“Regina rosas amat”... Επίσης “Λόλα, να ένα μήλο”, “Ovidius poeta in terra pontica exulat” και “έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας”. Τι κοινό έχουν όλα αυτά; Μα πολύ απλά συνοδεύουν τις αναμνήσεις μας από τα σχολικά χρόνια και από τα βιβλία που αποτελούσαν το βασικό συστατικό για την άντληση της γνώσης.
Σε μια εποχή χωρίς ίντερνετ, σε χρόνια χωρίς πολλές-πολλές βιβλιοθήκες και τη δυνατότητα αγοράς βιβλίων που θα ξεδιψούσαν τη λαχτάρα για μάθηση, με μια εγκυκλοπαίδεια στο σπίτι να καλύπτει κάποια από τα κενά, και μια “εκπαιδευτική τηλεόραση”, όπως αποκαλούταν τα σχετικά προγράμματα της δεκαετίας του ’80, να παίζει τον ρόλο της συμπληρωματικής μάθησης σε ένα από τα δύο διαθέσιμα κρατικά κανάλια, δεν είχες και πολλές εναλλακτικές ως μαθητής.
Ο χρόνος κύλησε, άμμος μπόλικη έπεσε - ή μάλλον... γκρεμοτσακίστηκε στην κλεψύδρα - όνειρα ναυάγησαν, η καθημερινότητα μεσουράνησε, τα προβλήματα βάρυναν το φορτίο και η Regina, “η βασίλισσα που αγαπάει τα ρόδα”, αφενός μας άφησε χρόνους μια που καταργήθηκαν τα Λατινικά και αφετέρου τα ρόδα μαράθηκαν, αφού γέμισαν αγκάθια για πολλούς λόγους που δεν είναι της παρούσης.
Η δε “Λόλα” μπήκε στο ράφι, όχι γιατί γέρασε και δεν ενυμφεύθη, αλλά γιατί απέκτησε πλέον συλλεκτικό χαρακτήρα, εκείνο του θρυλικού αναγνωστικού της Α’ δημοτικού τού άλλοτε... Ο δε “ποιητής Οβίδιος, εξόριστος στη γη του Πόντου”, μάλλον μας έχει αφήσει χρόνους, καθώς ποιος τον θυμάται πια... Εμείς οι παλιότεροι μόνο, και αυτό γιατί ήταν το πρώτο κείμενο Λατινικών που μάθαμε στο σχολείο και έτσι “καρφώθηκε” στη μνήμη. Για τη δε τραγωδία... ας το αφήσουμε καλύτερα, καθώς ο όρος έχει εμπλουτιστεί με πολλές τραγωδίες στη ζωή μας που δεν έχουν καμιά σχέση με «μίμησιν πράξεως σπουδαίας και τελείας μέγεθος εχούσης...» και τα σχετικά. Το ακριβώς αντίθετο.
Στην εποχή του διαδικτύου, της εικονικής πραγματικότητας και των “έξυπνων” συσκευών που έχουν γίνει προέκταση των δακτύλων των χεριών, μοιάζει ρομαντικό να μιλάει κανείς για βιβλία. Κι όμως... Αυτό το παλιομοδίτικο “μέσον” για την απόκτηση της γνώσης, είτε άμεσα με τον αμιγώς εκπαιδευτικό του ρόλο, είτε έμμεσα μέσω της ανάγνωσης για τέρψη, η οποία όλο και κάτι παραπάνω άφηνε στη μνήμη και έδινε το έναυσμα για λίγο ψάξιμο παραπάνω, που σημάδεψε την εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος, έχει μέλλον, αρκεί να το πιστέψουμε και κυρίως να στηριχτεί από εκείνους που λαμβάνουν τις αποφάσεις, οι οποίες καθορίζουν τη ζωή και το μέλλον μας. Όχι μόνο εξ Αθηνών αλλά και εκ Βρυξελλών και όλων των πρωτευουσών και κέντρων εξουσίας.
Βλέπετε, ακόμα και σήμερα οι πολιτικοί μπορεί να επιλέγουν όταν φωτογραφίζονται στα γραφεία τους να έχουν πάνω τους ένα υπολογιστή ή ένα τάμπλετ, αλλά πίσω τους πρέπει σαν φόντο να υπάρχει μια “βαριά” βιβλιοθήκη ή κοντά τους κάποιο δερματόδετο βιβλίο για το απαραίτητο κύρος.
