Το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας της Ευρώπης αποτελεί ίσως το βασικό στοιχείο που προσδίδει στις ευρωπαϊκές κοινωνίες τον ιδιαίτερο αυτό χαρακτήρα τους.
Η δυναμική της κοινωνικής ασφάλειας που παρέχει το κράτος πρόνοιας και η ευρωπαϊκή πίστη στην εκπολιτιστική δύναμη της Πολιτείας, καθώς και η δύναμη αυτής να διορθώνει τις αποτυχίες της αγοράς αποτελούν βασικές συνιστώσες του ευρωπαϊκού αξιακού συστήματος.
Του Κώστα Λαπίδη, νομικός - πολιτικός επιστήμονας
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο πρέπει να γίνει φορέας των όσων αντιπροσωπεύει η Ευρώπη στο σύνολο των πολιτικών τις κατευθύνσεων. Παρ’ όλη την ανάγκη για εναρμόνιση της Ευρώπης με ένα παντοδύναμο κοινωνικό μοντέλο, ο όρος κοινωνία είναι αμφιλεγόμενος - η κοινωνία στην ιδεατή της μορφή, δηλαδή ως ενιαία ευρωπαϊκή κοινωνία, είναι ακόμα μια έννοια εξαιρετικά ασύλληπτη ως προς τον ακριβή προσδιορισμό της.
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο δεν είναι μια μονοδιάστατη έννοια αμιγώς ευρωπαϊκή, αλλά ένας συνδυασμός από αξίες, επιτεύγματα και προσδοκίες που ποικίλλουν σε μορφή. Και στον βαθμό υλοποίησης από κράτος σε κράτος, το ΕΚΜ, ακριβώς επειδή είναι μοντέλο, μπορεί να υλοποιηθεί και εκτός ευρωπαϊκού χώρου (βλ. Αυστραλία, Καναδάς). Το ΕΚΜ χαρακτηρίζεται από κάποια βασικά στοιχεία, ο πυρήνας των οποίων δεν αλλάζει. Τα στοιχεία αυτά είναι το ανεπτυγμένο και παρεμβατικό κράτος, η δωρεάν και υποχρεωτική παιδεία μέχρι το πέρας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το εύρωστο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας που να παρέχει αποτελεσματική κοινωνική προστασία σε σημαντικό βαθμό σε όλους τους πολίτες, αλλά ιδιαίτερα σε εκείνους που το έχουν ανάγκη, και περιορισμός ή περιστολή της οικονομικής ή άλλου είδους ανισότητας. Τα στοιχεία, όμως, αυτά προϋποθέτουν τον ενεργό ρόλο των κοινωνικών εταίρων με την προώθηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Κάθε τάση κοινωνικού τύπου πρέπει να συμπορεύεται με την επέκταση της οικονομικής ευημερίας και με τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Η κοινωνική ολοκλήρωση σε ένα ιδιαίτερα πολύπλευρο κοινωνικό πλέγμα, όπως είναι το ευρωπαϊκό, δεν είναι κάτι εύκολο, με αποτέλεσμα το όλο εγχείρημα να ξεκινάει από μια θέση πλατωνικής ουτοπίας, με απώτερο στόχο τη σταδιακή αποκρυστάλλωσή του στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Κάποια πρώιμα σημεία αυτής της ουτοπίας είναι ο περιορισμός των ανισοτήτων που ενδέχεται να απειλήσουν την κοινωνική συνοχή, η προστασία των αδυνάτων μέσα από την ενεργή κοινωνική παρέμβαση, η προώθηση του διαλόγου έναντι της αντιπαράθεσης στη βιομηχανία, και τέλος η παροχή ενός πλαισίου κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων για τους πολίτες σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού. Το μόνο που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε ως Ευρωπαίοι πολίτες είναι να προωθούμε κάθε στιγμή και με κάθε μέσο αυτά τα πρώιμα σημεία μιας κατά τα άλλα απτής και μελλοντικά ορατής ουτοπίας.
