Η Περιφέρεια Κρήτης, στα πλαίσια του αναπτυξιακού της ρόλου, της συνεργασίας της με άλλους φορείς και της διαρκούς προσπάθειάς για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων του νησιού, συμβάλει στην επίτευξη των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ, προωθώντας κρίσιμες δράσεις για την επίτευξη περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, κοινωνικής ένταξης και οικονομικής ανάπτυξης.
*Γράφει ο Δημήτρης Ξενάκης
Από τον περασμένο Οκτώβριο, σε συνεργασία με το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΚΕΠΠΕΑ) του Πανεπιστημίου Κρήτης, έχει θέσει ως κεντρική προτεραιότητα την ενσωμάτωση και προτεραιοποίηση των ΣΒΑ στον στρατηγικό της σχεδιασμό. Ειδικότερα, για την αποτελεσματική αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνει το πλαίσιο των ΣΒΑ το Πανεπιστήμιο Κρήτης, έχει αναλάβει τη μελέτη καλών πρακτικών για την προσαρμογή των ΣΒΑ σε Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη διάγνωση του δυναμικού της Περιφέρειας Κρήτης για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στο πλέγμα δράσεων της αναπτυξιακής πολιτικής της, και την πρόταση δράσεων για την αξιοποίηση των ΣΒΑ προς όφελος της βιώσιμης ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Περιφέρειες των κρατών-μελών αντιπροσωπεύουν ελαφρώς περισσότερο από το ήμισυ των συνολικών δημόσιων επενδύσεων, ασκούν ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων που συνδέονται με πολλούς ΣΒΑ: εκπαίδευση, υγεία, ύδρευση και αποχέτευση, διαχείριση αποβλήτων, δημόσιες συγκοινωνίες, στέγαση, πρόληψη των κινδύνων καταστροφών, ρύπανση, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η σχετικότητα των ΣΒΑ με τις Περιφέρειες είναι πολλαπλή, καθώς προσφέρουν κοινούς όρους για την περιγραφή και την επίτευξη βιώσιμης περιφερειακής ανάπτυξης, ενώ παρέχουν ευκαιρίες για νέες εταιρικές συνέργειες μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, μη κερδοσκοπικών οργανισμών και επενδυτών προς την ανάπτυξη νέων λύσεων για μια σειρά περιφερειακών θεμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, η επίτευξη των ΣΒΑ θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις πρωτοβουλίες και την πρακτική των περιφερειών που βρίσκονται πιο κοντά στο επίπεδο όπου οι δράσεις παράγουν μετρήσιμα αποτελέσματα, με μια πιο διαφανή, ευέλικτη και χωρίς αποκλεισμούς διαδικασία.
Η προσαρμογή των ΣΒΑ σε περιφερειακό επίπεδο σημαίνει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι ΣΒΑ μεταφράζονται σε δεδομένες περιφερειακές συνθήκες και την προσαρμογή τους σε αυτές. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να:
* Αναδείξει πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης, προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες, με μακροχρόνιο θετικό αντίκτυπο.
* Συμβάλει στην καλύτερη στόχευση και κατανομή πόρων στις πιο ευάλωτες ομάδες ή/και στις υστερούσες περιοχές, με κριτήριο τη βιώσιμη ανάπτυξή τους.
* Υποστηρίξει τον σχεδιασμό πολιτικών που θα βασίζονται σε επεξεργασία στοιχείων.
* Συμβάλει στη βελτίωση της συμμετοχής των τοπικών και περιφερειακών Αρχών, καθώς και των τοπικών κοινοτήτων, για μεγαλύτερη υπευθυνότητα και λογοδοσία σχετικά με την επίτευξη των ΣΒΑ.
Στο πλαίσιο αυτό, οι τρεις σχετικοί άξονες περιφερειακής πολιτικής είναι:
* Η πράσινη οικονομία, που έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας και της κοινωνικής ισότητας, μειώνοντας ταυτόχρονα σημαντικά τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και τις οικολογικές ανεπάρκειες.
* Η γαλάζια οικονομία που βασίζεται στην ιδέα ότι μπορούμε να μετατοπιστούμε από την έλλειψη στην αφθονία, με βάση ό,τι είναι διαθέσιμο σε τοπικό επίπεδο.
* Η κυκλική οικονομία ως ένα σύστημα στο οποίο ελαχιστοποιούνται πόροι και απόβλητα, εκπομπές και διαρροές ενέργειας.
Ορισμένες Περιφέρειες κινούνται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση και έχουν αρχίσει να εργάζονται για τον εντοπισμό και την ιεράρχηση των ΣΒΑ, όπως η Βαλένθια στην Ισπανία και η Τοσκάνη στην Ιταλία, που είναι ιδιαίτερα δραστήριες για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στον περιφερειακό προγραμματισμό τους.
Με δεδομένο το οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό προφίλ της Περιφέρειας Κρήτης, η βιώσιμη ανάπτυξη καταλαμβάνει κεντρική θέση στο όραμα "Δυναμική και βιώσιμη Κρήτη". Δυναμική με την έννοια της ύπαρξης μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για επενδύσεις, ενίσχυση των διασυνδέσεων και του εξαγωγικού χαρακτήρα των «δυναμικών τομέων»: αγροδιατροφικός, πολιτισμός, τουρισμός, περιβάλλον, οικονομία της γνώσης. Βιώσιμη σε όρους οικονομικούς: Επιδιώκεται διατηρήσιμη ανάπτυξη που στηρίζεται σε χαρακτηριστικά της Περιφέρειας, σταθερής διαχρονικής αξίας (πολιτισμός, κρητική διατροφή), όπου υπάρχει ισχυρό υπόβαθρο για την ενίσχυση της εξωστρέφειας και της αυξημένης ανταγωνιστικότητας. Βιώσιμη σε όρους περιβαλλοντικούς: Προστασία και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Βιώσιμη σε όρους κοινωνικούς: Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς με παράλληλη αντιμετώπιση των φαινομένων φτώχιας και ενίσχυση των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων.
Εξάλλου, η Περιφέρεια Κρήτης αναπτύσσει ήδη δραστηριότητες προς την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στη στρατηγική της μέσω της υλοποίησης δεκάδων ευρωπαϊκών έργων βασισμένων στους κύριους πυλώνες της γαλάζιας, πράσινης και κυκλικής οικονομίας. Τα ευρωπαϊκά αυτά έργα, που αφορούν τα κυριότερα χρηματοδοτικά πλαίσια (H2020, Interreg MED, Interreg EU, Interreg Ελλάδα-Κύπρος, ADRION, LIFE κ.ά.), εστιάζουν σε θέματα κυκλικής οικονομίας και αλυσίδων αξίας, βιώσιμου τουρισμού, προστασίας οικοσυστημάτων και προστατευόμενων περιοχών, εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, κλιματικής αλλαγής, χαμηλής οικονομίας άνθρακα, παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος, αγροδιατροφής και τοπικών προϊόντων κ.λπ.
Με την ενίσχυση των συνεργειών του τετραπλού έλικα, δηλαδή μεταξύ του δημόσιου τομέα, των ερευνητικών/ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, κοινωνίας πολιτών και του επιχειρηματικού κλάδου της Κρήτης, ωθεί την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Παράλληλα, μέσω της δυναμικής ευρωπαϊκής παρουσίας της Περιφέρειας Κρήτης στα ευρωπαϊκά fora, η Κρήτη βρίσκεται προς την ορθή κατεύθυνση για την επίτευξη των στόχων της Ατζέντας 2030, για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
* Ο Δημήτρης Ξενάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
