Όσοι μας καλούν... στα όπλα, ας το διαβάσουν... «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του»... Το κορυφαίο αντιπολεμικό ανάγνωσμα που έχει γραφτεί ποτέ, κατά την άποψή μου, και εξαιρετικά επίκαιρο στις μέρες μας και ας γράφτηκε το 1938...
*Γράφει ο δημοσιογράφος Χριστόφορος Παπαδάκης
Ο Τζόνι Μπόναμ, ο πρωταγωνιστής του Ντάλτον Τράμπο στο μυθιστόρημα «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του», είναι ένα νεαρό παλικάρι που πάει στον πόλεμο και τραυματίζεται σοβαρά. Χάνει και τα τέσσερα άκρα από τη ρίζα, τα μάτια, τη μύτη, το στόμα και την ακοή.
Απομένει στο κρεβάτι κάποιου νοσοκομείου ένα κούτσουρο δίχως άκρα και με ένα κεφάλι δίχως πρόσωπο. Όμως, το μυαλό του Τζόνι παραμένει στη θέση του, σε απόλυτη διαύγεια. Έτσι, παρότι ούτε βλέπει ούτε ακούει ούτε μιλάει, ο Τζόνι μπορεί να σκέφτεται και να καταγγέλλει όσα θεωρεί πως πρέπει να καταγγείλει.
Κι ενώ είναι ακρωτηριασμένος στα χέρια και τα πόδια, χωρίς όραση και ακοή, με διαλυμένο πρόσωπο, οι γιατροί εκτιμούν ότι είναι κατεστραμμένος και ο εγκέφαλός του.
«Δεν υπάρχει περίπτωση να λειτουργεί ο εγκέφαλός του», πίστεψαν οι γιατροί. Έτσι, μεταφέρεται στο νοσοκομείο, με την προοπτική να χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωο. Έλα όμως που αυτό το κατακρεουργημένο σώμα, καθηλωμένο στο κρεβάτι της φρίκης, αυτό το ασώματο σώμα, που του λείπουν σχεδόν τα πάντα, αυτός ο ζωντανός-νεκρός, έχει διατηρήσει το πιο σημαντικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό: την ικανότητα της σκέψης:
«Πάρτε με στα κοινοβούλια, στα συμβούλια, στα συνέδρια των πολιτικών. Θέλω να ’μαι μπροστά όταν θα μιλάνε για τιμή και για δικαιοσύνη, για δημοκρατία, για τα δεκατέσσερα σημεία, για την αυτοδιάθεση των λαών. Θέλω να ’μαι μπροστά για να τους θυμίσω πως δεν έχω γλώσσα να τους τη βγάλω έξω από το στόμα μου, που ούτε κι αυτό το έχω. Αλλά οι πολιτικοί έχουνε γλώσσες.
Οι πολιτικοί έχουνε στόματα. Βάλτε το γυάλινο κουτί μου πάνω στο τραπέζι του ομιλητή για να νιώθω τις δονήσεις κάθε φορά που θα κατεβαίνει το σφυρί. Κι άστε τους να μιλήσουν για εμπορική πολιτική, για αποκλεισμούς, για νέες αποικίες, για παλιές έχθρες... Άστε τους να μιλήσουν για πολεμοφόδια, για αεροπλάνα, για πολεμικά πλοία, για τανκς και για αέρια.
Πρέπει να τα έχουμε, φυσικά. Δεν μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα χωρίς αυτά, Πώς αλλιώς θα προστατεύαμε την ειρήνη άμα δεν τα 'χαμε; Άστε τους να κάνουν μπλοκ και συμμαχίες και σύμφωνα αμοιβαίας βοήθειας και διαβεβαιώσεις ουδετερότητας. Άστε τους να γράφουν προειδοποιήσεις, τελεσίγραφα, διαμαρτυρίες, καταγγελίες...
Αλλά προτού ψηφίσουν, προτού δώσουν τη διαταγή να ξεκινήσουν όλα τα στρατιωτάκια και ν' αρχίσουνε ν' αλληλοσφάζονται, άστε τον πρόεδρο να χτυπήσει το σφυρί του στο κουτί μου και να με δείξει και να πει «ορίστε κύριε, ιδού το ζήτημα, ή είστε υπέρ αυτού του πράγματος ή κατά».
Κι αν είναι κατά, ας σηκωθούνε - που να τους πάρει ο διάβολος - ας σηκωθούνε σαν άντρες να ψηφίσουν.
Κι αν είναι υπέρ, να τους κρεμάσουν, να τους πνίξουν, να τους διαπομπεύσουν κομματάκι-κομματάκι, να τους πετάξουν στα χωράφια, όπου δε θα τους αγγίξει κανένα καθαρό ζώο και να σαπίσουν τα κομμάτια τους, και κανένα δέντρο, κανένα χόρτο να μη φυτρώσει εκεί όπου θα σαπίσουν»...
