Η Νέα Δημοκρατία είχε και διαθέτει δύο ψυχές: μια συντηρητική και μια φιλελεύθερη. Η συντηρητική της πλευράς έβλεπε πάντοτε με αρνητικό μάτι τη φιλελεύθερη πλευρά της κεντροδεξιάς παράταξης. Η φιλελεύθερη πλευρά, πάλι, θεωρούσε τη συντηρητική κάτι σαν αναγκαίο κακό. Το εσωκομματικό χάσμα τεράστιο. Μέσα από αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να αξιολογήσω την προσφορά του κάθε πολιτικού της αρχηγού στην ιδεολογική συγκρότηση του κόμματος. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν.
Του Νίκου Κοσμαδάκη
Η Νέα Δημοκρατία υπήρξε διάδοχος της ΕΡΕ. Ιδρυτής και των δύο παρατάξεων υπήρξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο Κωνσταντίνος ο Καραμανλής προσπάθησε να δημιουργήσει ένα διευρυμένο κεντροδεξιό πολιτικό πόλο. Η Νέα Δημοκρατία (πολιτικό του δημιούργημα το 1974) διέφερε ουσιαστικά από την ΕΡΕ και συνιστούσε μια προσπάθεια του ιδρυτή της να αναζωογονήσει την επικοινωνία του με την ελληνική κοινωνία.
Η ΕΡΕ ήταν ένα κόμμα αυστηρά ιεραρχημένο, προσωποπαγές και το βάραινε η εκλογική αναμέτρηση του 1961, που χαρακτηρίστηκε από πολλούς αναλυτές ως μια απελευθέρωση της δεξιάς εκλογικής τρομοκρατίας πάνω στους πολίτες που στήριζαν το Κέντρο και την Αριστερά. Έχοντας περάσει η ελληνική κοινωνία μια δικτατορία των Συνταγματαρχών (με τη δημοκρατία να φλέγεται), ήρθε ορμώμενος από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος είχε θέσει άμεσο στόχο την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης στην Ελλάδα.
Την εποχή εκείνη επικρατούσε το αίτημα-ανάγκη στελέχωσης της δημοκρατίας τόσο σε κυβερνητικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Έτσι, ο Καραμανλής να φτάσει σε ένα εκλογικό ποσοστό της τάξης του 54,37% στην πρώτη εκλογική του μονομαχία και αδιαμφισβήτητα ο βασικός δρων στην πολιτική ατζέντα. Βαθιά συντηρητικός ο ίδιος, αλλά από το 1977 και έπειτα (όπου γίνεται το Α' επίσημο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας) ξεκαθαρίζει πως ο κάθε πολιτικός σχηματισμός θα πρέπει να έχει μια σαφή ιδεολογική τοποθέτηση και σταθερό προσανατολισμό.
Φιλελεύθερη
Με τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η κεντροδεξιά παράταξη της Ελλάδας αποκτάει φιλελεύθερο χαρακτήρα και τίθεται ανοικτά υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που θα οδηγεί στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Το 1980 αναλαμβάνει τη διοίκηση της χώρας (ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γίνεται πρόεδρος της Δημοκρατίας) ο Ράλλης, ένας άνθρωπος ευπατρίδης, που τόνωσε το συντηρητικό λόγο της Νέας Δημοκρατίας, τονίζοντας πως η Ελλάδα μόνο μέσα από την ευρωπαϊκή πορεία μπορεί να γίνει θεσμικά δυνατό κράτος.
Ο Ράλλης ήταν ένας ευγενέστατος άνθρωπος, ο οποίος έδειχνε ένα εθνοκεντρικό προσανατολισμό προς την παράταξη. Τα εκλογικά ποσοστά που έλαβε η παράταξη στις αρχές της δεκαετίας του '80 ήταν πολύ χαμηλά (κοντά στο 30-35%). Βέβαια, και ο διάδοχός του δεν άλλαξε πολλά πράγματα. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, συντηρητικότατος πολιτικός άνδρας, δεν κατάφερε να κάνει τη Ν.Δ. κυβερνητικό πόλο.
Και στην περίπτωση του Ράλλη και του Αβέρωφ, ο Ανδρέας Παπανδρέου, μια φυσιογνωμία που ζητούσε τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας με ριζοσπαστικές τομές, αποτέλεσε το εμπόδιό τους. Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και η κοινωνική πυγμή που διέθετε το κόμμα έκαναν τη Νέα Δημοκρατία να φέρεται δεύτερη και καταϊδρωμένη.
