Η ανθρώπινη πλευρά της αναχώρησης από την ζωή για το μεγάλο ταξίδι του κάθε ανθρώπου που μοιραστήκαμε μαζί του προσωπικές ή και ευρύτερης έννοιας σχέσεις, φορτίζει συναισθηματικά τη ψυχική μας διάθεση και είναι αυτονόητο ότι η συγκίνηση είναι αυτό που καθορίζει τις συμπεριφορές των ανθρώπων που λειτουργούν στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου πολιτιστικού, αξιακού συστήματος διαλεκτικά συνυφασμένου με την πολιτισμική μας ταυτότητα.
Γράφει ο Αποστόλης Λουλουδάκης *
Ο θάνατος του Κ. Μητσοτάκη δεν μπορεί να μας αφήσει αδιάφορους για να μην εκδηλώσουμε τα ανθρώπινα συναισθήματα μας και να εκφράσουμε την ειλικρινή συμπαράσταση μας στην οικογένεια του όχι επειδή το τυπικό της υπόθεσης το απαιτεί αλλά επειδή πραγματικά πηγάζει αυθόρμητα σε κάθε καλλιεργημένο πολιτιστικά άτομο.
Ο Κ. Μητσοτάκης υπήρξε ένας άνθρωπος που αφιέρωσε σχεδόν το σύνολο της ζωής του στην μάχιμη πολιτική, με άποψη, φιλόδοξος, συγκρουσιακός, τολμηρός, συντηρητικός, συνεπής στις ιδέες του, πρωταγωνιστής μεγάλων πολιτικών γεγονότων που καθόρισε αρκετές εξελίξεις στην μεταπολεμική Ελλάδα. Συνέδεσε την πολιτική του δράση με την πορεία, τις διασπάσεις, τις διεργασίες, τις μεταλλάξεις, τις συγκολλήσεις, την ιδεολογική κρίση, του μεσαίου χώρου η πιο συγκεκριμένα με το πολιτικό αποτύπωμα, την μετεξέλιξη και την παρουσία του μεταπολεμικού Βενιζελισμού.
Πρωτοστάτησε στην συγκρότηση της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου συμβάλλοντας αποφασιστικά στην συγκόλληση των διαφόρων ομάδων του κεντρώου χώρου, υπήρξε από τους πρωτεργάτες του ανένδοτου που σηματοδότησε το τέλος της διακυβέρνησης της χώρας από την προδικτατορική ΕΡΕ και έφερε στην Κυβέρνηση το κέντρο με Πρωθυπουργό τον Γ, Παπανδρέου.
Ηγήθηκε της σφοδρής σύγκρουσης με τον Κ. Καραμανλή, και σε συμμαχία με το παλάτι και τον αμερικανικό παράγοντα πυροδότησε την μεγάλη πολιτική κρίση του 1965 που είχε ως συνέπεια την επτάχρονη δικτατορία των συνταγματαρχών. Ο ρόλος και η πολιτεία του Μητσοτάκη σε μια από τις πιο σημαντικές κρίσεις του Ελληνικού κοινοβουλευτισμού ιστορικά δεν ακυρώνεται από τα αξιώματα που κατέλαβε στην συνέχεια και από τις μελλοντικές μεταμορφώσεις του που ούτε αυτός ακόμη δεν το επεδίωξε αφού για αρκετά χρόνια εισέπραττε προσωπικά την πολιτική φθορά και απαξίωση που του προκάλεσε αυτή η περίοδος. Η πολιτική του επιβίωση μεταδικτατορικά σε μια περίοδο που βρέθηκε κυριολεκτικά απομονωμένος, και στα αζήτητα της πολιτικής θα μπορούσαμε να πούμε αποδεικνύει το πολιτικό του εκτόπισμα, τον χαρακτήρα του, τους ευφυείς του τακτικισμούς και την βιωματική του σχέση με την πολιτική. Βαθιά συντηρητικός αδυνατεί να κατανοήσει την ριζοσπαστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας και ιδιαίτερα των κοινωνικών στρωμάτων που εξέφρασε προδικτατορικά η Ένωση Κέντρου και της οποίας υπήρξε επιφανές στέλεχος.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κυρίαρχος της κεντροδεξιάς παράταξης μετά το 1974 μεθοδικά δομεί την μεταπολιτευτική Ελλάδα με ένα νέο Σύνταγμα ισχυροποιεί τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς, νομιμοποιεί το ΚΚΕ, δρομολογεί το δημοψήφισμα και δίνει την δυνατότητα στον Ελληνικό λαό να λύσει οριστικά το πολιτειακό και να καταργήσει την μοναρχία μόνιμο παράγοντα ανωμαλίας και παρεμβάσεων του ξένου παράγοντα στην πολιτική ζωή, να διαχειριστεί την κρίση του Κυπριακού με τολμηρές για την εποχή του υπερβάσεις στην εξωτερική πολιτική της χώρας όπως την διεύρυνση των σχέσεων μας με τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και την έξοδο από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, να εντάξει την χώρα στην ΕΟΚ και να αφήσει το ιστορικό του αποτύπωμα ως ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες πολιτικούς του νεοελληνικού κράτους.
