default-image

Ποιο τουριστικό μοντέλο θα "σώσει" την Κρήτη

Κρήτη
Ποιο τουριστικό μοντέλο θα "σώσει" την Κρήτη

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το προηγούμενο άρθρο με τίτλο "Περισσότεροι τουρίστες-λιγότερα έσοδα" περιείχε μια συνοπτική ανασκόπηση της πορείας του ελληνικού τουρισμού.

Σημειώναμε ότι μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα τα κατά κεφαλήν έσοδα ήταν σχετικά υψηλά, διότι "λεφτά υπήρχαν" στις ευρωπαϊκές χώρες.

Γράφει ο Γιώργος Ψαρουλάκης

Ωστόσο, για να συνεχίσουμε από 'κει που σταματήσαμε, παρουσιάστηκε ένα πρόβλημα: η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου, με την εισαγωγή του νεοφιλελευθερισμού. Αυτή ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του 1980, αλλά άρχισε να γίνεται αισθητή στα μέσα της επόμενης δεκαετίας και ιδιαίτερα γύρω στο 2000.

Η παγίωση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού δόγματος πήρε αρκετά χρόνια, αλλά οι επιπτώσεις ήταν καταλυτικές. Και άρχισαν να φαίνονται πολύ πριν τη λεγόμενη "κρίση", ήδη από το 2002-2003, σε ορισμένες κατηγορίες τουριστών και από συγκεκριμένες χώρες.

Αρχικά οι περισσότεροι πίστεψαν ότι φταίει το ευρώ - χάθηκε η συναλλαγματική διαφορά που έκανε τους τουρίστες πιο "άνετους" στο να ξοδεύουν περισσότερα. Στην πραγματικότητα απλώς είχε αρχίσει αυτό που ο μελλοντικός ιστορικός θα αποκαλέσει «η μεγαλύτερη επιχείρηση αναδιανομής εισοδημάτων από κάτω προς τα πάνω, στην ιστορία της ανθρωπότητας». Η φτωχοποίηση των μεσοκατώτερων τάξεων βρίσκεται καθ' οδόν ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά στην Ευρώπη το αποφασιστικό χτύπημα δόθηκε σε δύο φάσεις: αρχικά με την καθιέρωση του ευρώ και στη συνέχεια με την κρίση του 2008, που έδωσε την ευκαιρία για... ακόμη πιο σκληρές νεοφιλελεύθερες πολιτικές!

Το αποτέλεσμα είναι σήμερα οι τουρίστες να ξοδεύουν σε αποπληθωρισμένες τιμές, λιγότερα από τα... μισά απ' όσα ξόδευαν πριν από 15 χρόνια! Και η κατάσταση δε θα βελτιωθεί, αντίθετα θα χειροτερέψει στα επόμενα χρόνια. Το άνοιγμα νέων αγορών - όπως η ρωσική - δεν έχει βελτιώσει τα πράγματα: Kι εκεί νεοφιλελεύθερες πολιτικές εφαρμόζονται, οπότε είναι πολύ λίγοι οι Ρώσοι που έχουν τα χρήματα για διακοπές στην Ελλάδα.

Τα προς κατανάλωση διαθέσιμα θα συνεχίσουν να μειώνονται και στο μέλλον, αφού δεν υπάρχει κανενός είδους διάθεση να αλλάξουν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές τις οποίες ακολουθούν οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών, προκειμένου να ενισχύσουν την "ανταγωνιστικότητά τους", δηλαδή να επιτρέψουν στις επιχειρήσεις να κερδίζουν περισσότερα.

Κατά τα φαινόμενα, οι τουριστικοί επιχειρηματίες έχουν συνειδητοποιήσει μόνο μερικώς την κατάσταση αυτή. Από τη μια πλευρά - όπως ανακοίνωσε ο ΣΕΤΕ - έχουν θέσει έναν εξαιρετικά φιλόδοξο στόχο: να ξεπεράσουν οι τουριστικές αφίξεις τα 35 εκατομμύρια μέχρι το 2021. Αν σκεφτούμε ότι φέτος εκτιμάται ότι οι αφίξεις θα ξεπεράσουν τα 26 εκατομμύρια, ο στόχος μιας αύξησης κατά 9 εκατομμύρια μοιάζει εξαιρετικά φιλόδοξος. Όμως είναι και απολύτως απαραίτητος, προκειμένου να προσεγγιστεί ο στόχος των εσόδων, που είναι για την ίδια χρονιά τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ωστόσο, προσωπικά θεωρώ το στόχο των εσόδων μη ρεαλιστικό, δίχως αλλαγή τουριστικού μοντέλου ή έστω εισαγωγή επιμέρους διαφορετικών μοντέλων.

