Η Ελλάδα έχει διαμορφώσει ένα αλλιώτικο σκηνικό γλωσσομάθειας. Ίσως είναι δύσκολο να το αναγνωρίσει κάποιος εκ των έσω, αφού δεν έχει τα απαραίτητα δεδομένα σύγκρισης. Είναι, όμως, αλήθεια.
Της Μαριάννας Γιαννιδάκη
Οι ξένες γλώσσες για τον Έλληνα (και δη το νεότερο) δεν έχουν την ίδια βαρύτητα που θα έδινε σ' αυτές κάποιος πολίτης στην κεντρική Ευρώπη. Οι παράγοντες πλούσιοι σε αριθμό και ποικιλία, μα το αποτέλεσμα αναλλοίωτο: ο ελληνικός λαός κυνηγά ακριβοδίκαια την πρωτιά στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.
Όσο τα χρόνια περνούν, παύει να έχει το περιεχόμενο μιας συνήθειας από επιλογή και γίνεται καθήκον κάθε έφηβου. Εξ απαλών ονύχων φιλοξενούνται για αρκετές ώρες κάθε εβδομάδα στις εγκαταστάσεις κάποιου φροντιστηρίου. Η αγγλική γλώσσα γίνεται συντροφιά των παιδιών ήδη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν μια δεύτερη και, πιθανώς, μια τρίτη ξένη γλώσσα θα λάβουν σειρά προτεραιότητας. Δεν είμαστε, όμως, εδώ για να διηγηθούμε την ιστορία ενός παιδιού από τα πρώτα βήματα στο χώρο των ξένων γλωσσών. Είναι μια ιστορία γνώριμη σε διάρκεια και περιεχόμενο. Είτε βρίσκεστε στο γονικό ρόλο, είτε σε μια μικρότερη ηλικία, το βίωμα δεν αλλάζει.
Ο λαός που είναι προικισμένος με την πλέον πολύτιμη γλώσσα παγκοσμίως καταλήγει στο σύγχρονο κόσμο να είναι εκείνος που θα διατηρεί τη θέση του άκρως γλωσσομαθούς. Πού κρύβονται οι παράγοντες αυτής της ανάγκης; Αναγνωρίζεται στο λαό μας μια ευκολία στην εκμάθηση. Ίσως πρόκειται για το αποτέλεσμα της ίδιας μας της γλώσσας: είναι μια γλώσσα που ομιλείται από λίγους, μια γλώσσα δύσκολη στην εκμάθηση και την επικοινωνία της. Πρόκειται για την ανεπτυγμένη επιθυμία μας προς επικοινωνία με τους άλλους, ειδικά στη σημερινή πολύγλωσση Ευρώπη. Μαθαίνουμε ξένες γλώσσες ώστε να μπορούμε να επικοινωνήσουμε.
Ας μην ξεχνάμε και τη μεγάλη προθυμία των Ελλήνων για μετανάστευση προς εύρεση εργασίας και βελτιωμένων συνθηκών ζωής. Σίγουρα δεν μπορείς να αναχωρήσεις για μια ξένη χώρα με την προοπτική της μονιμότητας, αλλά χωρίς το εφόδιο της γλωσσικής επάρκειας για τη γλώσσα-στόχο. Η ελληνική συνήθεια αποδεικνύεται απόλυτα χρηστική για το νέο κύμα φυγής.
Γλωσσομάθεια: Το εφόδιο που κοστίζει ακριβά...
Το εφόδιο, όμως, κοστίζει ακριβά. Στην κυριολεξία. Τα καθημερινά μαθήματα κοστολογούνται υψηλά. Οι ιδιοκτήτες των φροντιστηρίων γνωρίζουν πως οι γονείς δε θα στερήσουν από τα παιδιά τους το επ' αμοιβή αγαθό της γλωσσομάθειας. Οι τιμές οπωσδήποτε αναδιαμορφώνονται λόγω επικαιρότητας, μα δεν παύει η επιβάρυνση μιας οικογένειας να αντιστοιχεί σε πολύ υψηλά ποσά για κάθε μήνα που περνάει. Όταν, δε, ο αριθμός των παιδιών είναι μεγαλύτερος του ενός, η οικονομική πίεση αυξάνεται σοβαρά.
Πρωτοκαθεδρία για την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας, λοιπόν, τα φροντιστήρια. Σοβαρή προσπάθεια έχει γίνει τα τελευταία χρόνια από την πλευρά του ελληνικού κράτους να συμμορφωθεί στα απαιτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση εκπαιδευτικά πρότυπα. Οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διδάσκονται υποχρεωτικά μία ή και περισσότερες ξένες γλώσσες στο ωρολόγιο πρόγραμμά τους. Θα συναντήσουμε ακόμα πιο προοδευτικές κινήσεις, καθώς στη δημόσια παιδεία δε φιλοξενούνται μονάχα οι τρεις βασικές γλώσσες, όπως αυτές έχουν οριστεί σύμφωνα με τα ελληνικά δεδομένα - δηλαδή αγγλική, γαλλική και γερμανική. Πρόσφατη τροποποίηση κατοχύρωσε επισήμως την είσοδο της ιταλικής και της ισπανικής γλώσσας σε κάθε γυμνάσιο και λύκειο. Παρά τη χαρά της πρωτοπορίας, είναι ιδιαίτερα πιθανό οι ανάλογες θέσεις να μην μπορούν να καλυφθούν στο σύνολό τους. Είναι οικεία - και δυσάρεστα - σε όλους τα σημαντικά κενά, τα οποία πολεμά χρόνια τώρα η δημόσια παιδεία της χώρας.
Η γλωσσομάθεια σε ευρωπαϊκά κράτη με ισχυρότερη οργάνωση βρίσκεται κατά κύριο λόγο εντός της δημόσιας παιδείας, και, κάπως έτσι, οι διδασκόμενοι μαθαίνουν την ξένη γλώσσα. Οι Ευρωπαίοι, βέβαια, πολλές φορές έχουν κληθεί να απαντήσουν για το επίπεδο των γλωσσικών τους ικανοτήτων σε μια γλώσσα που διδάχτηκαν υποχρεωτικά μεν, δωρεάν δε. Οι απαντήσεις τους είναι αποθαρρυντικές, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό ομολογεί ανικανότητα στη διεξαγωγή μιας ολοκληρωμένης συζήτησης στην ξένη γλώσσα.
Τα ποσά των χιλιάδων ευρώ που σπαταλούν οι Έλληνες γονείς στα ξενόγλωσσα πτυχία των παιδιών τους σίγουρα δεν είναι η λύση της προηγούμενης παραγράφου. Είναι, όμως, οι ξένες γλώσσες μεγάλο δώρο για το μέλλον ενός ανθρώπου που ζει σε μια χώρα-σύμβολο για τον τουρισμό και το εμπόριο. Οι Έλληνες έχουν αντιληφθεί το πλεονέκτημά τους, έχοντας καθιερώσει και τις ανάλογες συνήθειες. Πολύ μικροί σε ηλικία και ξεκινούν ήδη να γνωρίζουν σιγά-σιγά τον κόσμο. Επειδή αυτό είναι η γλώσσα: ο κοινός μικρόκοσμος πολιτισμού και ανθρώπων.
