της καρδιάς μετριέται».
1 “Ιλιάς” Β 653
2 Παρατηρείται ότι η συλλαβή “ευ” από το σχετικό επίθετο ή μάλλον επίρρημα χρησιμοποιείται ως αρχική ή καταληκτική συλλαβή σε πολλές λέξεις: ευχάριστος, ευπειθής, ευγενής, αλλά ιππεύς, βασιλεύς ακόμα και φονεύς. Με αυτόν τον ευ-φυή, κατά την άποψή μου, τρόπο εκφράζεται ο ψυχισμός και η οπτική του Λόγου και του λόγου των αρχαίων Ελλήνων.
3 Βλ. “Θεολογούμενα” αριθ. 43.
Διαβάστε ΕΔΩ όλες τις ειδήσεις για τον κορωνοϊό.
(Φωτογραφία Αρχείου Unsplash)
