Πώς καταλαβαίνεις ότι έχεις μεγαλώσει; Όχι μόνο βλέποντας τον εαυτό σου στον καθρέφτη, ακούγοντας τους άλλους να σε προσφωνούν με σεβασμό ή μετρώντας τα χρόνια που πέρασαν από γεγονότα τα οποία μοιάζουν σαν να έγιναν “χθες”, αλλά επίσης ανακαλύπτοντας και ενθύμια του τότε, εφημερίδες με αρχειακό πια χαρακτήρα ή περιοδικά, ειδικά εκείνα με τεχνολογικό περιεχόμενο που σε σοκάρουν για το πώς έχουν αλλάξει οι καιροί και, κυρίως, μιλώντας με εκπροσώπους της νέας γενιάς, όπου οι εκπλήξεις διαδέχονται η μία την άλλη... Αρχικά λεκτικές, καθότι χρειάζεσαι ένα λεξικό για να βγάλεις άκρη με διάφορες εκφράσεις, ακόμα και λέξεις - και αυτό δεν υπάρχει στα ράφια, απ’ ό,τι τουλάχιστον γνωρίζω. Αφετέρου... αρχειακές, μια που μιλάμε για παιδιά που δε γνωρίζουν φυσικά τι είναι μια κασέτα, τι είναι το φιλμ ή το παραδοσιακό τηλέφωνο με το καντράν και - πολύ φοβάμαι ότι - σε λίγο καιρό δε θα ξέρουν τι είναι μολύβι, στυλό και τετράδιο, αφού θα χρησιμοποιούν τα χέρια τους αποκλειστικά για τη χρήση των “έξυπνων” συσκευών, που όσο γίνονται εκείνα “εξυπνότερα” αποβλακωνόμαστε εμείς.
Γράφει ο Σταύρος Μουντουφάρης
Εδώ σε μερικές δεκαετίες, όπως φοβούνται οι ειδικοί, αν δεν υπάρξει κάποια δραματική αλλαγή ή μια σημαντική αποτελεσματική αφύπνιση, θα αχρηστευτεί το μεγαλύτερο μέρος του λεξιλογίου, όχι μόνο της Ελληνικής, αλλά των πιο σημαντικών από τις γλώσσες του δυτικού κόσμου, καθώς οι νέοι επικοινωνούν με... εικονίδια, συντομογραφίες και κώδικες, για να μη σπαταλούν τον χρόνο τους! Σημεία των καιρών που προκαλούν ρίγος, όμως μάλλον πρέπει να τα κοιτάξει κανείς κατάματα αντί να στρουθοκαμηλίζει. Και άντε τώρα να εξηγήσεις σε ένα 10χρονο ή ένα 16χρονο πώς ζούσαμε εμείς στον... πραγματικό κόσμο των παιδιών (και ουχί τον ψηφιακό), με τη μητέρα να φωνάζει να μπούμε επιτέλους μέσα στο σπίτι, σε αντίθεση με τις σημερινές μάνες που παροτρύνουν τα παιδιά να βγουν επιτέλους και λίγο έξω.
Όμως το ακόμα πιο σοκαριστικό είναι να ανακαλύπτεις ότι η πάλαι ποτέ παιδική αθωότητα, όπως τη γνωρίσαμε εμείς, έχει πάει... περίπατο! Υποψιάζομαι ότι τα παιδιά με το που γεννιούνται έχουν πλέον τόσο αναβαθμισμένο... λογισμικό που από τα γεννοφάσκια τα κάνει εξπέρ στην τεχνολογία. Χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα, βεβαίως, και εξυπνάδα. Λογικό, αν σκεφτεί κανείς τα ερεθίσματα που έχουν τα σημερινά παιδιά, και τα οποία ούτε στη φαντασία μας δεν μπορούσαμε εμείς των 70s και 80s να υποψιαστούμε...
Εμείς μεγαλώσαμε με αδερφούς Γκριμ, με Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, με Αίσωπο και στην εφηβεία πια με “Τομ Σόγιερ”, Ιούλιο Βέρν και πάει λέγοντας. Το τι κλάμα είχα ρίξει για χρόνια με το “Κοριτσάκι με τα σπίρτα” δεν περιγράφεται. Τη φανταζόμουν την καημένη μες στο κρύο να προσπαθεί να ζεσταθεί και πλάνταζα στο δάκρυ... Και τι ανακούφιση στο φινάλε του ασχημόπαπου ή τι προβληματισμός για τα “Καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα”. Αμ’ “Ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια”; Πού το πας αυτό; Άλλη πηγή προβληματισμού και τούτη. Στον αντίποδα με τη “Σταχτοπούτα” και τη “Χιονάτη” δεν είχα ιδιαίτερες σχέσεις, γιατί δε με πείθανε σαν προσωπικότητες και ιστορίες. Από τη μια η υπόθεση με το γοβάκι μού φάνταζε πολύ ψεύτικη αφού σκεφτόμουνα ότι δεν μπορεί να υπήρχε μόνο ένα πόδι στο οποίο μπορούσε να χωρέσει το γοβάκι, ενώ το μήλο της Χιονάτης μού κάθιζε βαρύ στο στομάχι. Και έτσι τις παρέκαμψα. Εξομολογημένη αμαρτία δεν είναι αμαρτία, σωστά; Σωστά!