Για να δούμε τους αριθμούς, που... λένε πάντα την αλήθεια...

Το 2004 είχαμε στην Ελλάδα μόλις 11,7 εκατ. αφίξεις τουριστών (εκτός κρουαζιέρας). Η κατά κεφαλήν δαπάνη έφτανε στα 880 ευρώ και το σύνολο των εσόδων ξεπέρασε ελαφρώς τα 10,5 δισεκατομμύρια ευρώ.

Το 2015 είχαμε 23,5 εκατ. αφίξεις (εκτός κρουαζιέρας), με την κατά κεφαλήν δαπάνη να έχει μειωθεί στα... 580 ευρώ - σε ονομαστικές τιμές, αφού σε αποπληθωρισμένες... η μείωση είναι πολύ μεγαλύτερη. Και τα συνολικά έσοδα ήταν περίπου 14,7 δισ. Είχαμε δηλαδή υπερδιπλασιασμό των αφίξεων, αλλά η αύξηση των εσόδων είναι μόλις 40%. Αυτό δείχνει το βαθμό της φτωχοποίησης των Ευρωπαίων πελατών μας και υποδεικνύει το μέλλον του ελληνικού τουρισμού. Η κατά κεφαλήν δαπάνη θα συνεχίσει να μειώνεται κάθε χρόνο και προσωπικά δε θα μου έκανε έκπληξη αν το 2021 έχει πέσει και κάτω από τα 450 ευρώ σε ονομαστικές τιμές.

Με άλλα λόγια, κρίνω υπερβολικό το στόχο των 20 δισ. εσόδων (αύξηση πλέον του 25%) με αύξηση μόνο 28-30% των αφίξεων. Τουλάχιστον με το σημερινό τουριστικό μοντέλο, αυτό δηλαδή του generic μαζικού τουρισμού.

Τι ακριβώς χρειάζεται; Μια και μιλάμε για την Κρήτη, να απευθυνθούν οι τουριστικοί επιχειρηματίες, το τουριστικό προϊόν συνολικά, σε ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού των χωρών-πελατών μας. Οι μεσοκατώτερες τάξεις των χωρών αυτών είτε θα κόψουν εντελώς τις διακοπές μέσα στα επόμενα χρόνια, ή θα έρχονται για διακοπές 5-6 ημερών, ξοδεύοντας 40-50 ευρώ τη μέρα. Αλλά σε όλες τις χώρες της Δύσης (και στις αναδυόμενες οικονομίες αλλού, όπως στην Κίνα) θα συνεχίσει να υπάρχει μια μέση-μεσοανώτερη τάξη. Εντάξει, την ανώτερη και ανώτατη τάξη μπορούμε να... την ξεχάσουμε: αυτοί προτιμούν exclusive προορισμούς με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Δηλαδή, η Ελούντα θα συνεχίσει να αποτελεί προορισμό για το διεθνές τζετ-σετ, αλλά το μοντέλο της Ελούντας δεν μπορεί να "καλύψει" όλη την Κρήτη. Δεν υπάρχουν τόσοι δυνητικοί πελάτες. Αλλά οι μέσες και μεσοανώτερες τάξεις, ένα 10 έως 20% του πληθυσμού, ανάλογα τη χώρα, μπορούν.

Αλλά για να προσελκύσουμε αυτούς τους πελάτες, που έχουν υψηλότερες απαιτήσεις και θέλουν κάτι παραπάνω, κάτι διαφορετικό, το "Sea, sun, tzatziki and mousakas" προφανώς δεν αρκεί. Χρειάζεται να δοθεί βάρος και προσοχή και κυρίως να γίνουν επενδύσεις - σοβαρές επενδύσεις - σε "θεματικές" κατηγορίες. Η Κρήτη θα μπορούσε να γίνει εξαιρετικός προορισμός για πολιτιστικό, θρησκευτικό, ιατρικό τουρισμό, για παράδειγμα. Το νησί διαθέτει για παράδειγμα το ΠΑΓΝΗ, με εξαιρετικές υποδομές και πρωτοποριακές υπηρεσίες. Θα μπορούσε να προσελκύσει πολλούς τουρίστες από "ακριβές" χώρες, ώστε να τους προσφέρει συγκεκριμένες υπηρεσίες, θεραπείες και επεμβάσεις, σε χαμηλότερο κόστος απ' ό,τι στις χώρες τους, αλλά σε πολύ υψηλή ποιότητα. Εκμεταλλευόμενοι την πληθώρα αξιόλογων επιστημόνων, θα ήταν δυνατό να δημιουργηθούν και ιδιωτικά κέντρα που θα προσέφεραν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας.