Ταυτόχρονα εξελίσσεται δυναμικά ο άλλος ισχυρός πολιτικός πόλος της κεντροαριστεράς με ένα χαρισματικό ηγέτη τον Ανδρέα Παπανδρέου που φιλοδοξεί να εκφράσει και να αναδείξει τα φτωχότερα στρώματα της Ελληνικής κοινωνίας μέσα από τον νέο πολιτικό φορέα που δημιουργεί με τους πυρήνες αντιδικτατορικών ομάδων, κοινωνικών κινημάτων, της νέας γενιάς που αναζητά τον δικό της ρόλο στο νέο μεταπολιτευτικό τοπίο στα πλαίσια ενός διευρυμένου χώρου που δημιουργεί η Ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας.
Οργανώνει την κοινωνική του βάση έξω από τις παραδοσιακές λειτουργίες της παλιάς και ιστορικά ξεπερασμένης Ένωσης Κέντρου, η οποία εξαφανίζεται από τον πολιτικό χάρτη και παρά την σύντομη επιβίωση της κάποια ιστορικά της στελέχη απορροφούνται από τους δυο κυρίαρχους πόλους του πολιτικού συστήματος που επιδιώκουν την διεύρυνση τους στο παραδοσιακό κέντρο.
Η πολιτική επιβίωση του Μητσοτάκη μετά την αποτυχία του να δημιουργήσει τον δικό του πολιτικό φορέα οφείλεται κατά κύριο λόγο στην βαθιά κρίση και στο στρατηγικό αδιέξοδο της κεντροδεξιάς όταν αυτή βρέθηκε στην αντιπολίτευση μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και όχι στην ιδεολογική επιρροή του Μητσοτακισμού ως έκφραση μιας Ελληνικής παραλλαγής του Θατσερισμού μέσα στην Νέα Δημοκρατία που το κυρίαρχο ιδεολογικό της υπόβαθρο καθόρισε ο ιδρυτής της ως το κόμμα του κοινωνικού φιλελευθερισμού που προσδιορίζεται από την πολιτική κουλτούρα, το αξιακό σύστημα, τις παραδόσεις της Ευρωπαϊκής Χριστιανοδημοκρατίας και την έντονη επιρροή από τον γαλλικό Γκωλισμό.
Η στρατηγική Μητσοτάκη για επάνοδο της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία βασίζεται στην αποδόμηση της ισχυρής προσωπικότητας του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ και όχι στην εκπόνηση και προβολή ενός αξιόπιστου προγράμματος. Οι προσωπικοί ανταγωνισμοί, η σκανδαλολογία, η φαυλότητα, η εμφάνιση ανθρώπων ακόμη και του υποκόσμου (Μαυρίκης...) με πολιτικούς ρόλους η ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής, ο αυριανισμός, η κατάπτωση του πολιτικού λόγου, ο ισχυρός παρεμβατισμός των δημοσιογραφικών συγκροτημάτων, ο λαϊκισμός ως κυρίαρχο στοιχείο της πολιτικής αντιπαράθεσης, τα τερτίπια του εκλογικού νόμου, πυροδοτούν μια νέα ανώμαλη περίοδο της πολιτικής μας ζωής που αισθητικά τουλάχιστο μπορεί να χαρακτηριστεί από τις πιο βάρβαρες και αντιδημοκρατικές της μεταπολιτευτικής περιόδου.