Βέβαια, πρέπει να τονιστεί πως ο Ανδρέας Παπανδρέου στις προγραμματικές δηλώσεις του πριν τις εκλογές του 1981 έδειχνε αποφασισμένος να απομακρύνει την Ελλάδα από το ευρωπαϊκό όραμα.
Το «Έξω από το ΝΑΤΟ», «Έξω από την ΕΟΚ», συνθήματα που τα αγάπησε ο κόσμος και βρήκαν απήχηση, οδήγησαν σε ένα αδιέξοδο το εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Από το 1983-1985, η Νέα Δημοκρατία ψάχνει να βρει ένα μοντέλο επικοινωνίας με τον πολίτη: να υιοθετήσει ένα πολιτικό λόγο αμιγώς συντηρητικό ή να συνεχίσει το όραμά της στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και όπου οδηγήσει την ελληνική κοινωνία;
Ο Κ. Μητσοτάκης
Έτσι, λοιπόν, φθάνουμε στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, ο οποίος έδωσε ένα πιο κεντρώο χαρακτήρα στη κεντροδεξιά πτέρυγα. Θείος του ο Ελευθέριος Βενιζέλος, μοιάζει να θέλει να απομακρύνει τη συντηρητικοποίηση της παράταξης. Αυξάνει τα εκλογικά ποσοστά στο 40,85% και αμέσως μετά προσπαθεί να φτιάξει ένα μοντέλο στελέχωσης οπαδών της Ν.Δ., εμπνεόμενος από τα αριστερά πρότυπα. Οργάνωσε τη Νεολαία, ώστε να έχει λόγο, και επί προεδρίας του οι συνεδριάσεις έγιναν μαζικότερες από κάθε άλλη άποψη.
Βέβαια, η περίοδος διακυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου από το 1981-1985 έγινε ιδιαίτερα αρεστή από την ελληνική κοινωνία και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαρίσει στον ηγέτη της παράταξης και άλλη μια τετραετία κυβερνητικής ζωής.
Οι εκλογές, όμως, του 1989 σημαδεύτηκαν στη νίκη του Μητσοτάκη στην πρωθυπουργία της Ελλάδας, συνεργαζόμενος με το Συνασπισμό. Βλέπετε, είχε ξεσπάσει «η υπόθεση Κοσκωτά». Η κυβερνητική θητεία του Μητσοτάκη χαρακτηρίζεται από την εισαγωγή του νεοφιλελευθερισμού στην ελληνική κοινωνία, την υποστήριξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, το κράτος δεν επεμβαίνει στην επιχειρηματικότητα και πλέον η Ελλάδα ανοιχτά τίθεται υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσες μέσα από συνθήκες που θα διασφάλιζαν τις θεσμικές εγγυήσεις για την υιοθέτηση ευρωπαϊκών προτύπων και πρακτικών.
Οι συντηρητικοί πολιτικοί δεν το είδαν με ανοιχτό μάτι και εξέφρασαν ανοικτά τη δυσαρέσκειά τους.
Οικουμενική
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έπεσε χάρη στην αποχώρηση του Αντώνιου Σαμαρά και δημιουργήθηκε οικουμενική κυβέρνηση. Οι εκλογές του 1993 βρίσκουν το ΠΑΣΟΚ να κυβερνά και τον ηγέτη του να μην μπορεί να κυριαρχήσει ενδοπαραταξιακά και κυβερνητικά λόγω της ασθένειάς του.
Το 1993 παραιτείται ο Κρητικός πρωθυπουργός και έρχεται στο προσκήνιο ένας πολιτικός, ο οποίος άγγιζε βαθύτατα την ακροδεξιά. Ο Μιλτιάδης Έβερτ αναδείχθηκε νέος αρχηγός του κόμματος. Η περίοδος 1993-1997 χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια να ξεκαθαρίσει η κεντροδεξιά παράταξη πού ανήκει.
Ο Μιλτιάδης Έβερτ ήθελε να εξορκίσει κάθε φιλελεύθερο στοιχείο της παράταξης και να εισάγει έναν πολύ επικίνδυνο συντηρητισμό, που μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο για συνοχή της παράταξης και του εκλογικού σώματος.