Ακόμη, τα δεκάδες μοναστήρια και οι εκατοντάδες εκκλησίες της Κρήτης θα μπορούσαν να προσελκύσουν τουρίστες απ' όλο τον κόσμο - ιδιαίτερα από τις ομόδοξες χώρες. Οι μονάδες αγροτικής παραγωγής και επεξεργασίας θα μπορούσαν να προσφέρουν "διαδρομές" στους "ψαγμένους" επισκέπτες, σε συνδυασμό με γευσιγνωσία κ.λπ. Ένα ενιαίο δίκτυο αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών μνημείων θα μπορούσε να προσφέρει μια μοναδική εμπειρία σε όσους θέλουν να εξερευνήσουν τους πολιτισμούς που ήκμασαν στο νησί. Και ούτω καθεξής, πεδίο δράσης υπάρχει, σε πολλούς τομείς. Πιστεύω ότι οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο αντικείμενο το γνωρίζουν καλύτερα αυτό το πεδίο δράσης.

Αλλά χρειάζονται νομικό πλαίσιο, συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων (κράτους και ιδιωτών) και - το ξαναγράφω - επενδύσεις. Αν δε ρίξεις λεφτά, δεν παίρνεις λεφτά. Νόμος. Αν δεν αναβαθμίσεις τις υπηρεσίες σου, επίσης δεν μπορείς να περιμένεις ότι θα πάρεις λεφτά. Με προσωπικό το δόκιμο Βούλγαρο ή Τούρκο ή Ρουμάνο "εργαζόμενο" στον οποίο πληρώνεις μόνο διαμονή και διατροφή, άντε και... τα τσιγάρα του, δεν κάνεις δουλειά. Δίχως να συνεργαστείς με πολιτιστικούς φορείς και συλλόγους, με την Εκκλησία της Κρήτης και τις κατά τόπους Μητροπόλεις, με τα νοσηλευτικά ιδρύματα και τα ιατρικά κέντρα του νησιού, φυσικά με τις τοπικές αυτοδιοικήσεις και την κυβέρνηση, δεν κάνεις δουλειά. Ο βασικός κρίκος στην αλυσίδα δεν είναι η κυβέρνηση, είναι οι τουριστικοί επιχειρηματίες. Αυτοί πρέπει να κατανοήσουν τα παραπάνω και να δράσουν αναλόγως.

 Η κυβέρνηση θα πρέπει να πιεστεί να προσφέρει το νομικό πλαίσιο και τους κανόνες του παιχνιδιού και φυσικά να προχωρήσει στα απαραίτητα έργα υποδομής. Στον τομέα αυτό - των έργων υποδομής - θα πρέπει να συνεργαστεί φυσικά και η Τοπική Αυτοδιοίκηση, Περιφέρεια και Δήμοι. Το ότι προχωρούν κομβικά έργα (το αεροδρόμιο Καστελίου, ο κάθετος οδικός άξονας Ηρακλείου-Μεσαράς κ.λπ.) είναι ενθαρρυντικό, όμως χρειάζονται πολλά ακόμη.

Αλλά από εκεί και πέρα, το καθαυτό τουριστικό προϊόν θα προέλθει από τις επενδύσεις των επιχειρηματιών, οι οποίοι, πέραν των τουριστικών μονάδων, δεν έχουν δείξει ιδιαίτερη διάθεση να ρίξουν χρήματα.

Η Κρήτη είναι ευλογημένος τόπος - κι αυτό δεν είναι απλώς λόγια για να βαυκαλιζόμαστε, είναι η πραγματικότητα. Το δυναμικό αυτού του τόπου είναι απεριόριστο και μπορεί να παράγει εξαιρετικά υψηλή προστιθέμενη αξία, ώστε να εξασφαλιστεί ένα καλύτερο εισόδημα για τους Κρητικούς σε αυτές τις δύσκολες εποχές. Αλλά χρειάζεται όλοι να ανασκουμπωθούμε. Και κυρίως εκείνοι που έχουν να κερδίσουν τα περισσότερα. Διαφορετικά, σε 10-15 χρόνια από τώρα, θα έρχονται 6-7 εκατομμύρια τουρίστες στην Κρήτη και θα αφήνουν... 200 ευρώ έκαστος.

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News