Αποτελεί ιδιαίτερη χαρά η παρουσίαση του βιβλίου μου "Αφρικής Μέθεξη" (εκδ. "Μίλητος") στο Ηράκλειο. Η Κρήτη είναι ο τελευταίο μεγαλύτερο κομμάτι της χώρας μας λίγο πριν την Αφρική. Η νότια θάλασσά της είναι η βόρεια της Αφρικής. Αυτή η θάλασσά της είναι το τέλος της απεραντοσύνης που οδηγεί στην Αφρική που έχει μέσα της στοιχεία αιωνιότητας. Επομένως, θάλασσα και έρημος ενώνονται σε μια κοσμογονική διάσταση. Σε αυτή της απεραντοσύνης που οδηγεί όντως στην αιωνιότητα. Εξάλλου το Αιγαίο Πέλαγος γεννήθηκε από τα χτυπήματα της Αφρικής προχωρώντας προς τον Ωκεανό της Τηθύος.
Της Ελένης Γκίνου *
Η Αφρική δυστυχώς έχει προικισθεί από τους Ευρωπαίους με πολλά πρόσωπα. Αφρική της Αποικιοκρατίας, του Εμφυλίου πολέμου, Αφρική του πλούτου, Αφρικής της φτώχειας, της μιζέριας, της αρρώστιας. Με άλλα λόγια Αφρική της Ευρώπης γιατί είναι φτιαγμένη κατά ένα μεγάλο μέρος από τους Ευρωπαίους.
Εκτός από αυτή την Αφρική υπάρχει και μια Αφρική που η σύστασή της είναι ψυχική, που έχει καρδιά και αυτή η καρδιά χτυπά με δυνατούς παλμούς. Αυτή η ψυχή της Αφρικής, που στην ουσία αποτελεί την πραγματική Αφρική, δεν γίνεται αντιληπτή από όλους που την επισκέπτονται ή που ζουν εκεί. Γιατί η Αφρική αποκαλύπτει την ψυχή της σε αυτούς που πραγματικά τη νοιώθουν.
Στο βιβλίο αναλύω αυτή την "Αφρική της Ψυχής" μέσα από προσωπική βιωματική εμπειρία, μέσα από αναρίθμητα ταξίδια στην Αφρική, κάθε φορά σε διαφορετικά μέρη. Κάθε ταξίδι διαρκούσε πάνω από 40 ημέρες. Κάτι σαν τη γυναίκα λεχώνα που περνούσε σαράντα ημέρες στο σπίτι και μετά έβγαινε έξω.
Η Αφρική αποτελεί τον καλύτερο τεχνίτη πάνω στη γη για να ακονίσει τις αισθήσεις του ταξιδευτή. Αυτό το ακόνισμα είναι συναρπαστικό στο βίωμά του, που αλλάζει και όλα τα κύτταρα όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής. Η Αφρική μαθαίνει στον ταξιδευτή να νιώθει την αναγέννηση κάθε κυττάρου με τον πιο συναρπαστικό τρόπο, που είναι η μαγεία της.
Η Αφρική είναι η μοναδική ήπειρος στον πλανήτη που ασκεί ακόμη στον ταξιδευτή αυτή τη μαγεία των αισθήσεων. Είναι αυτή που σε δευτερόλεπτα ξέρει να συνενώνει τις αισθήσεις με την καρδιά. Έχει αυτή την τέχνη, που την περνάει στον ταξιδευτή σε μορφή ηλεκτροπληξίας. Η Αφρική είναι μια ιερή πλανεύτρα. Πάντως περισσότερο από κάθε άλλο μέρος του κόσμου, νιώθεις ότι έχει μια δική της περίεργη ψυχή…, μυστηριωδώς ευγενική και εκφραστική.
Είμαι καθηγήτρια εδώ και 34 χρόνια. Στο ταξίδι όμως, είμαι μια δια βίου φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο που λέγεται «Αφρική», και που δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα από τα κοσμικά πανεπιστήμια, όπως αυτά του Χάρβαρντ, της Οξφόρδης, της Σορβόννης.
