Γράφει ο Πέτρος Μηλιαράκης*
Στις 26 Μαΐου του παρόντος και τρέχοντος έτους θα διεξαχθούν οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι εκλογές αυτές σηματοδοτούν κυριολεκτικώς μία νέα περίοδο! Με τούτη την προδιάθεση ας αναστοχαστούμε τα παρακάτω:
- από τα ερείπια στη νέα εποχή
Είχε παρέλθει ικανός χρόνος από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που διαίρεσε την Ευρώπη και που άθροισε συνολικώς 36 εκατ. νεκρούς (ασχέτως εάν αφορούν στην πλευρά των νικητών ή των ηττημένων), και που τα ερείπια, αλλά και ο πόνος καθιστούσαν αναγκαία την επαναδιαμόρφωση και επαναδιάταξη αρχών και αξιών για μια Ενωμένη Ευρώπη. Έτσι πρέκυψε η μεταπολεμική Ευρώπη! Οικοδομήθηκε όμως από μεγάλους ηγέτες των Μητροπολιτικών Χωρών, που δυστυχώς ελλείπουν στην εποχή μας.
Ειδικότερα, κρίσιμο και χρήσιμο είναι να καταπιαστούμε όσο γίνεται πιο επιγραμματικά με το παράδειγμα του στρατηγού Ντε Γκωλ.
- ο στρατηγός Ντε Γκώλ
Όταν η Τέταρτη Δημοκρατία εισήλθε στην τελευταία της κρίσιμη δοκιμασία το 1958, ο στρατηγός Ντε Γκωλ ανέλαβε την εξουσία με στόχο την απεμπλοκή της Γαλλίας από τον πόλεμο της Αλγερίας και την ολοκλήρωση μιας αποαποικιοποίησης. Ταυτοχρόνως ανέλαβε το καθήκον μετάβασης στην Πέμπτη Δημοκρατία, μέσω συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, με την εγκαθίδρυση πράγματι Προεδρικής Δημοκρατίας. Περαιτέρω ανέλαβε το καθήκον να επαναπροσδιορίσει τη θέση της Γαλλίας σ’ ένα παγκόσμιο μεταπολεμικό αλλά ψυχροπολεμικό σύστημα, επιβάλλοντας πολιτική «μεγαλείου» (grandeur) με ανάδειξη της Γαλλίας ως πυρηνικής δύναμης. Επίσης στόχος, της υπό το στρατηγό Ντε Γκωλ Πέμπτης Δημοκρατίας, ήταν να αναδειχθεί μια Ευρώπη που θα λειτουργεί μεταξύ των δύο τότε υπερδυνάμεων (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) στο πλαίσιο της διπλωματίας, αλλά και της πολιτικής ισχύος.
Περαιτέρω, η εξέλιξη που αφορούσε και στην πρόοδο της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) απέφερε στη Γαλλία σημαντική πρόοδο, μιας και στα περίπου 10 χρόνια από την ίδρυση της ΕΟΚ, οι εξαγωγές της Γαλλίας αυξήθηκαν 5 φορές, ενώ η υπό διαμόρφωση Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της εξασφάλιζε προνομιακές ρυθμίσεις για το σύνολο των γαλλικών αγροτικών προϊόντων.
Όταν, όμως, διαπιστώθηκε από τον Ντε Γκωλ ότι η διαμορφούμενη (τότε) ΚΑΠ ήταν σε βάρος της αγροτικής οικονομίας της Γαλλίας, δεν δίστασε να εισάγει την πολιτική της «κενής καρέκλας».
Τούτο σήμαινε πως παν ό,τι αφορούσε στο ζωτικό εθνικό συμφέρον της Γαλλίας, θα επιβαλλόταν όχι μόνο μέσω του δικαιώματος της αρνησικυρίας (veto) αλλά και δια της ίδιας της αποχής από την λήψη των αποφάσεων!
