Πρόσκαιρους “περιορισμούς” στην κοινωνία για λόγους δημόσιας υγείας μπορεί να επιβάλει με μέτρο η κρατική εξουσία, αλλά οι περιορισμοί αυτοί πρέπει να τελούν σε αναλογία, αρμονία και ισορροπία τόσο με τις πραγματικές ανάγκες που τους επιβάλλουν, όσο και με την αντίστοιχη στήριξη του κράτους με τέτοιο τρόπο, ώστε τα κοινωνικά δικαιώματα, τα ατομικά δικαιώματα και εντέλει οι ατομικές ελευθερίες να μην πλήττονται στον πυρήνα τους!
Το παρόν κείμενο αποσκοπεί στο να θέσει προβληματισμούς ως προς το ζήτημα των κοινωνικών δικαιωμάτων και των αξιώσεων για συμμετοχή στην οικονομική ζωή, που αφορούν τον σκληρό πυρήνα της συνταγματικής τάξης, καθώς και στο ζήτημα των ατομικών ελευθεριών, μετά τις εξαγγελίες του λεγόμενου "ΧΑΜ" (Χέρι-Απόσταση-Μάσκα) και του συνθήματος "Μένουμε Ασφαλείς".
Θα πρέπει συνεπώς να προβληματιστούμε στο κατά πόσον αυτή η νέα κατάσταση, όπως "άνωθεν" επιβάλλεται, ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας, στα κοινωνικά δικαιώματα, στα δικαιώματα συμμετοχής στην οικονομική ζωή της χώρας και εντέλει στα ατομικά δικαιώματα.
Και τούτο διότι τόσο ο κ. πρωθυπουργός, όσο και οι αρμόδιοι υπουργοί στις επεξηγήσεις της "νέας κατάστασης" (που απαραδέκτως φέρεται ως "νέα κανονικότητα" αντί του ορθού νέα "αντικανονικότητα") αναφέρθηκαν με δέσμη μέτρων, παραινέσεις, προειδοποιήσεις, ακόμη και με απειλούμενα διοικητικά πρόστιμα, καθώς και με απειλές ποινικών διώξεων. Ανέθεσαν όμως την ευθύνη της νέας μετάβασης σε άλλους ρυθμούς ζωής στην κοινωνία και ειδικότερα στον καθένα/καθεμιά ατομικά και όχι παραλλήλως και στο κράτος!
Ως προς την κατώτερη και μέση εκπαίδευση
Με βάση τη λογική της "ατομικής ευθύνης", αν κάτι δεν πάει καλά, η ευθύνη δε θα αφορά στο κράτος! Κοντολογίς αν ένα παιδάκι (αλίμονο) αρρωστήσει στο σχολείο, αυτό δε θα οφείλεται στην ολιγοήμερη και άνευ αντικειμένου επανέναρξη των μαθημάτων, για να "δείξουμε" ότι υπάρχει επιστροφή στην "κανονικότητα". Αντιθέτως αυτό θα αφορά στην ευθύνη των δασκάλων, των γονέων και γιατί όχι και των ανήλικων μαθητών ακόμη! Έτσι δεν έχουν άδικο πολλοί γονείς που εναντιώνονται στο να εμπιστευτούν τα παιδιά τους στη νέα αυτή αντικανονικότητα!..
Ως προς τα δικαστήρια
Παραλλήλως σε χώρους ιδιαίτερου δημοσίου συμφέροντος, όπως είναι η διακεκριμένη λειτουργία των δικαστηρίων, πέραν της συρροής σε καθημερινή βάση πολλών, οι νέοι ρυθμοί φτάνουν ακόμη και στα όρια προσβολής του τρόπου λειτουργίας.
Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε ανώτατους δικαστές να φέρουν την τήβεννο του δικαστηρίου τους και μάσκες, ή τους συνηγόρους να απευθύνονται σε αυτούς φορώντας μάσκα. Αντίστοιχα δε φαινόμενα που θα υποβαθμίζουν τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων θα παρατηρηθούν σε όλα τα επίπεδα της Δικαιοσύνης.