Ο Μητσοτάκης δεν μπόρεσε η δεν ήθελε να αντιληφθεί ότι δεν υπήρξε ποτέ ιδεολογικά πλειοψηφικό ρεύμα στην Νέα Δημοκρατία αλλά υπήρξε συγκυριακός αρχηγός προσωρινού χαρακτήρα. Η προσπάθεια του να εμβολίσει και να μεταλλάξει την Νέα Δημοκρατία ιδεολογικά ως μια παραλλαγή του Θατσερισμού στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και ειδικά την περίοδο που βρέθηκε στην εξουσία τον οδήγησε στην ήττα του 1993 και στην αποχώρηση του από την αρχηγία του κόμματος.
Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός η επιδείνωση όλων των μακροοικονομικών δεικτών της Ελληνικής οικονομίας την περίοδο της πρωθυπουργίας Μητσοτάκη, ο στασιμοπληθωρισμός, η διόγκωση του δημόσιου χρέους, η στέρηση των δημόσιων εσόδων, η μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων, η αύξηση των ελλειμάτων, η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού ανασυγκρότησης της δημόσιας διοίκησης, η πολιτική του κουλτούρα, ότι ο παρεμβατικός ρόλος του πολιτικού ανάγεται στα στενά όρια εξυπηρέτησης της πολιτικής του πελατείας στα πλαίσια της σχέσης του πολίτη με ένα αναχρονιστικό και διεφθαρμένο κράτος που παράγει και αναπαράγει πελατειακά δίκτυα με τα οποία προικίζονται και τα εγγόνια.
Ο Μητσοτακισμος ως πολιτική συνιστώσα της σύγχρονης πολιτικής μας ιστορίας δεν έχει να επιδείξει σημαντικά πράγματα που ως αυτόνομος πολιτικός πόλος δημιούργησε στην χώρα μας είτε σε επίπεδο θεσμικό η υποδομών αλλά προβάλλεται σκόπιμα το αινιγματικό ερώτημα που θέλει να φορτίσει συναισθηματικά την πολιτική μας ατμόσφαιρα, δηλαδή το τι θα μπορούσε να έχει συμβεί εάν τον εμπιστευόταν ο λαός η εάν τον αφήνανε κάποιοι δικοί του. Η ιστορία ευτυχώς η δυστυχώς δεν γράφεται με τα "εάν".
Δεν πρέπει να μας ξεφεύγει βέβαια το γεγονός ότι στην προσπάθεια επανάκαμψης του Μητσοτακισμού μέσα από την διεκδίκηση της αρχηγίας της Νέας Δημοκρατίας από την Ντόρα κατέγραψε άλλη μια ήττα και έπειτα μια άλλη ακόμη πιο οδυνηρή με την αδυναμία της να εισέλθει στην Βουλή ως αρχηγός ενός βραχύβιου κόμματος όπως ακριβώς έκανε και ο πατέρας της το 1974 και να διαπραγματευθεί μετά την επάνοδο της στην Νέα Δημοκρατία με κομμένα τα φτερά της.
Ο νεποτισμός και η οικογενειοκρατία είναι ένα νοσηρό φαινόμενο της μεταπολιτευτικής Ελλάδας που δεν προκαλείται υποχρεωτικά από την αρρωστημένη μωροφιλοδοξία των διαδόχων αλλά από τις ορέξεις και τις κολακείες των αυλικών, των βαρόνων, της επιχειρηματικής ελίτ, και επενδύει στα αντανακλαστικά μιας κοινωνίας που ο ατομισμός και το ιδιωτικό συμφέρον καταργεί κάθε μορφή συλλογικότητας.
