Του Νίκου Κοσμαδάκη*
Να δώσουν την ψήφο συναίνεσης σε σχηματισμούς που στηρίζουν ή όχι το ευρωπαϊκό όραμα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως το διακύβευμα των ευρωεκλογών είναι: ναι ή όχι στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Έχουν γραφτεί τόσα άρθρα που θεωρώ πως θα είναι προσωπικό σφάλμα να αναφερθώ κι εγώ με τη σειρά μου σε αυτό το ερώτημα και να δώσω ένα μήνυμα αγάπης προς την ευρωπαϊκή οικογένεια. Και πάλι σε προσωπικό επίπεδο, θεωρώ πως πρέπει να είμαστε φιλοευρωπαίοι και να στηρίζουμε την ευρωπαϊκή οικογένεια.
Ωστόσο, θα ήθελα μέσα από τις λίγες γραμμές να αναφερθώ στην απάθεια του πολίτη. Ο πολίτης είναι απαθής και δε δίνει ιδιαίτερη σημασία στις ευρωεκλογές. Είναι αποστασιοποιημένος. Τον δικαιολογώ. Και εδώ ένας ισχυρισμός αναδύεται: Γιατί δικαιολογείς την απάθεια;
Ο πολίτης νιώθει αγανακτισμένος και εκφράζει τη δυσαρέσκειά του μέσω της αποχής όταν βλέπει πως το Ευρωκοινοβούλιο έχει έναν υποδεέστερο ρόλο. Κακά τα ψέματα. Το Ευρωκοινοβούλιο δε διαθέτει την ίδια δυναμική με τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών ή την αριστοκρατική και αντιδημοκρατική Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης, το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών είδε στα χρόνια της κρίσης πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία χαράσσει τη νομισματική και συναλλαγματική πολιτική, είχε τη δυνατότητα να παίξει κομβικό ρόλο στις αδύναμες οικονομίες του Νότου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει καμία απολύτως δυναμική να αναδείξει μπροστά σε αυτά τα όργανα, με αποτέλεσμα να υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα.
Και δυστυχώς, το δημοκρατικό έλλειμμα είναι τόσο έντονο, που μάταιες προσπάθειες κάνουν οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ να το αποκρύψουν μέσα από επικοινωνιακά τεχνάσματα που καλούν τους ευρωπαϊκούς λαούς να συναινέσουν σε φιλοευρωπαϊκά πολιτικά σχήματα είτε των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών, είτε του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχει καταλογισμός ευθυνών. Υπάρχουν οργανωμένες πρωτοβουλίες ή παρεμβάσεις, ώστε η Ευρώπη να ανακάμψει, αλλά κανένας Ευρωπαίος πολιτικός ηγέτης δεν έχει μιλήσει ξεκάθαρα για τις ευθύνες που του αναλογούν.
Ο μη καταλογισμός ευθυνών από τις ευρωπαϊκές πολιτικές ηγεσίες, η ισχυροποίηση του δημοκρατικού ελλείμματος μέσα στον ευρωπαϊκό υπερεθνικό οργανισμό, σε συνδυασμό με ανούσιες υποψηφιότητες που δε γνωρίζουν τη δημοκρατική διαβούλευση (λαοφίλητοι ποδοσφαιριστές, αναλφάβητοι τραγουδιστές και δημοσιογράφοι με μορφωτική υστέρηση), έχουν μετατρέψει τον πολίτη σ’ ένα παθητικό δέκτη μηνυμάτων που δεν τον αγγίζουν βαθύτερα.
Εάν λοιπόν η Ευρώπη θέλει να ξεχάσει τη δεκαετία υπαρξιακής κρίσης, οι πολιτικές ελίτ οφείλουν να ασκήσουν μια εμπεριστατωμένη αυτοκριτική την επόμενη μέρα. Η αυτοκριτική σημαίνει ανιχνεύω τα λάθη μου, τα δέχομαι και ύστερα χαράσσω πολιτική με τους διαθέσιμους πόρους. Η έννοια της αυτοκριτικής δεν είναι απαξιωτική. Απλά, ο πολιτικός κόσμος την έχει ταυτίσει με ένα ολέθριο αυτογκόλ ή ως ένα δώρο στον πολιτικό αντίπαλο. Δεν μπορεί μια πολιτική ομάδα να κάνει δημόσια τοποθέτηση πως έχει ευθύνες για μια πολιτική που δεν έχει πρακτικά κοινωνική ωφέλεια.
Πιστέψτε με, όμως, εάν ο πολιτικός κόσμος είχε την κουλτούρα να παραδεχτεί τα λάθη του και ανακατένεμε τις αρμοδιότητες στα ευρωπαϊκά όργανα, τότε θα μιλούσαμε για διαφορετικό ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα, αλλά και για αλλιώτικη κοινωνία των πολιτών. Έτσι κι αλλιώς υπάρχει ένα αξίωμα στην πολιτική: Εάν ο πολιτικός κόσμος δεν αλλάξει, τότε πώς θ’ αλλάξει ο πολίτης;
* Ο Νίκος Κοσμαδάκης είναι πολιτικός επιστήμονας ([email protected]).