Ένα άλλο απόσπασμα, που θα το αφιέρωνα στους σημερινούς πολεμοκάπηλους, είναι το παρακάτω:
«Πάντα για κάτι πολεμούσανε οι μπάσταρδοι κι άμα τολμούσε κανένας να τους πει «στον διάολο οι πόλεμοι, όλοι ίδιοι είναι και κανείς ποτέ δεν κερδίζει τίποτα», τον φωνάζανε δειλό.
Όταν δεν πολεμούσανε για την ελευθερία, πολεμούσανε για την ανεξαρτησία ή για τη δημοκρατία ή για την αξιοπρέπεια ή για την τιμή ή για την πατρίδα ή για κάτι άλλο που επίσης δε σήμαινε τίποτα.
Πολεμούσαν για να γίνει ο κόσμος ασφαλής για τη δημοκρατία, για τις μικρές χώρες, για όλους. Άμα είχε τελειώσει λοιπόν τώρα ο πόλεμος, τότε ο κόσμος έπρεπε να είχε γίνει ασφαλής για τη δημοκρατία. Είχε γίνει; Και για ποιο είδος δημοκρατίας; Και για πόση δημοκρατία; Και για ποιανού τη δημοκρατία;».
Ετούτο το βιβλίο (που είχα την τύχη να το διαβάσω στα εφηβικά μου χρόνια και το έχω στη βιβλιοθήκη μου, «ευαγγέλιο» από τότε) γράφτηκε το 1938 κι έγινε ταινία 33 χρόνια αργότερα, σε σκηνοθεσία του ίδιου του Τράμπο.
Ο συγγραφέας, έντονα πολιτικοποιημένος διανοούμενος, με αριστερές πεποιθήσεις, βρέθηκε στην κορυφή της διαβόητης «μαύρης λίστας», των ανθρώπων που θεωρούνταν φιλικοί προς τη Σοβιετική Ένωση στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Και γι' αυτό κανένα στούντιο παραγωγής δε δεχόταν να συνεργαστεί μαζί του.
Το 1941 προτείνεται για Όσκαρ καλύτερου σεναρίου με το φιλμ «Kitty Foyle». Έχει, πια, αναδειχτεί σε μεγάλη φίρμα του κλάδου του. Η Αμερική, όμως, αναμειγνύεται κι αυτή με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και ο Τράμπο έχει ενταχθεί σε ένα κίνημα αντιφασιστών και αντιναζιστών που αποτελείται κυρίως από δημοκρατικούς και κομμουνιστές.
Ποτέ, άλλωστε, δεν έχει κρύψει τις ιδεολογικές του αντιλήψεις και τη συμπάθειά του προς το CPUSA, το κομμουνιστικό κόμμα των ΗΠΑ. Ο ίδιος γίνεται μέλος του κόμματος (το οποίο είχε υποστηρίξει το μυθιστόρημά του για το αντιπολεμικό του πνεύμα) στα 1943. Για τον Τράμπο, η δημοκρατία σε καιρούς πολέμου βρισκόταν σε κίνδυνο και ποτέ δεν ήθελε τα παιδιά του να κληρονομήσουν ένα καθεστώς μιλιταριστικής δικτατορίας.
Η Αμερική βρίσκεται σε κατάσταση υστερίας και εξαιτίας της ναζιστικής απειλής, αλλά και εξαιτίας της ιαπωνικής επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ, το 1941. Οι αντιρρησίες του πολέμου, πόσω μάλλον οι κομμουνιστές, μπαίνουν στο μάτι του Χόλιγουντ, το οποίο αρχίζει να εξετάζει τα κινηματογραφικά σενάρια με τον φόβο μηνυμάτων ιδεολογικής προπαγάνδας προς τους θεατές.
Το 1947 κλήθηκε στο Κογκρέσο για να καταθέσει ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, η οποία ερευνούσε την «άλωση» του κόσμου του θεάματος από κομμουνιστές.
Μαζί με εννέα ακόμα σεναριογράφους και σκηνοθέτες, ο Τράμπο παρουσιάστηκε αλλά αρνήθηκε να καταθέσει, υποστηρίζοντας ότι τέτοιες διαδικασίες καταστρατηγούσαν τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία συνείδησης. Οι «Δέκα», όπως πέρασαν στην ιστορία, απολύθηκαν αμέσως από τις εργασίες τους, ο δε Τράμπο το 1950 πέρασε και έντεκα μήνες στη φυλακή για την άρνησή του να συνεργαστεί με την Επιτροπή.