Παρά δε που στις 11 Ιουνίου 1965 ο Ντε Γκωλ μετέβη στη Βόννη προκειμένου να συναντηθεί με τον τότε Καγκελάριο Έρχαρτ και να επιλυθεί το ζήτημα της διαμορφωμένης ήδη κρίσης, παρά ταύτα η επίσκεψη αυτή δεν αποτέλεσε εμπόδιο, ώστε μόλις την 1η Ιουλίου 1965 ο Ντε Γκωλ να ανακαλέσει το μόνιμο αντιπρόσωπο της Γαλλίας στην ΕΟΚ προβάλλοντας άρνηση συμμετοχής της Γαλλίας στα Συμβούλια Υπουργών της Κοινότητας, αγνοώντας ακόμη και τις κρίσιμες διαδικασίες για τη διαμόρφωση του Κοινοτικού Προϋπολογισμού του 1966.
Η πολιτική αυτή συγκλόνισε τις λειτουργίες της τότε ΕΟΚ και κορύφωσε μια κρίση που θα έπρεπε να αντιμετωπισθεί, όχι προφανώς με ρήξη, αλλά με «ιστορικό συμβιβασμό».
Έτσι παρά την απουσία ενός ξεκάθαρου ορισμού στο πλαίσιο των κοινοτικών τότε οργάνων, για την έννοια του ζωτικού εθνικού συμφέροντος, επήλθε ο «συμβιβασμός του Λουξεμβούργου».
Για λόγους ιστορικούς ο «συμβιβασμός του Λουξεμβούργου» προέκυψε τον Ιανουάριο του 1966, με την ιστορική παρέμβαση του τότε Πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου και τότε Προέδρου του Συμβουλίου, Πιέρ Βέρνερ. Ο Ντε Γκωλ για την Γαλλία ήταν ηγέτης πρώτου μεγέθους! Όμως χάρασε και ευρωπαϊκές πολιτικές. Κυρίως για τη σχέση των κρατών-μελών δίδαξε την πρακτική του συμβιβασμού. Όμως δίδαξε και ότι: οι αποφάσεις δεν μπορεί να ανήκουν σε μία ελίτ! Αναφέρομαι σε πολιτικές αναγκαίες σήμερα ,όσο ποτέ άλλοτε!
- ο Κωνσταντίνος Καραμανλής
Η Ελλάδα ευτύχισε τη μεταπολιτευτική κυρίως περίοδο να την κυβερνήσουν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ωστόσο, άξια επισημείωσης είναι η ιστορική περίοδος του Κωνσταντίνου Καραμανλή μόλις πριν τη δικτατορία, όπου είχε αποφασίσει να αντιπαρατεθεί με το «Παλάτι». (Ήταν μια παράλληλη διαδικασία με τον «ανένδοτο» αγώνα του Γεωργίου Παπανδρέου). Ας επισημάνουμε όμως τα εξής:
Ιστορική είναι η διεύρυνση και εμβάθυνση των ελληνογαλλικών σχέσεων, την τελευταία μόλις περίοδο πριν τη δικτατορία, επί διακυβέρνησης της χώρας από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με την αμίμητη πολιτική του κρίση, ήδη από τις αρχές του 1959 εντόπισε τις σημαντικές παρεμβάσεις του στρατηγού Ντε Γκωλ στον ευρωπαϊκό χώρο και αποφάσισε να αξιοποιήσει την ηγετική του παρουσία. Έτσι, έδωσε εντολή στον Έλληνα Πρέσβη στο Παρίσι Φ. Φίλωνα να διαβιβάσει στον ίδιο το στρατηγό Ντε Γκωλ την επιθυμία του για τη σύσφιξη αλλά και εμβάθυνση της ελληνογαλλικής φιλίας και συνεργασίας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αξιοποίησε επίσκεψη του ντε Γκωλ στην Αθήνα, ακριβώς για να υπάρξει η γνωστή (προδικτατορική Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδας-ΕΟΚ) . Αρκούσε η θετική γνώμη και στάση του ιστορικού ηγέτη της Γαλλίας!