Μέχρι και τα κινούμενα σχέδια στις “προϊστορικές” εκείνες ασπρόμαυρες τηλεοράσεις με δύο κανάλια όλα κι όλα, ΕΙΡΤ και ΥΕΝΕΔ - ΕΡΤ1 και ΕΡΤ2 στη συνέχεια - ήταν πιο αθώα. Αν περιείχαν σκηνές βίας - και μη σκεφτείτε τίποτα σοκαριστικό, άντε καμιά σφαλιάρα ή τίποτα αντίστοιχο - η οθόνη μαύριζε με ένα εμβρυακό “ειδικό εφέ” και επέστρεφε στο φυσιολογικό αφού είχε περάσει η... μπόρα. Έτη και έτη μετά από εκείνα τα “κιτρινισμένα” πια σαν παλιά φωτογραφία χρόνια, διαπίστωσα με ισχυρές δόσεις σοκ και τρόμου ότι πλέον αυτές οι όμορφες διδακτικές ιστορίες δεν είναι πια... πιασάρικες, πέρα από ένα εξαιρετικά περιορισμένο ηλικιακά κοινό, που φτάνει, άντε το πολύ, μέχρι τα πέντε χρόνια. Και αυτό ως... ευχάριστα μουσικά διαλείμματα - μια που ανέφερα τις προδρομικές τηλεοράσεις της εποχής, οπότε αυτή η μουσική “σφήνα” σε εκπομπές κάλυπτε τις “τρύπες” του τηλεοπτικού χρόνου.
Τα “παιδικά” (ο Θεός να τα κάνει) είναι γεμάτα βία, γεμάτα υπονοούμενα, γεμάτα υπερήρωες που μπορούν να βγάλουν νοκ-άουτ τους κακούς... Γιατί μάλλον με το κερί ή με το σπίρτο πρέπει να βρει κανείς κάποιους έφηβους που να μπορούν να δακρύσουν με το “Κοριτσάκι με τα σπίρτα” ή να προβληματιστούν για τα μηνύματα των “μεγάλων παλαιών” (ας μου επιτρέψει ο Λάβκραφτ από εκεί ψηλά την παράφραση) της λογοτεχνίας ή να μπουν στη διαδικασία να σκεφτούν λίγο παραπάνω την ιστορία του “Πινόκιο”, να ταξιδέψουν στον κόσμο του Βίκτωρα Ουγκώ και να αναλογιστούν τη διδακτική σοφία που έκρυβαν τα παλιά εκείνα παιδικά βιβλία, ιστορίες και παραμύθια.
Ως ναι, το “o tempora, o mores” των Λατίνων αποκτά το σύγχρονο νόημά του βλέποντας τα σημεία των καιρών. Και δεν αναφέρομαι στα κλιματολογικά (σημεία των καιρών) που δεν είναι της παρούσης αλλά μου ήρθανε ως “φλας” (ποιος το θυμάται και αυτό), μια που σας έλεγα για 16χρονα και μου ’ρθε σαν εικόνα στο μυαλό η Γκρέτα Τούνμπεργκ. Οπότε ας μου επιτραπεί η παρένθεση. Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί κανείς μαζί της, πρέπει να την εντάξει στην κατηγορία των φωτεινών εξαιρέσεων, καθώς μέσα σε αυτή τη λαίλαπα κατάφερε εκείνο που δεν πέτυχαν ακτιβιστές και διανοούμενοι (τρομάρα τους), να κινητοποιήσουν τους σύγχρονους νέους και να τους συσπειρώσουν γύρω από έναν σκοπό για τον οποίο αξίζει να αγωνίζονται. Κλείνει η παρένθεση!
Επιστροφή στη σημειολογία των καιρών και στην αγωνία για τα αναγνώσματα κάθε μορφής που αποτελούν φυσικά είδος προς εξαφάνιση στις παιδικές βιβλιοθήκες, αφού τη θέση τους έχουν καταλάβει βιντεοπαιχνίδια και κινητά σε βαθμό που με βάζει σε σοβαρό προβληματισμό για το μέλλον της... εξέλιξης των ειδών. Από τον Homo sapiens στον Homo 5G...
Τώρα θα αναρωτηθείτε - και δικαίως - τι με έπιασε με την “πλημμύρα” των αναμνήσεων που εν μέσω κλιματικών αλλαγών μοιάζει με “τρικυμία εν κρανίω”...
Όλα ξεκίνησαν από ένα παιδί - ήταν, δεν ήταν 7 χρόνων - που κρατούσε ένα κινητό στο χέρι και μιλούσε, κάτι... παιχνίδια που είδα να κυκλοφορούν ως προτεινόμενα δώρα για τα παιδιά και κάτι ηλεκτρονικά που παίζουν μετά μανίας οι μπόμπιρες, τίγκα στους σκοτωμούς και τη βία. Και αναλογίστηκα τη μάνα μου που φώναζε όταν καθόμουν στην τηλεόραση σαββατόβραδο που είχε θρίλερ ή στην ΕΡΤ ή την ΥΕΝΕΔ, να μη βλέπω τέτοια πράγματα και έχω εφιάλτες το βράδυ... Και πού να ’ξερε... ότι οι πραγματικοί εφιάλτες δεν είχαν ακόμα έρθει..!
