Η επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν εξελίχθηκε σε παρωδία. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν περίμενε σε καμία περίπτωση τα πυρά που εξαπέλυσαν στο πρόσωπό του ο Αλέξης Τσίπρας, αλλά και ο Έλληνας ομόλογός του, Προκόπης Παυλόπουλος. Πολλά γράφτηκαν, πολλά ειπώθηκαν... Ωφέλιμο είναι να ξετυλίξουμε το κουβάρι και να διαπιστώσουμε εάν η επίσκεψη, πέρα από τον ιστορικό της χαρακτήρα, αξιολογείται με θετικό ή αρνητικό πρόσημο.
* Του Νίκου Κοσμαδάκη
Ας μεταφερθούμε στην Τουρκία. Τον τελευταίο χρόνο, η Τουρκία έχει χωριστεί στα δύο. Αιτία είναι οι βιαιοπραγίες, οι αθρόες απολύσεις από το οθωμανικό δημόσιο και οι εξορίες που έχουν ως σημείο εκκίνησης την ερντογανική πολιτική. Οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πλέον συνήθεια. Συχνό είναι και το φαινόμενο να παραβιάζεται συστηματικά το κράτος δικαίου. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν απολαμβάνει πλέον την απόλυτη πλειοψηφούσα στήριξη της τουρκικής κοινωνίας. Η συμπεριφορά του Ερντογάν έχει προκαλέσει κινήματα δυσαρέσκειας, τα οποία τον κατηγορούν ευθέως πως με τη στάση του μεταφέρει την Τουρκία στην εποχή πριν τους Νεότουρκους. Από την άλλη, σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής νιώθει διεθνή απομόνωση. Η Γερμανία και η Γαλλία έχουν βάλει στον "πάγο" τη σχέση τους με την Τουρκία και νιώθουν απρόθυμοι οι δύο σημαντικοί παίκτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επικοινωνήσουν με την Τουρκία. Ο Ερντογάν γνωρίζει πως η πλήρης ρήξη με τον ευρωπαϊκό οργανισμό μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική ζημία του ίδιου. Επιζητάει ανοικτές πόρτες επικοινωνίας.
Την προηγούμενη Κυριακή, επισημοποιήθηκε η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Ελλάδα - τρεις μέρες πριν, πράγμα πρωτόγνωρο. Ήταν μια εξέλιξη σαφώς θετική για την Τουρκία. Ο Ερντογάν έτσι έπεισε τους Τούρκους πολίτες πως η πόρτα με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ακόμη ανοικτή και υπάρχουν συνομιλητές. Από την άλλη πλευρά, είναι γρίφος γιατί η ελληνική πλευρά επέλεξε τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία να δεχτεί την επίσκεψη του Ερντογάν. Ίσως, ο Αλέξης Τσίπρας έλαβε κατευθυντήριες γραμμές από το Βερολίνο ή το Παρίσι, με σκοπό να επαναπροσεγγίσει τη σχέση Ε.Ε.-Τουρκίας.
Τελικά, η επίσκεψη δε στέφθηκε από επιτυχία. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν περίμενε "το σπάσιμο του πρωτοκόλλου" τόσο από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας όσο και από τον Έλληνα πρωθυπουργό. Και τίθεται αναπόφευκτα το ερώτημα: Τόσο μεγάλη ήταν η επιτυχία του πρωθυπουργού όταν μίλησε για παράνομη τουρκική εισβολή στην Κύπρο ή για την ελληνική Δικαιοσύνη; Σίγουρα οι σαφείς και ξεκάθαρες απαντήσεις του πρωθυπουργού είχαν επικοινωνιακό αντίκτυπο... Όπως, επίσης, και δημοσκοπικό αντίκτυπο τις επόμενες μέρες. Για να θεωρήσουμε ορθούς ή λανθασμένους τους επικοινωνιακούς χειρισμούς του πρωθυπουργού, πρέπει να το κρίνουμε αργότερα.
Από εκεί και πέρα, η επίσκεψη αποδείχτηκε ένας επικοινωνιακός θρίαμβος για τον Αλέξη Τσίπρα. Ήταν ο αδιαμφισβήτητος νικητής του "debate". Συμμερίζομαι την άποψη πως καλά ειπώθηκαν όπως ειπώθηκαν. Παρ' όλα αυτά, οφείλω να υποστηρίξω πως δε συζητήθηκαν ζητήματα μείζονος σημασίας, όπως η ΑΟΖ ή ακόμη και το μεταναστευτικό. Ειδικά ως προς το τελευταίο, είναι άξιο αναφοράς πως η Ελλάδα συνεχίζει να δέχεται πρόσφυγες ή μετανάστες καθημερινώς. Επίσης, δε συζητήθηκε καθόλου εάν η Τουρκία του Ερντογάν θα επιστρέψει στη δημοκρατική κανονικότητα και θα δείξει περισσότερο ενδιαφέρον για το σεβασμό πανανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο Προκόπης Παυλόπουλος και ο Αλέξης Τσίπρας ουσιαστικά υποστήριξαν πως η Συνθήκη της Λωζάννης είναι αδιαμφισβήτητη και αδιαπραγμάτευτη. Τίποτε παραπάνω. Τίποτε παρακάτω.
Και θα ξανα-υποστηρίξω πως δεν ήταν η πιο έξυπνη κίνηση να δεχτεί η ελληνική πλευρά στην παρούσα φάση τον Τούρκο πρόεδρο. Κακώς. Πολύ κακώς. Δε χρειάζεται κάποιος να είναι ιδιαίτερα ευφυής για να το συμπεράνει. Καταλήγω με δύο ευχές:
Εύχομαι ο επικοινωνιακός εντυπωσιασμός της Πέμπτης (και της χθεσινής μέρας) να αποτελέσει το σημείο αφετηρίας για την επανέναρξη των σχέσεων των δύο χωρών. Και ελπίζω ο Ερντογάν να συνειδητοποίησε πως οι παραβιάσεις στον εθνικό μας εναέριο χώρο και στα κυριαρχικά μας δικαιώματα πρέπει να σταματήσουν άμεσα.
* Ο Νίκος Κοσμαδάκης είναι πολιτικός επιστήμονας.
