Τον περασμένο Οκτώβριο πραγματοποιήθηκε στο πανέμορφο νησί της Γαύδου μια ακόμη αναπτυξιακή ημερίδα, με καλεσμένους τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργο Σταθάκη, τον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη, βουλευτές και ακαδημαϊκούς και με τίτλο “Σχεδιάζουμε ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης στη Γαύδο”.
Στην ημερίδα αυτή, αν και έγινε για το μέλλον ενός μικρού τόπου, έγιναν εμφανείς οι αντιθέσεις στο τι επιδιώκουμε και κυρίως πώς αυτό επιτυγχάνεται σε επίπεδο Κρήτης. Καταρχήν, ο τίτλος “βιώσιμη ανάπτυξη” χρησιμοποιείται πλέον ακόμη και όταν συζητάμε για το μέλλον των τραπεζών ή της Πολεμικής Βιομηχανίας κ.λπ., και δεν είναι καθόλου αυτονόητα συνδεμένη με την ποιότητα της ζωής των κατοίκων, όπως είναι η φράση του υπουργού «τοπικό χωρικό σχέδιο ανάπτυξης».
του Δημήτρη Ψαρρά*
Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ένας γενικός όρος της κεντρικής εξουσίας, ενώ η τοπική ανάπτυξη είναι ειδικός όρος, όπου σχεδιάζεται, ορίζεται και εκτελείται από τους κάτω (Τοπική Αυτοδιοίκηση, κατοίκους, τοπικούς φορείς) και ανακοινώνεται προς τα “επάνω”. Το δεύτερο περιέχει το πρώτο.
Έτσι, εάν η οικονομία της Γαύδου βασίζεται π.χ. στον τουρισμό και στην κτηνοτροφία, τότε θα έπρεπε πρώτα να την επισκεφτεί μια ομάδα με ειδικές γνώσεις σε κλειστά οικοσυστήματα, όπως ένας κτηνίατρος γνώστης της αιγοπροβατοτροφίας, ένας επιστήμονας στη διαχείριση φυσικών (υδάτινων κ.λπ.) πόρων, ένας των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ένας αρχιτέκτονας τοπίου με κατεύθυνση σύνδεσης των τοπικών παραγωγικών δραστηριοτήτων με το αισθητικό του τόπου, ένας γνώστης της (πραγματικής) αναπτυξιακής προοπτικής των περιοχών Νatura 2000, ένας γνώστης όλων των νομικών μορφών συλλογικοτήτων και των ιδιαιτεροτήτων τους και ένας γνώστης του μάρκετινγκ τόπου (landscape management) για τη δυνατότητα του αγροδιατροφικού μοντέλου σε έναν ιδιαίτερο τόπο, που θα άκουγαν ιδέες και γνώμες, θα έβλεπαν, θα λάμβαναν κοινωνικο-οικονομοτεχνικά στοιχεία και στο τέλος θα πρότειναν από κοινού μια συγκροτημένη πρόταση, την οποία, εάν η τοπική κοινωνία δεχόταν, θα έπρεπε απλά να καταθέσουν στο κεντρικό κράτος.
Με λίγα λόγια, αυτό το μοντέλο μπορεί κάλλιστα να εκπονηθεί και να εφαρμοστεί τοπικά, με το κεντρικό κράτος να λειτουργεί συμπληρωματικά, όπως συνέβη στην Ανάβρα Μαγνησίας (πριν τα γκρεμίσει όλα ο “Καλλικράτης”).
Σε αυτήν την ημερίδα, για πολλοστή φορά παρουσιάστηκαν κάποιοι σωτήρες, είπαν ο καθένας το δικό του και οι από κάτω απλά περιμένουν για μια ακόμη φορά τη σωτηρία, η οποία, εάν έλθει, οι ίδιοι δε θα γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Η λάθος προσέγγιση γίνεται, όμως, ξεκάθαρη στη φράση του περιφερειάρχη «οι αναπτυξιακοί πυλώνες της Κρήτης, όπως έχουν προσδιοριστεί ύστερα από συνεχή συνεργασία και διαβούλευση με τους Δήμους της Κρήτης, τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά Ιδρύματα και τις επαγγελματικές ενώσεις, αφορούν και το νησί σας. Ο τουρισμός, ο πρωτογενής τομέας, η ενέργεια και η διαχείριση των υδάτων αφορούν συνολικά και οριζόντια όλη την Περιφέρεια Κρήτης».
Η λέξη “ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ” σημαίνει ότι αντιμετωπίζονται διαφορετικά αναπτυξιακά μοντέλα ισότιμα και οριζόντια, λες και πρέπει το καθένα από αυτά να αναπτυχτεί σε ξεχωριστό νησί ή ότι μπορεί να αναπτυχτεί στην Κρήτη χωρίς να επηρεάσει το άλλο (αυτό κατέδειξε η διαβούλευση;). Πρέπει πρώτα να υπάρξει πολιτική απόφαση για το ποιο είναι το αναπτυξιακό μοντέλο που έχει επιλεχτεί ως κυρίαρχο και τα αλλά, κάθετα, να προσαρμόζονται σε αυτό ανά μικροπεριοχή και τόπο (ΣΧΟΟΑΠ).
Άλλο ρόλο και σχεδιασμό προϋποθέτει η ενέργεια, ο τουρισμός, ο ΒΟΑΚ, οι υποδομές, τα αεροδρόμια-λιμάνια, τα φράγματα, οι κανόνες κατασκευής κατοικιών κ.ά. στο νησί εάν έχει επιλεχθεί σαν κυρίαρχο μοντέλο το αγροδιατροφικό, άλλο εάν έχει επιλεχθεί η ενέργεια, άλλο εάν έχει επιλεχθεί ο τουρισμός (τουρισμός δε σημαίνει και επισκεψιμότητα) και η κάθε ισορροπία θα διαφέρει ανά τόπο και μικροπεριοχή.
Είναι διαχρονικά λάθος η πολιτική άποψη ότι όλα χωράνε στο νησί με ισότιμο τρόπο και αυτό φαίνεται σε δεκαετίες διαφωνιών και καθυστερημένων εγκρίσεων για την κάθε χωροθέτηση, ξενοδοχείου, κτηνοτροφικής μονάδας, οικίας, ΑΠΕ, δρόμου κοκ, εκτός και αν αυτές οι διαφωνίες είναι καλυμμένες από τον όρο διαβούλευση. Αυτές οι “διαφωνίες” είναι και η κυρίως πηγή της διαφθοράς, γιατί αναγκάζεται ο πολίτης ανά περίπτωση να ζητά πολιτική παρέμβαση.
* Ο Δημήτρης Ψαρράς είναι υπεύθυνος Οργάνωσης Εφαρμογών Βιώσιμης Ανάπτυξη “Φοίνιξ”.
