Επί χρόνια η χώρα μας αντιμετωπίζει πλημμύρες μέσα στις πόλεις λόγω κακής σχεδίασης, κατασκευής και λειτουργίας του δικτύου της αποχέτευσής τους, μεταξύ τους τα Χανιά και το Ηράκλειο.
Η διόρθωση αυτών των προβλημάτων στην κατάσταση που έχουν εξελιχθεί δεν είναι κάτι εύκολο, αφού απαιτεί τεχνογνωσία, τεχνολογία και εμπειρία που η χώρα δε διαθέτει, ενώ πολλά προβλήματα είναι ανυπέρβλητα και απαιτούν νέο σχεδιασμό εξαρχής.
Γράφει ο κ. Γιώργος Ζουγανέλης *
Οι χάρτες λεκανών απορροής, όπως αυτοί στις φωτογραφίες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις σχεδιασμού υδροδότησης καλλιεργειών, στον σχεδιασμό του αποχετευτικού δικτύου, στη δημιουργία βοηθητικών απορροών, στην επιλογή τοποθεσίας αποθήκευσης υδάτων για αγροτική χρήση και όχι μόνο, στην κατασκευή ΧΥΤΑ (που δεν πρέπει να είναι πάνω σε ρέματα βάσει του νόμου), στην κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων σε περιοχές με μεγάλη αναρχία ή μετά από πυρκαγιά, στον σχεδιασμό αντιπυρικών ζωνών κ.λπ. Οι χάρτες αυτοί παράγονται ηλεκτρονικά, με την εφαρμογή των Voronoi diagrams, σε τρισδιάστατα τοπογραφικά αλλά και από δορυφορικές πηγές.
Στη συνέχεια θα σας δώσω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων χαρτών για να αντιληφθείτε τη σημασία τους.
Οι 24 νεκροί στη Μάνδρα
Στον χάρτη 1 είναι εντοπισμένες οι θέσεις των ρεμάτων στην περιοχή της Μάνδρας, που είχαμε τους 24 νεκρούς. Αν υπήρχε αυτός ο χάρτης και ήταν γνωστή η σημασία του (άρα αναγκαία η πληροφόρηση από τα ΜΜΕ), δε θα προέκυπταν προβλήματα στην αποχέτευση των υδάτων της βροχής που ήταν βουλωμένη από φερτά υλικά, στην περιοχή κάτω από τη θέση των θεωρητικά υπολογισμένων ρεμάτων της φωτογραφίας. Παράλληλα, δε θα επιτρεπόταν άναρχη δόμηση κατά μήκος αυτών των ρεμάτων, γιατί ο λόγος θα ήταν εμφανής.
Αυτό που έγινε στη Μάνδρα είχε συμβεί κάποτε και στην Κόρινθο, αλλά εκεί θρηνήσαμε, νομίζω, μόνο μία γιαγιά...
Ο ΧΥΤΑ στο Γραμματικό
Κατασκευή ΧΥΤΑ πάνω σε ρέματα δεν επιτρέπεται. Δυστυχώς, τα ρέματα δεν αναβλύζουν πάντα νερό, αλλά μόνο κατά τη διάρκεια των βροχών. Για τον λόγο αυτό, στην περίπτωση των ΧΥΤΑ, η πιθανή θέση τους πρέπει να είναι γνωστή εκ των προτέρων.
Στην περίπτωση του ΧΥΤΑ στο Γραμματικό, ο υπολογισμός μας δείχνει πως ο συγκεκριμένος ΧΥΤΑ έγινε τελικά πάνω σε ρέμα! Πολλοί κάτοικοι του Γραμματικού επανειλημμένα έχουν διατυπώσει την άποψη πως εκεί υπήρχε ρέμα πριν την κατασκευή του ΧΥΤΑ και ότι παρανόμως έγινε η κατασκευή του εκεί.
Σκοπός μου δεν είναι να εμπλακώ σε αυτή την αντιπαράθεση, αλλά να δείξω πόσο χρήσιμο είναι να βλέπει κανείς τέτοιους χάρτες πριν ξεκινήσει να σχεδιάζει εξαρχής κάτι σε μεγάλη έκταση ή και μια νέα πόλη (π.χ. Μάτι). Παρατηρήστε πως ο χάρτης 2 υπολογίζει τη θέση και άλλων ρεμάτων, που από τον ΧΥΤΑ καταλήγουν στη θάλασσα. Η θέση τους έχει επιβεβαιωθεί και «πειραματικά» από τη μεταφορά φερτών υλικών από τον ΧΥΤΑ Γραμματικού στην παραλία του Σέσι σε κάθε βροχή (δείτε σχετική φωτογραφία). Τα ρέματα αυτά στην πραγματική τους εικόνα μπορεί να τα δει κανείς και με τη χρήση του Google Earth.
Δεν ξέρω πώς ο νέος περιφερειάρχης Αττικής θα αντιμετωπίσει το θέμα στον ΧΥΤΑ Γραμματικού, έχοντας μπροστά του και ένα ακόμη σοβαρό θέμα, το αντιπλημμυρικό έργο στο Φάληρο, που κατά την ταπεινή μου άποψη δεν έχει επιλεγεί στη σωστή θέση. Τέτοια έργα γίνονται εκτός πόλης!
Ο ρόλος της πρόβλεψης του καιρού
Δυστυχώς, η Ελλάδα δε διαθέτει πυκνό δίκτυο ραντάρ καιρού και αυτό φάνηκε στην περίπτωση της Μάνδρας. Αυτό θα επέτρεπε στους Δήμους τη χρήση έγκαιρου alarm σε περίπτωση αναμενόμενων φυσικών καταστροφών από υπερφόρτωση των λεκανών απορροής και των ρεμάτων τους λόγω όμβριων υδάτων.
Ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός είναι ένα πολύ σύνθετο πρόβλημα. Απαιτεί ένα οργανωμένο διευθυντήριο, που να έχει και την επιστημονική δυνατότητα να παρακολουθεί, να αναγιγνώσκει και να αποφασίζει για τα προβλήματα ανά περίπτωση. Λυπάμαι που θα το πω, αλλά η Ελλάδα δεν έχει τους καλύτερους επιστήμονες στον κόσμο, γιατί αυτοί δε θα ήταν στην Ελλάδα... Ο Θεός να βάζει το χέρι του.
* O Γιώργος Ζουγανέλης ήταν καθηγητής Μεταϋλικών και Μεταηλεκτρονικών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Ναγκόγια στην Ιαπωνία. Είναι ειδικός σε θέματα έρευνας, τεχνολογίας και ανάπτυξης και έξπερ σε πάνω από 250 πειραματικές τεχνικές. Ζει στο Τόκιο. Είναι αυτός που παρουσίασε για πρώτη φορά σε τηλεοπτική εκπομπή του Γ. Σαχίνη τον χάρτη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Ελλάδας το 2013. Έχει την πρώτη πατέντα διεθνώς σε μεταϋλικά και είναι βαθύς γνώστης της τεχνολογίας stealth. Είναι δρ. φυσικός και ηλεκτρονικός μηχανικός ΜSc. Στο παρόν ασχολείται με σχεδιασμό καινοτομιών και τη σύνταξη μελετών σε επίπεδο STEM.
