Βρέθηκα το βράδυ του Σαββάτου στο κέντρο της πόλης με μια συντροφιά Θεσσαλονικιών, φίλων από τα χρόνια του Στρατού, που επισκεπτόταν πρώτη φορά την πόλη. Ήταν μια ήσυχη βραδιά με αραιή συννεφιά, πλήρη άπνοια και θερμοκρασία τόση που καθιστούσε το κοντομάνικο επαρκές, παρότι βρισκόμαστε μόλις μιαν αναπνιά από την "άκρα" του Σεπτέμβρη.
Του Δημήτρη Καρατζάνη
«Άλλο... Θεό πρέπει να 'χετε εσείς εδώ, στο Ηράκλειο», σχολίασε η γυναίκα του ενός από τους δύο φίλους. «Σε μας, σήμερα το πρωί, έριχνε καρεκλοπόδαρα, όσο για τα κοντομάνικα... αποχαιρετιστήκαμε πριν μέρες. Του χρόνου πάλι, πρώτα ο Θεός», είπε γελώντας.
Περπατώντας και σχολιάζοντας, είχαμε φτάσει στην πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, τα "Λιοντάρια", όπως τα ξέρει ο κόσμος, όπου οι ξένοι μας στάθηκαν για να βγάλουν φωτογραφίες, ενώ εγώ κάνοντας - χάμαι θωρώ και λέω το - τον ξεναγό τους εξηγούσα τη σημασία του έργου για την πόλη. Ένα πραγματικά μεγάλο για την εποχή του έργο, που πραγματοποιήθηκε από το γενικό προβλεπτή της Κρήτης Φραγκίσκο Μοροζίνι το 1628 και ξεδίψασε για αρκετά χρόνια το πάντα ελλειμματικό σε νερό Ηράκλειο.
Περιδιαβήκαμε στη συνέχεια τη Λότζια, όπου οι επισκέπτες παραδέχτηκαν πως είναι το πιο όμορφο Δημαρχείο από όσα ξέρουν - με εξαίρεση τα αντιαισθητικά έως βάρβαρα γκράφιτι που το "κοσμούν" - και τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, όπου εντυπωσιάστηκαν από το κτήριο, όχι όμως και από τα σκουπίδια, τα μπουκάλια και τα ντενεκάκια από μπίρες και αναψυκτικά που... αναπαύονταν ανενόχλητα, στις σκάλες και την πρόσοψη του περήφανου κτιρίου.
Έχοντας δει τα τείχη και τον τάφο Καζαντζάκη από το πρωί, περπατήσαμε προς την πλατεία Ελευθερίας και την Πύλη του Αγίου Γεωργίου, για να κλείσουμε το ημερήσιο πρόγραμμα της επίσκεψης, αφήνοντας για την άλλη μέρα μόνο την Κνωσό.
Δεν ξέρω αν ήταν η ώρα, ο γλυκός καιρός ή η ανάγκη του κόσμου να βγει έξω και να ξεχάσει για λίγο τη μιζέρια του. Γεγονός είναι πάντως ότι η πλατεία ήταν φίσκα από κόσμο κάθε ηλικίας, με σαφή υπεροχή των παιδιών και των νέων, που είτε επιδίδονταν σε "ζογκλερικούς" ελιγμούς με τα "σκέιτ-μπορντ", ή έπαιζαν διάφορα τηλεκατευθυνόμενα, ή, τέλος, κάθονταν σε μικρές παρέες ακούγοντας μουσική με ακουστικά από φορητά CDs.
Δεν ήταν - παρά την ευγένειά τους - θετικά τα σχόλια των Θεσσαλονικιών φίλων για την αισθητική της πλατείας, την καθαριότητα και τις φθορές της, που σε ορισμένα σημεία "βγάζουν μάτι". Εκεί όμως που πραγματικά αιφνιδιάστηκαν ήταν όταν βρέθηκαν μπροστά στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.
«Καλά, μνημείο είναι αυτό ή τραπέζι... πικνίκ;», είπε η σύζυγος του ενός, βλέποντας 7-8 νεαρά άτομα να κάθονται ή να είναι μισοξαπλωμένα στη τετράγωνη μαρμάρινη βάση του μνημείου, τη "γλιτσιασμένη" από τα γραψίματα και τις χυμένες μπίρες.
«Τα άτομα πρόσεξες μόνο;», είπε ο σύζυγος κουνώντας αποδοκιμαστικά το κεφάλι. «Το μνημείο είναι σαν... σεισμόπληκτο! Κατασπασμένα τα σκαλιά και όλη η νοτική πλευρά, από την οποία λείπει ολόκληρο κομμάτι. Γραψίματα κάθε λογής πάνω και γύρω-γύρω, με κορυφαίο κείνο το "χάος" (με κεφαλαία γράμματα) στα πόδια του στρατιώτη. Ακόμα και όρκους πίστεως και αγάπης έχει ο μπαξές...
«Τα νέα παιδιά είναι οργισμένα από την κρίση», είπα, «και δυστυχώς πολλές φορές διοχετεύουν την οργή τους σε λάθος κατεύθυνση», προσπάθησα να δικαιολογήσω την κατάσταση.
«Τα παιδιά μπορεί να 'ναι οργισμένα με μας ή με τους πολιτικούς, αν θέλεις, που φέραμε τη χώρα στη σημερινή κατάσταση. Δεν μπορούν όμως να οργίζονται με τα μνημεία, τα ιερά και τα όσιά μας, γιατί χωρίς αυτά ούτε πατρίδα ούτε έθνος υπάρχει. Κι αν οι Εβραίοι κατάφεραν επί 2.500 χρόνια να επιβιώσουν, οφείλεται στον απόλυτο σεβασμό στις παραδόσεις, στη θρησκεία και τα ιερά και όσια της φυλής τους»... Και στα αμερικάνικα κεφάλαια πήγα να πω, αλλά κρατήθηκα για να μην τον προκαλέσω…
Μέσα μου πάντως αναγνώριζα πως είχε δίκιο απόλυτο. Κι αναρωτιόμουν, ειλικρινά, τι θα έλεγαν άραγε όλοι κείνοι οι σπουδαίοι Ηρακλειώτες, ο νομάρχης Λυδάκης, ο δήμαρχος Βογιατζάκης, οι στρατηγοί Κατεχάκης και Αλεξάκης ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Καρούζος, αλλά και όλοι οι άλλοι επώνυμοι και "ανώνυμοι" Ηρακλειώτες που πρόσφεραν τον οβολό τους, σε μια εποχή πολύ πιο δύσκολη από τη σημερινή, για να στηθεί αυτό το μνημείο. Αυτό το σύμβολο τιμής για όλους τους γενναίους Ηρακλειώτες, που από την Ήπειρο και τη Μακεδονία μέχρι τη Μικρασία και τον Πόντο πρόσφεραν τα νιάτα και το αίμα τους για την Πατρίδα.
Είναι, θεωρούμε, μεγάλη ντροπή η σημερινή εικόνα εγκατάλειψης του μνημείου. Είναι όμως πιο μεγάλη ντροπή η περιφρόνηση και η απαξίωση σε ό,τι το μνημείο αυτό συμβολίζει.