Ιδιαιτέρως, σε επίπεδο Ολομέλειας στα δικαστήρια του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου θα είναι αδύνατον να λάβουν χώρα συνεδριάσεις τηρουμένων των "αποστάσεων" μεταξύ των δικαστών! Εκτός κι αν οι δικαστές αποθέσουν-τοποθετήσουν καθίσματα κάτω από την Έδρα για να λάβει χώρα η συνεδρίαση! Ακριβολογώ! Ή μήπως η επιβαλλόμενη "απόσταση" για να "είμαστε ασφαλείς" δε θα ισχύει για τις συνεδριάσεις της Ολομέλειας των Ανωτάτων Δικαστηρίων;
Η απουσία του κράτους
Ο κ. πρωθυπουργός μας προϊδέασε για τη σταδιακή αποδέσμευση από τον "εγκλεισμό" χωρίς να ανακοινώσει έστω και ένα μέτρο για την ενίσχυση της οικονομίας. Επ' αυτού σιωπή!
Είναι σαφές ότι ο κ. πρωθυπουργός και η κυβέρνηση μάς ξεκαθάρισαν ότι στο εξής τα πάντα αφορούν στην ατομική ευθύνη, και ως προς τη διαχείριση της πανδημίας, υπό την έννοια της προσωπικής συμπεριφοράς, και ως προς την οικονομία, υπό την έννοια των ατομικών επιδόσεων των οικονομικά δρώντων.
Δυστυχώς, δεν έχει προκύψει η επιβαλλόμενη πρόνοια για τους εργαζόμενους, κυρίως εκείνους οι οποίοι υπάγονται στους αυτοαπασχολούμενους και τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα ως υπάλληλοι, στο πλαίσιο της εν γένει οικονομικής δραστηριότητας.
Ουδέν έχει αναφερθεί τι πρόκειται να πράξει το κράτος απέναντι κυρίως στα μικρά και μεσαία στρώματα, ενώ το μόνο που επισημαίνεται είναι τι πρέπει να πράξει ο καθένας/καθεμιά ατομικά, μετά την αποδέσμευση από τον εγκλεισμό του/της. Όμως ο "λογαριασμός" θα έρθει από την κοινωνία σε σχέση με την εξέλιξη του τρόπου επίδρασης του COVID-19, και ως προς τα ζητήματα της δημόσιας υγείας και ως προς τα ζητήματα της οικονομίας.
Ειδικότερα ως προς την οικονομία, τα πρώτα μηνύματα θα έρθουν από τη διεύρυνση της ανεργίας, την αδυναμία του κόσμου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του και τέλος-τέλος από το βάθεμα της ύφεσης.
Ασφαλώς ευχή όλων μας είναι ως προς τα ζητήματα της δημόσιας υγείας (αλίμονο) να μην υπάρξει το παραμικρό κρούσμα. Ως προς τα ζητήματα όμως της οικονομίας ευχές δεν ευσταθούν.
Η αγορά έχει τους δικούς της νόμους, προσφορά και ζήτηση, παραγωγή ή στασιμότητα, ανάπτυξη ή ύφεση. Επ' αυτών δεν μπορεί να υπάρξουν ευχές, αλλά συγκεκριμένες πολιτικές οι οποίες στην παρούσα φάση έχουν την απόλυτη ανάγκη της κρατικής στήριξης! Επιπλέον και ο τομέας του πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένου και του αθλητισμού, παραμένει ζήτημα προς επίλυση, χωρίς όμως σαφείς ιδέες και ασφαλείς απαντήσεις.
Τέλος, πρόσκαιρους "περιορισμούς" στην κοινωνία για λόγους δημόσιας υγείας μπορεί να επιβάλει με μέτρο η κρατική εξουσία, αλλά οι περιορισμοί αυτοί πρέπει να τελούν σε αναλογία, αρμονία και ισορροπία τόσο με τις πραγματικές ανάγκες που τους επιβάλλουν, όσο και με την αντίστοιχη στήριξη του κράτους με τέτοιο τρόπο, ώστε τα κοινωνικά δικαιώματα, τα ατομικά δικαιώματα και εντέλει οι ατομικές ελευθερίες να μην πλήττονται στον πυρήνα τους! Επ' αυτών δε των δικαιωμάτων η ευθύνη του κράτους είναι αντικειμενική και αποκλειστική!
Απόσπασμα: Απαραδέκτως γίνεται αναφορά σε νέα "κανονικότητα", αντί το ορθού "νέα αντικανονικότητα".
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).
Διαβάστε ΕΔΩ όλες τις ειδήσεις για τον κορωνοϊό.
