Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πρώτος σε συχνότητα εμφάνισης και η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες, ενώ αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά έως το 2030 λόγω γήρανσης του πληθυσμού στις δυτικές, αναπτυγμένες χώρες.
Του Πλούταρχου Εμμ. Ανεζίνη*
Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η διάγνωση γινόταν κυρίως με την κλινική (δακτυλική) εξέταση και επιβεβαιωνόταν με « τυφλή» βιοψία από το έντερο. Η χρήση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, είχε σαν αποτέλεσμα την «έκρηξη» στη διάγνωση νέων περιπτώσεων καρκίνου του προστάτη, που επίσης έπρεπε να επιβεβαιωθούν με βιοψία, συνήθως από το έντερο με καθοδήγηση υπερήχων (TRUS). Η εξέταση αυτή, παρότι ήταν σημαντική εξέλιξη στη διάγνωση του προστατικού καρκίνου, έχει περιορισμούς στην ανεύρεση όλων των περιπτώσεων καρκίνου, ιδίως όταν εντοπίζεται στο πρόσθιο τμήμα του προστάτη, στο μέσο λοβό και στο κάτω όριο του προστάτη (apex). Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η εξέταση TRUS να «χάνει» σχεδόν το 50% των περιπτώσεων καρκίνου, αλλά και να γίνεται υποεκτίμηση της επιθετικότητας των καρκινικών κυττάρων στο 30% των περιστατικών.
Ο στόχος των ουρολόγων είναι να διαγνώσουν τον καρκίνο προστάτη σε αρχικά στάδια, αλλά και να μπορούν να γνωρίζουν αν ο καρκίνος θα εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά (Gleason score >7) οπότε και θα χρειαστεί επιθετική αντιμετώπιση (χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία) ή θα είναι ένας καρκίνος με σχετικά «καλοήθη» συμπεριφορά (Gleason score 6 ή και μικρότερο), και ο οποίος μπορεί να αντιμετωπιστεί με λιγότερο επιθετικές θεραπείες ή και στενή παρακολούθηση. Μέχρι πρόσφατα, τέτοια εξέταση που να ξεχωρίζει τις επιθετικές περιπτώσεις καρκίνου από τις μη επιθετικές, δεν υπήρχε στη διάθεση όσων ασχολούνται με τις παθήσεις του προστάτη.
Τη τελευταία δεκαετία, η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία (mp MRI) δίνει τη δυνατότητα στους ακτινολόγους να διαγνώσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις περιπτώσεις επιθετικού καρκίνου του προστάτη.
Η εξέταση περιλαμβάνει συνδυασμό «κλασσικών» ανατομικών τεχνικών μαγνητικής τομογραφίας στο προστάτη (Τ1 και Τ2 weighted images), με λειτουργικές ακολουθίες (dynamic contrast-enhanced MRI) και diffusion-weighted imaging (DWI) με υπολογισμό των apparent diffusion co-efficient (ADC) χαρτών.
Όσες περισσότερες ακολουθίες χρησιμοποιούνται, τόσο καλύτερη διάγνωση καρκινικών εστιών αναμένεται. Η εξέταση έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ευαισθησίας ανίχνευσης καρκίνου στο προστάτη από το 68% στο 98% σε σχέση με τη κλασσική Τ2 weighted MRI!
Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία λόγω του συνδυασμού 3-4 διαφορετικών ακολουθιών, χρειάζεται ειδική εκπαίδευση από τη πλευρά των ακτινολόγων για ερμηνεύσουν και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα, ενώ επίσης αυξάνεται και το κόστος της εξέτασης. Προκειμένου να περιοριστούν τα λάθη στην αξιολόγηση της πολυπαραμετρικής μαγνητικής τομογραφίας, η Ευρωπαϊκή Ακτινολογική Εταιρεία Ουρογεννητικού καρκίνου δημοσίευσε το 2012 το σύστημα PI- RADS ( Prostate Imaging Reporting and Data System), το οποίο αναθεωρήθηκε το 2015 και βαθμολογεί τα ευρήματα με ενιαίο τρόπο ώστε να μειώνονται οι διαφορές μεταξύ των εξεταστών.
Το αποτέλεσμα της πολυπαραμετρικής μαγνητικής τομογραφίας θα πρέπει παρόλα αυτά να επιβεβαιωθεί με βιοψία προστάτη, που γίνεται στοχευμένα κυρίως από τις ύποπτες περιοχές που ανέδειξε η μαγνητική τομογραφία, μειώνοντας έτσι το αριθμό των βιοψιών που θα πρέπει να ληφθούν από τον ασθενή.
Αν δε χρησιμοποιηθεί ειδικό πρόγραμμα υπερήχων (Fusion biopsy) σε συνδυασμό με τη μαγνητική τομογραφία η ευαισθησία της βιοψίας πλησιάζει σχεδόν το 100%. Αυτή η δυνατότητα μειώνει τις άσκοπες βιοψίες σε ασθενείς με αυξημένο PSA καθώς και τις παρενέργειες της βιοψίας που σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι σοβαρές (οξεία προστατίτιδα – σηπτικός πυρετός).
*Ο κ. Πλούταρχος Εμμ. Ανεζίνης είναι χειρουργός ουρολόγος, Επικ. Καθηγητής Ουρολογίας, τ. Συντ. Διευθυντής Ουρολογ. Κλινικής Βενιζελείου Γ.Ν.