Ο Καραμανλής
Στις ενδοπαραταξιακές εκλογές του 1997, πρώτος στην ανάδειξη προεδρίας του κόμματος εμφανίζεται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (ανιψιός του ιδρυτή της παράταξης και ηλικίας μόλις 41 ετών) και αμέσως μετά ο Γιώργος ο Σουφλιάς (ο οποίος υποστηρίχθηκε από τους μητσοτακικούς) και τρίτος ο Μιλτιάδης Έβερτ.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ο νεότερος από τις εσωκομματικές του τοποθετήσεις είχε κάνει ρητό πως «στόχος του θα είναι η απομάκρυνση της παράταξης από την εσωστρέφεια, τις φατρίες και τους προσωπικούς ανταγωνισμούς». Το προφίλ του ήταν χαρακτηριστικά φιλελεύθερο και υποστήριξε με θέρμη το ευρώ, ως μοχλό της οικονομικής ανασυγκρότησης της Ελλάδας.
Αναλαμβάνει τη διοίκηση της χώρας το 2004 και ξανακερδίζει τις εκλογές το Σεπτέμβριο του 2007. Η αμέτρητη εμπιστοσύνη που είχε απέναντι στα στελέχη του, η αδυναμία να επιβάλλει μέτρα στην κοινωνία λόγω της κακής δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας (γεγονός στο οποίο συνηγόρησε η αδύναμη κυβερνητική αυτοδυναμία που απέκτησε το 2007) και τα σκάνδαλα είχαν ως αποτέλεσμα να κηρύξει πρόωρα εκλογές τον Οκτώβρη του 2009, στις οποίες θα χάσει πανηγυρικά.
Α. Σαμαράς
Το Νοέμβριο του 2009, ύστερα από παραίτηση του Κ. Καραμανλή, γίνονται εκλογές για την ανάδειξη ηγέτη. Ο Σαμαράς γίνεται πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, παρόλο που από το 1993-1999 κυρίως η πολιτική του ρητορεία στιγματίστηκε από τον καυτηριασμό των πολιτικών της Νέας Δημοκρατίας.
Ο Σαμαράς έβαλε σε διλήμματα το εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας απέναντι στη στάση του στο πρώτο Μνημόνιο και οι Ευρωπαίοι τον κατηγόρησαν ως λαϊκιστή. Το στίγμα του στη Νέα Δημοκρατία δεν είχε ξεκάθαρα ιδεολογικό στίγμα. Υπήρξε υπερασπιστής της κυριαρχίας του ευρώ και της Ενωμένης Ευρώπης, αν και οι εσωκομματικοί του αντίπαλοι τον κατηγόρησαν ως τον αρχηγό εκείνο που έφερε στη συντηρητική παράταξη ακραία δεξιά στοιχεία και πως άλλαξε την ιδεολογική κατεύθυνση της παράταξης.
Ε. Μεϊμαράκης
Έχασε τις εκλογές τον Ιανουάριο του 2015 και έμμενε σταθερά στην αρχηγία του κόμματος μέχρι και το δημοψήφισμα. Διαδηλωτής του «ναι» και μετά την ετυμηγορία του ελληνικού λαού υπέρ του «όχι», δήλωσε ανοιχτά την παραίτησή του και έδωσε την αρχηγία του κόμματος σε μεταβατικό στάδιο σε ένα ιστορικό στέλεχος της παράταξης: τον κ. Μεϊμαράκη.
Ο κύριος Μεϊμαράκης εμμένει στην ιδέα της ευρωπαϊκής νοοτροπίας και σαν αξιωματική αντιπολίτευση δείχνει τη διάθεσή του να μη μείνει σε μια στείρα και άνευ ουσίας πολιτική επιχειρηματολογία, έστω και μεταβατικά.
Μέχρι την ανάδειξη του αρχηγού που θα την εκπροσωπήσει στο νέο διπολισμό που γεννιέται (εκπρόσωποι της δραχμής και εκπρόσωποι του ευρώ), η Νέα Δημοκρατία οφείλει να σεβαστεί την προέλευσή της και να αφουγκραστεί τις κοινωνικές ανησυχίες. Είναι ένα πολιτικό μόρφωμα που καθιερώθηκε πάνω στην ιδέα του ευρώ, αλλά έχει δύο ψυχές αντίθετες που είναι ικανές να δημιουργήσουν εσωκομματικό χάσμα.
Ο νέος αρχηγός, όποτε προκηρυχθούν εκλογές, οφείλει να σεβαστεί την ιστορία της παράταξης και να δημιουργήσει προοδευτικές συμμαχίες που θα είναι ανοιχτές στην κοινωνική (όχι μόνο οικονομική) πρόοδο.