Η Αφρική προϋποθέτει εκπαίδευση, για να την καταλάβεις, για να τη δεχτείς και να σε δεχτεί, δηλαδή να σε τοποθετήσει πάνω από τη φτώχεια, τις αρρώστιες (που δεν της καταλογίζονται). Μετά από σαράντα χρόνια μέσα στο ταξίδι στην Ευρώπη, την Ασία, την Αμερική και την Αφρική, δηλαδή σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης, πιστεύω ακράδαντα ότι το ταξίδι στην Ευρώπη είναι η πρωτοβάθμια εκπαίδευση, το ταξίδι στην Αμερική η δευτεροβάθμια, ενώ το ταξίδι στη Ασία η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όταν ο ταξιδευτής έρχεται οπλισμένος με τα παραπάνω εφόδια, θα εκπαιδευτεί στην Αφρική σε μεταδιδακτορικό επίπεδο πάνω στις απλές αλλά και ύψιστες αξίες της ζωής, και δεν θα νιώσει την ανάγκη να ξαναγυρίσει στην Ασία ή την Αμερική.
Η Αφρική δεν σε αιχμαλωτίζει μέσα από τα μάγια της, αλλά απελευθερώνει την ψυχή μέσα από τη μαγεία της. Η Αφρική είναι το τελειότερο σχολείο ασκητικής της σχέσης «εγώ» και ο «άλλος». Εκεί γεννιέσαι «Άλλος» και «Αλλού». Εκεί, όσο πουθενά αλλού στον κόσμο, αποκτάς τέλεια "εξωτική συνείδηση". Εκεί, συντελείται η "δια ψυχής εκπαίδευση" μέσα από το "άλλο", με άξονες τη φύση και τους ανθρώπους της.
Η Αφρική σου δίνει μαθήματα σπουδής της έννοιας της ζωής πάνω στη γη με ένα συγκλονιστικό τρόπο, μέσα από μετάγγιση. Τη δύναμη που έχει η Σαχάρα να σου αποκαλύπτει την προσωπική Αιωνιότητα δεν την έχει κανένα άλλο κομμάτι της γης. Σε αυτό τον πλανήτη που λέγεται γη, η Αφρική έχει την πολυτέλεια να προσφέρει τη δυνατότητα για μια τέτοια βιωματική εμπειρία, που αγγίζει τη σφαίρα της αιωνιότητας.
Επειδή η Αφρική είναι μια παρεξηγημένη ήπειρος ήθελα αυτό το βιβλίο να αποτελέσει ένα ΥΜΝΟ στην Αφρική γιατί της αξίζει. Ήθελα να υμνήσω την Αφρική μέσα από τη μαγεία και τη διαφορετικότητα, που περικλείει. Να δείξω τη συμβολή της Αφρικής στην παγκόσμια τέχνη, αλλά κυρίως στη στάση απέναντι στη ζωή. Από εδώ πηγάζει κατά ένα μέρος και ο τίτλος του Βιβλίου "Αφρικής Μέθεξη" δηλαδή, η συμμετοχή του ταξιδευτή στην μαγεία, τη διαφορετικότητα που του προσφέρει η Αφρική. Και πως μεταφέρει πίσω ο ταξιδευτής αυτή τη μέθεξη και τη ζει ως μια γλυκιά μέθη.
Θέλησα το βιβλίο αυτό να αποτελέσει ένα ερέθισμα, ένα έναυσμα, στον αναγνώστη, για να γνωρίσει την πραγματική Αφρική. Θέλησα να αποκτήσει ο αναγνώστης θετική στάση απέναντι στην Αφρική.
Στην Αφρική νιώθω να ενώνονται οι ρίζες μου με την Αφρική (Κάτι που δεν ένιωσα ούτε στην Άπω ανατολή, ούτε στην Αμερική. Όταν το 2000 συνάντησα τυχαία στην Βόρεια Τανζανία την προτομή από λευκό μάρμαρο του Μεγάλου Εθνικού και οικουμενικού ευεργέτη Χριστ. Γαλάνου από τη Βλάστη της Δ. Μακεδονίας (Θείος της μητέρας μου) εκεί επιβεβαιώθηκε αυτό το συναίσθημα δηλαδή η ένωση της Αφρικής με τις ρίζες μου.