Όσα ηλεκτρονικά βιβλία και αν βγουν, τη μαγεία του ξεφυλλίσματος ενός βιβλίου με “σάρκα και οστά” και με όλες τις αισθήσεις να συμμετέχουν στην εμπειρία δε θα μπορέσουν να την υποκαταστήσουν. Όσες “έξυπνες” συσκευές και αν εφευρεθούν, δε θα μπορέσουν να λύσουν απλά πρακτικά προβλήματα που μόνο το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να κάνει... Αυτό δεν αρκεί, όμως, να το διαπιστώνει κανείς, αλλά και να προσπαθεί να το αποδείξει στους πολίτες του αύριο, τους μελλοντικούς αναγνώστες, που πρέπει να μείνουν ως τέτοιοι.
Γιατί η γνώση μπορεί να εκπορεύεται και μέσω του διαδικτύου, όμως είναι κατά πολύ πιο ρηχή και επιφανειακή από εκείνη που αποκτάται από ένα βιβλίο. Πολύ απλά γιατί, εκτός της συμμετοχής όλων των αισθήσεων στην ανάγνωση ενός βιβλίου, από την αφή καθώς γυρίζεις τις σελίδες, ως την όσφρηση της μυρωδιάς του χαρτιού, την ακοή μέσω του νανουριστικού ξεφυλλίσματος των σελίδων, ως βεβαίως την όραση και μεταφορικά τη “γεύση” της ίδιας της γνώσης, ένα βιβλίο μπορεί να σου ανοίξει άλλους δρόμους που ούτε το διαδίκτυο ούτε η οποιαδήποτε ηλεκτρονική μορφή μπορεί να στο προσφέρουν. Γιατί στον παγκόσμιο ιστό θα βρεις ενδεχομένως αυτό που ψάχνεις εκεί που το ψάχνεις. Ακόμα και αν αναζητάς μονοπάτια γνώσης μέσα από ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες.
Σε ένα πραγματικό, όμως, βιβλίο θα συναντήσεις πολλά περισσότερα, που θα λειτουργήσουν σαν ερέθισμα για περισσότερο ψάξιμο, για περισσότερη γνώση, σαν νοητή γυμναστική αντίστοιχη με εκείνη του σώματος, όπως πολύ σωστά το είχαν περιγράψει οι αρχαίοι. Αν δε γυμνάζεις το κορμί σου, οι μύες ατροφούν. Αν δε γυμνάσεις το μυαλό σου, ο εγκέφαλός σου θα χάσει όλα εκείνα τα φωτεινά λαμπάκια που αναβοσβήνουν “ενθουσιασμένα” για την τροφή που του προσφέρεις. Σκεφτείτε τον εαυτό σας μέσα σε μια βιβλιοθήκη. Πόσα περισσότερα πράγματα μπορείς να βρεις και πόσα μονοπάτια μπορείς να ακολουθήσεις που θα σε οδηγήσουν σε ακόμα πιο συναρπαστικούς κόσμους από εκείνους που αποτέλεσαν την αφετηρία σου..!
Ψάχνεις ένα βιβλίο και συναντάς ένα ακόμα πιο ενδιαφέρον, το οποίο στις σελίδες του μπορεί να σε σπρώξει να ψάξεις ένα θέμα, ενδεχομένως και διαφορετικό από εκείνο για το οποίο ξεκίνησες την περιπλάνησή του, σε βάθος, αναζητώντας μέσα από τη βιβλιογραφία πολύ περισσότερα πράγματα. Και έτσι το ταξίδι που ξεκίνησε από ένα και μόνο βιβλίο μπορεί να μετατραπεί σε μια συναρπαστική περιπέτεια, ξεφυλλίζοντας σελίδες και διαβάζοντας αράδες, μυρίζοντας το μελάνι και νιώθοντας την υφή του χαρτιού καθώς το χαϊδεύεις με τα δάχτυλα. Εμπειρίες που κανένα ηλεκτρονικό βιβλίο δεν μπορεί να σου προσφέρει και καμιά ηλεκτρονική βιβλιοθήκη να σε ταξιδέψει.
Δεν μπορώ να φανταστώ μια εποχή όπου οι μαθητές στα σχολεία δε θα διαβάζουν από βιβλία, αλλά θα διδάσκονται από τάμπλετ (του μέλλοντος, φυσικά) ή από το διαδίκτυο, που θα έχει εξελιχθεί σε κάτι που ούτε μπορούμε να φανταστούμε τώρα... Όπως δεν μπορώ να φανταστώ ότι δε θα υπάρχουν δάσκαλοι στις τάξεις αλλά ρομπότ. Το βιβλίο αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ανθρώπινη ιστορία και ως τέτοιο πρέπει να επιβιώσει σε πείσμα των καιρών... Πρέπει να στηριχτεί και πρέπει να παραμείνει φάρος της γνώσης για το μέλλον, κοντινό και μακρινό.