Ο θάνατος του Μητσοτάκη συνέπεσε με μια δύσκολη για την χώρα περίοδο, είχε την τύχη η την ατυχία να είναι ίσως ο μόνος από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας που έζησε την μεγαλύτερη οικονομική κρίση που βιώνει μεταπολεμικά η πατρίδα μας από το 2010 μέχρι σήμερα. Η χρεωκοπία της Ελλάδας ουσιαστικά είναι το αποτέλεσμα μιας βαθιάς πολιτικής και θεσμικής κρίσης που αντανακλά την χρεωκοπία του Ελληνικού αστισμού και την αδυναμία του να ενσωματωθεί στην Ευρωπαϊκή ιδέα και προοπτική.
Το πολιτικό σύστημα στο σύνολο του δεν μπόρεσε να αποτρέψει την μεγάλη καταστροφή διότι κυριάρχησε στην οικονομία ο παρασιτισμός σε βάρος της παραγωγικής δραστηριότητας η χώρα απώλεσε την παραγωγικότητάτης της, το πελατειακό κράτος προσαρμοσμένο στην εξυπηρέτηση του παρασιτισμού οδήγησε στην αποβιομηχάνιση, στην συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής, στην κατασπατάληση των κοινοτικών κεφαλαίων. Η χώρα εκτεθειμένη στην γενικευμένη διαφθορά του ευρύτερου δημοσίου τομέα αφέθηκε κυριολεκτικά στην τύχη της, βορρά στις ορέξεις των αγορών, χωροταξικά και πολεοδομικά ασχεδίαστη, την δημόσια περιουσία σε πλήρη απαξίωση, χωρίς θωράκιση από τις συνέπειες της διεθνούς και Ευρωπαϊκής κρίσης απολάμβανε την μεγέθυνση του ΑΕΠ και την συρρίκνωση της παραγωγικής της βάσης.
Επειδή κυκλοφορεί ο μύθος ότι κάποιοι προφήτεψαν τον επερχόμενο Αρμαγεδώνα μεταξύ τους και ο επίτιμος πρόεδρος της Ν.Δ ας διαβάσουνε τις επίσημες ετήσιες εκθέσεις ήδη από την δεκαετία του 1970 του Ξέν. Ζολώτα ως διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, την εισήγηση του Ανδρέα Παπανδρέου στο Υπουργικό Συμβούλιο για το εξωτερικό χρέος της χώρας στις 2 Δεκεμβρίου του 1993 (nea.gr 7/9/2015) και όχι μόνο και θα αντιληφθούν ότι το ζήτημα δεν εντοπίζεται στην θεωρητική άγνοια του Ελληνικού προβλήματος αλλά στην αδυναμία της πολιτικής παρέμβασης και στην απόλυτη παράδοση του πολιτικού συστήματος στις δομημένες συντεχνίες του Ελληνικού παρασιτισμού.
Ο Μητσοτακισμός ως συνιστώσα του πολιτικού μας συστήματος ταυτίστηκε με συγκεκριμένες δομές του οικονομικού συστήματος (παραίτηση Γ. Κεφαλογιάννη, ) και λειτουργίες που σε καμία περίπτωση δεν διεκδικεί τις δάφνες του νεωτεριστή και εκσυγχρονιστή πολιτικού, κινήθηκε αυστηρά μέσα στα λειτουργικά πλαίσια ενός συστήματος με σημεία αναφοράς τις εύθραυστες ισορροπίες του παλαιοκομματισμού.
Ως κοινοβουλευτικός άνδρας υπήρξε υπέρμετρα χαρισματικός, προικισμένος με μόρφωση και ευφυΐα που και οι εχθροί του αναγνωρίζουνε, ως Κρητικός δέθηκε με την ιστορία την κουλτούρα και τις παραδόσεις του νησιού αλλά ως πολιτικός δεν κατάφερε να δημιουργήσει πλειοψηφικό ρεύμα στο Κρητικό λαό και ως πολιτικός παράγοντας να συνδέσει το όνομα του με τα μεγάλα έργα που είχε και έχει ανάγκη η Κρήτη.