Στην Αφρική χαίρεσαι και τους Έλληνες. Θαυμάζεις τη δύναμή τους και την πίστη σε αυτό που κάνουν παρά τις πρώτες αντιξοότητες που συναντούν. Π.χ. Χαίρομαι να ακούω και να καταγράφω τη ζωή τους, από τις διηγήσεις του Γιώργου Μπίζου, Δικηγόρο του Μαντέλα μέχρι τις διηγήσεις της οικογένειας Γιαννάκη στο Μαλάουι, του Παναγιώτη Ταλούμη στη Μαδαγασκάρη ή της Μαρίας Κασιμάτη στην Μοζαμβίκη (με καταγωγή από το Αμάρι Ρεθύμνου) και πολλών άλλων.
Το βιβλίο "Αφρικής Μέθεξη" είναι το απαύγασμα μιας μακρόχρονης κοπιώδους δουλειάς τόσο για τη συγγραφή του, όσο και για τη συγκέντρωση των 400 αντικειμένων σε θεματικές ενότητες, τον καθαρισμό, κυρίως των μπρούτζινων αντικειμένων και τη φωτογράφησή τους. Δέκα χρόνια χρειάσθηκαν για να βγει αυτός ο τόμος που αποτελεί ένα μικρό μέρος των ταξιδιών στην Αφρική. Χρειάζονται άλλοι τέσσερις-πέντε τόμοι για να καλύψουν κατά κάποιο τρόπο αυτό που θα ονομάζαμε ταξίδι στην Αφρική.
Θα ήθελα να αναφερθώ στη φωτογραφία:
Γιατί η φωτογραφία σε ένα βιωματικό βιβλίο; Για μένα, ως ταξιδεύτρια, ο φακός και κατ επέκταση η φωτογραφία αποτελούν ένα κομμάτι της ψυχής μου. Η Αφρική είναι ψυχή οπότε είναι ενωμένη με τη φωτογραφία.
Η έκθεση των αντικειμένων στο βιβλίο έχει και αυτή λόγους της:
1. Τα αντικείμενα στην Αφρική έχουν χρηστική αξία. Αποτελούν κομμάτι της ζωής των Αφρικανών και χρησιμοποιούνται σε διάφορες φάσεις της ζωής (γέννηση, ενηλικίωση, θάνατος), άρα έχουν μια άλλη δυναμική, μια πρωτοτυπία.
2. Η δύναμη και το άρωμα του ταξιδιού μεταφέρονται στα αντικείμενα που αγοράζεις. Θυμάμαι που πέρασα μερικές ημέρες δίπλα σε μια ηλικιωμένη γυναίκα στο Σουδάν για να την πείσω να αγοράσω τα ασημένια βραχιόλια για τους αστράγαλους.
3. Υπάρχει όμως και αυτό που αναφέρει ο Γάλλος συγγραφέας Γκυ Ντε Μοπασάν, όταν περιγράφει την ψυχική κατάσταση του συλλέκτη, όταν βρίσκει ένα νέο αντικείμενο που τον γοητεύει, τον ταράζει όπως θα συνέβαινε με ένα πρόσωπο γυναίκας. Αυτό και ίσως κάτι παραπάνω συμβαίνει και με τα αντικείμενα της Αφρικής που φέρνουν επάνω τους την πατίνα του χρόνου αλλά και την μοναδικότητά τους και σε προκαλούν να θέλεις να τα αποκτήσεις.
4. Επίσης θέλω να φορώ τα αντικείμενα της Αφρικής, γιατί είναι τα περισσότερα χρησιμοποιημένα από τις γυναίκες, όπως οι γ. Της Χαράρ της πόλεις του Ρεμπώ, οι Βουσμάνες στην έρημο Καλαχάρι, οι Τουαρέγκ στο Νίγηρα κ.ά.
Πέρα από τα αντικείμενα που φέρνεις από την Αφρική θέλεις κυρίως να μεταφέρεις τη μέθη που σου χαρίζει της Αφρικής η μέθεξη.
* Η κ. Ελένη Γκίνου είναι Πανεπιστημιακή καθηγήτρια - ταξιδεύτρια
