Η 11η Σεπτεμβρίου αποτέλεσε σημείο αφετηρίας για τους διεθνολόγους και τους ακαδημαϊκούς των Διεθνών Σχέσεων. Ο θάνατος τριών χιλιάδων ατόμων αιφνιδίασε τόσο τις ΗΠΑ όσο και τη διεθνή κοινότητα. Ήταν κάτι το αιφνιδιαστικό. Μια τρομοκρατική ομάδα, αποτελούμενη από ισλαμιστές, έβαλε στο στόχαστρο τον παγκόσμιο ηγεμόνα. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Ο Τζορτζ Μπους κήρυξε τον πόλεμο στο ριζοσπαστικό Ισλάμ, ενώ παράλληλα προσπάθησε να εξασφαλίσει συμμάχους σε όλο τον κόσμο, ώστε να αντιμετωπίσει την απειλή που θα ακολουθούσε.
Του Νίκου Κοσμαδάκη*
Η 11η Σεπτεμβρίου εύκολα μπορεί να παρερμηνευτεί ως το τέλος της μεταψυχροπολεμικής περιόδου. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σηματοδότησε την αρχή μιας διεθνούς ειρήνης, καθώς είχαν περιοριστεί οι πιθανότητες για το ενδεχόμενο μιας γενικευμένης εμφύλιας σύρραξης.
Η 11η Σεπτεμβρίου αποτέλεσε το τέλος αυτής της ειρήνης και η διεθνής πολιτική κλήθηκε να προσαρμόσει μια νέα ατζέντα προτάσεων στο διεθνές προσκήνιο. Στόχος: η εξαφάνιση όλων εκείνων που επιβουλεύονται την παγκόσμια ειρήνη και η χάραξη ενός νέου κόσμου.
Δεκαπέντε σχεδόν χρόνια αργότερα, η συζήτηση για την 11η Σεπτεμβρίου δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τη διεξαγωγή ενός διαλόγου στη βάση της ιστορικής σημασίας και το πώς πρέπει να πράξουμε σαν διεθνή κοινότητα από εδώ κι έπειτα.
Πριν λίγες ημέρες, ο καθένας μας έγινε αυτόπτης μάρτυρας μέσω ΜΜΕ της τρομοκρατικής επίθεσης σε αεροδρόμιο του Βελγίου, σκορπώντας σε δεκάδες άτομα το θάνατο. Είχε περάσει και ένα θλιβερό 2015, με την καταγραφή δύο τρομοκρατικών επιθέσεων στο κέντρο της Ευρώπης, στη Γαλλία.
Ο ιστορικός του μέλλοντος θα αφηγείται τη δεκαετία που διανύουμε ως μια αντιπαράθεση κουλούρας μεταξύ μιας εκσυγχρονισμένης Δύσης και ενός οπισθοδρομικού ισλαμικού φονταμενταλισμού.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις σίγουρα δείχνουν την ανάγκη για συσπείρωση των δυνάμεων της Δύσης, ενώ παράλληλα δείχνουν την κατεύθυνση πως η νέα μορφή τρομοκρατίας επιθυμεί να χτυπήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να πάρει εκείνη πρωτοβουλίες, διατηρώντας όμως τη δημοκρατική και φιλελεύθερη βάση της. Εάν βέβαια σκεφτούμε πως η προσφυγική κρίση φαίνεται να ξεπερνά σε δημοτικότητα τη δημοσιονομική, τότε σίγουρα το εγχείρημα γίνεται ακόμη πιο δύσκολο.
Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Μήπως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι καταδικασμένη να πεθάνει;
Σίγουρα, το κλείσιμο των συνόρων, οι πολιτικές απομόνωσης και ο αυστηρότατος έλεγχος σε αεροδρόμια σε επίπεδο κρατών-μελών δεν υποδεικνύουν συνθήκες δημοκρατικής διαύγειας, αλλά περισσότερο ένα σύνολο κρατών που κινούνται με κριτήρια ξενοφοβικά.
Και εδώ είναι η πρόκληση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που οφείλει να γεφυρώσει τις ιδέες της ευρωπαϊκής ενοποίησης και να καταπολεμήσει τα ξενοφοβικά λόγια που ακούγονται και θα συνεχίζουν να ακούγονται για πολύ καιρό.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επιβάλλει μια πολιτική που θα οδηγήσει στην Ευρώπη των λαών, μια Ευρώπη που θα συνοδεύεται από ανθρωπιστικά κίνητρα και όχι μια Ευρώπη έρμαιο των προκαταλήψεων και των ιδεοληψιών. Οι πολιτικές απομόνωσης ακυρώνουν το δημοκρατικό περιεχόμενο του τεράστιου αυτού υπερεθνικού οργανισμού, ενώ καταβαραθρώνουν τις αξίες.
Η προσφυγική κρίση θα δοκιμάσει τις αντοχές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ενώ για πρώτη φορά θα αντιληφθούμε σε ποιο βαθμό οι αξίες της αλληλεγγύης και της υγιούς συνύπαρξης νομιμοποιούνται στο δημόσιο λόγο και στις πολιτικές των αρχηγών κρατών.
Εάν η Ευρώπη καταφέρει και αποδειχθεί ανθρωπιστική και αγαθή και επιβάλλει μια συνολική πολιτική, τότε έχει κερδίσει το στοίχημα με τον εαυτό της. Εάν η Ευρώπη δεν πάρει άμεσες πρωτοβουλίες και το κάθε κράτος δράσει μέσω μεμονωμένων εθνικών πολιτικών, τότε είναι καταδικασμένη να πεθάνει.
Στο άμεσο διάστημα θα φανεί εάν η καινούργια σελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι άξια διαβάσματος...
* Ο Νίκος Κοσμαδάκης είναι πολιτικός επιστήμονας.