- ο Προκόπης Παυλόπουλος
Τα προαναφερόμενα επιβάλλουν αναγκαίους αναστοχασμούς, κρίσεις, συγκρίσεις και σκέψεις ενόψει των ευρωεκλογών.
Αναδεικνύουν επίσης και δύο μεγάλες ελλείψεις στην παρούσα ιστορική συγκυρία. Η πρώτη έλλειψη είναι εκείνη που αφορά στην απουσία μεγάλων πολιτικών της Μητροπολιτικής Ευρώπης, οι οποίοι μπορούν, και λόγω του μεγέθους των χωρών τους, να διαμορφώσουν πολιτικές ευημερίας και ανάπτυξης, ειρήνης και αλληλεγγύης και όχι πολιτικές μιας προνομιούχου ελίτ!
Η άλλη έλλειψη είναι εκείνη που αφορά στην κατ’ ουσίαν καταστρατήγηση βασικών αρχών και αξιών του πρωτογενούς ευρωπαϊκού ενωσιακού δικαίου που ως βασική δέσμευση διαμορφώνει (πρέπει να διαμορφώνει) το σύγχρονο νομικό και πολιτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (ΠτΔ) Προκόπης Παυλόπουλος έχει συλλάβει απολύτως τα κενά αυτά και τις ελλείψεις αυτές, όπως π.χ. τη θεσμική «αφάνεια» του Eurogroup, που ωστόσο λειτουργεί καταλυτικώς στην παραγωγή πολιτικών στο πλαίσιο του Ευρωσυστήματος.
Μην ξεχνάμε ότι ο ΠτΔ στο οικονομικό «Forum των Δελφών» ήδη προ πολλού επισημείωσε με καθαρό, όχι μόνο νομικό λόγο, αλλά και πολιτικό λόγο τα εξής κρίσιμα, τα οποία θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν συνολικώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες (άνδρες και γυναίκες) αλλά και οι Ευρωπαίοι πολίτες (άνδρες και γυναίκες) εν όψει των προσεχών ευρωεκλογών.
- Ο ΠτΔ υποστηρίζει τα εξής:
«Το Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα δημιουργήθηκε από τους ιδρυτές του, μετά τις εφιαλτικές εμπειρίες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, για να φθάσει ως την τελική του ολοκλήρωση, δηλαδή την πλήρη ενοποίησή του με την μορφή ομοσπονδιακής διακυβέρνησης υπό θεσμικούς όρους Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.
Η ως άνω διαπίστωση οδηγεί στο, νομοτελειακό, συμπέρασμα ότι αν η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν επιτευχθεί, η συνακόλουθη στασιμότητα οδηγεί, επίσης νομοτελειακώς, στον κίνδυνο διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχής γενομένης από τον σκληρό πυρήνα της, την Ευρωζώνη. Και τούτο διότι η επιβίωση και η εν γένει προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης εξαρτώνται όχι μόνον από την οικονομική και τη νομισματική πρόοδο, αλλά πρωτίστως από την αντοχή των θεσμών του Ευρωπαϊκού Οικοδομήματος οι οποίοι, από την φύση τους, είναι οι μόνοι που μπορούν να εγγυηθούν πέρα από την σταθερότητα και την ίδια την ευρωπαϊκή ενοποίηση, τόσον ως στόχο όσο και ως διαδικασία».
Ως κατακλείδα: τα προαναφερόμενα καταλήγουν στο μοναδικό συμπέρασμα: Στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορεί και πρέπει να βρεθεί ένας νέος Ντε Γλωλ που θα εγγυάται την ομαλή λειτουργία των Θεσμών, και που θα αρνείται οι αποφάσεις να ανήκουν στην ελίτ των Βρυξελλών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ενώ θα αγωνίζεται για τη συμβιβαστική επίλυση των διαφορών και όχι για την από καθέδρας λήψη αποφάσεων!
* Ο κ. Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EN).