Η πολιτική διαδρομή του Κ. Μητσοτάκη θα αποτιμηθεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος ανεπηρέαστα από τις σκοπιμότητες που αυτές τις μέρες καλλιεργεί η υποκρισία και η ιδιοτέλεια. Ένας αγώνας δρόμου με δηλώσεις από ανθρώπους που είχανε ενεργή συμμετοχή στις διαδικασίες που διαμόρφωνε η πόλωση στην πιο ακραία της έκφραση. Δηλώσεις πολιτικών παραγόντων που την περίοδο της σκληρής αντιπαράθεσης και της πόλωσης που απαιτούσαν οι ανάγκες του δικομματικού ανταγωνισμού ξεπερνούσαν τα όρια της πολιτικής και δημοκρατικής ευπρέπειας.
Οι υπερβολές των τελευταίων ημερών από πολιτικούς παράγοντες του νησιού μας που βρεθήκανε στον απέναντι πόλο της πιο χυδαίας αντιπαράθεσης με αυτό που εξέφρασε ο Κ. Μητσοτάκης στην σύγχρονη πολιτική ιστορία δεν μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά από το να θεωρηθεί ως το ενοχικό σύνδρομο μιας ακυρωτικής διαδικασίας της πολιτικής τους διαδρομής η μιας προσπάθειας ενσωμάτωσης σε ένα νέο σύστημα εξουσίας που οι δημοσκόποι προσπαθούν να επιβάλουν.
Αλλά σε τελευταία ανάλυση αυτό που φαίνεται να ξεκαθαρίζει στο πολιτικό τοπίο είναι η ιδεολογική άλωση της δημοκρατικής συμπαράταξης από τα νεοφιλελεύθερα δόγματα που εκπροσώπησε ο Μητσοτακισμός και την εμφανή δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ να εκφράσει το σύνολο της κεντροαριστεράς, των φτωχοποιημένων κοινωνικών στρωμάτων που δημιούργησε η κρίση, και των παραγωγικών φορέων και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών που θα πρωταγωνιστούν στην παραγωγική ανασυγκρότηση της Εθνικής Οικονομίας.
Η ιδεολογική άλωση του ΠΑΣΟΚ και η μετάλλαξη του σε ένα διαχειριστικό μηχανισμό του κράτους πλήρως απολίτικο και απο-ιδεολογικοποιημένο πλήρως ταυτισμένο με τα μεγαλύτερα φαινόμενα σήψης και διαφθοράς που γνώρισε η χώρα μας την μεταπολιτευτική περίοδο υπήρξε ο πιο επιδεκτικός πολιτικός χώρος για να γονιμοποιήσει αυτό που εξέφραζε ο Μητσοτάκης και δεν μπόρεσε να μεταλαμπαδεύσει στην Ν.Δ. Η συναισθηματική φόρτιση για τον θάνατο ενός ανθρώπου με διακριτή παρουσία στο δημόσιο βίο της χώρας εκφράστηκε με τον πιο αυθόρμητο, αθώο και ανθρώπινο τρόπο από τον Μανώλη τον Γλέζο που εκφράζει αυτούς που ξέρουν να αγαπούν να συγχωρούν και να μην εκμεταλλεύονται ακόμη και τον θάνατο των συνανθρώπων μας.
Τελειώνοντας θα πρότεινα να αφιερώσουμε ένα δρόμο σε κάθε Δήμο της Κρήτης, στους ήρωες της ασφάλτου, σε αυτούς που χάνουνε την ζωή τους άδικα κάθε μέρα στο άθλιο οδικό δίκτυο του νησιού. Σε αυτούς ανήκει περισσότερος σεβασμός, γιατί δεν είναι λίγοι, ένα ολόκληρο χωριό κάθε χρόνο χάνεται...
* Ο κ. Απόστολος Λουλουδάκης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Χερσονήσου, καθώς και μέλος του Δ.Σ. της Κ.Ε.Δ.Ε.
