default-image

Η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης

Απόψεις
Η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ισπανία, σε συνδυασμό με αυτά της Ελλάδας και τα "μηνύματα" από την Ιρλανδία, την Ιταλία και την Γαλλία, είναι σαφέστατα: Οι λαοί της Ευρώπης αρχίζουν να ζητούν αλλαγή!

Του Γιώργου Ψαρουλάκη

Πριν από πολύ λίγες ημέρες, η Ισπανία του Ραχόι γινόταν αντικείμενο ευμενούς σχολιασμού από τους Ευρωπαίους αξιωματούχους!

Μιλούσαν για το ισπανικό success story, εξήραν τις προσπάθειες της ισπανικής κυβέρνησης να πετύχει την "μεταρρύθμιση" της χώρας, εξέφραζαν τον ενθουσιασμό τους για την "επιτυχία" της πολιτικής της Ισπανίας.

Η χώρα δανείζεται από τις αγορές... τσάμπα, έχει "ανάπτυξη" (κανονική, όχι σαν την μαϊμού του ελληνικού δήθεν success story) και γενικώς είναι αγαπημένη των "αγορών".

Το αποτέλεσμα των περιφερειακών εκλογών στην Ισπανία θα έμοιαζαν δυσεξήγητα κάτω απ' αυτό το πρίσμα - αφού η Ισπανία χαιρετίζεται απ' όλους ως "επιτυχημένο υπόδειγμα μεταρρυθμίσεων", αφού ο Ραχόι κάνει ΑΚΡΙΒΩΣ ότι του λένε τα ευρωπαϊκά διευθυντήρια, γιατί οι Ισπανοί του γύρισαν την πλάτη;

Γιατί ο ισπανικός λαός ακολούθησε τον ελληνικό και αποδοκίμασε τόσο έντονα την πολιτική λιτότητας και γενικότερα τις ανθρωποφάγες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που έχουν επιβληθεί στην Μαδρίτη όπως ακριβώς επιβλήθηκαν και στην Αθήνα;

Η Ισπανία

Ας δούμε πρώτα μερικά πραγματάκια για την Ισπανία.

Μια χώρα-μωσαϊκό λαών, που ουδέποτε κατόρθωσε να πετύχει τον βαθμό αφομοίωσης που πέτυχαν λ.χ. οι Ιταλοί, οι Γερμανοί και οι Γάλλοι, η Ισπανία έχει στο ιστορικό της τον πιο αιματηρό εμφύλιο επί ευρωπαϊκού εδάφους: η ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης της Αριστεράς κατά τον μεσοπόλεμο και η άνοδος του φασίστα δικτάτορα Φράνκο στην ηγεσία, σημαδεύτηκαν από ποταμούς αίματος.

Στις περισσότερες περιπτώσεις θύτης ήταν ο στρατός των φασιστών, ιδιαίτερα δε μια και ο Φράνκο συνέχισε τις μαζικές "εκκαθαρίσεις" (δηλαδή εκτελέσεις) και μετά το πέρας του εμφυλίου. Πέρα από τους 500.000 τουλάχιστον ζωές (η μετριοπαθέστερη εκτίμηση, κάποιοι μελετητές ανεβάζουν τα θύματα του εμφυλίου έως και το 1.000.000) που "κόστισε" ο εμφύλιος καθαυτός, οι δυνάμεις του Φράνκο δολοφόνησαν τουλάχιστον 200.000 (πολλού ανεβάζουν το νούμερο στους 400.000!) κομμουνιστές, σοσιαλιστές και αναρχικούς μετά τον πόλεμο, στην προσπάθεια τους  να εδραιώσουν την εξουσία τους.

Τα τραύματα του ισπανικού εμφυλίου ουδέποτε επουλώθηκαν. Οι Ισπανοί προσπάθησαν επί μακρόν να πετύχουν την εθνική συμφιλίωση και στο τέλος μάλλον κατέληξαν να... τα βάλουν όλα κάτω από το χαλί και να επιλέξουν τη συλλογική αμνησία, προκειμένου να μην ξύνουν τις παλιές πληγές.

H χώρα πορευόταν "ομαλά" στην περίοδο του κεϋνσιανισμού, έχοντας εξασφαλίσει μια ισορροπία που χαρακτήριζε άλλωστε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που πορευόταν στον ίδιο δρόμο.

Ο ισπανικός δικομματισμός πλέον όμως κλονίζεται. Και αιτία είναι, φυσικά, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, από τη μια οι "μεταρρυθμίσεις" και από την άλλη η λιτότητα. Εξάλλου μεταρρυθμίσεις και λιτότητα για τους πολλούς, πάνε παρέα, είναι ζευγαράκι. Οι ίδιες πολιτικές που βύθισαν στο χάος την Ελλάδα, που κατέστησαν τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης εκτεταμένες Ειδικές Οικονομικές Ζώνες της δυτικής Ευρώπης, οι ίδιες πολιτικές που προκαλούν κλυδωνισμούς ακόμη και σε χώρες του "σκληρού πυρήνα", όπως είναι η Γαλλία και η Ιταλία (στην Γερμανία, που έχει πληγεί και περισσότερο, δυστυχώς... δεν κινείται φύλο).

Το ξύπνημα (?) της Ευρώπης

Η Ευρώπη αρχίζει σιγά-σιγά και ξυπνά. Οι λαοί της ηπείρου, συνηθισμένοι από μια 50ετία ευμάρειας για τους πολλούς (όχι για όλους, φυσικά), σταθερότητας και ασφάλειας, που ακολούθησε την τρομερή δοκιμασία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, άργησαν να καταλάβουν το τρομερό παιχνίδι που παίζεται στην πλάτη τους.

Το ξήλωμα του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας και δικαίου, άρχισε... την επαύριο κιόλας της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, που σηματοδότησε τη λήξη του "Ψυχρού Πολέμου" με νικητή την καπιταλιστική Δύση.

Οι άνθρωποι που ελέγχουν την οικονομία (άρα και την πολιτική) στην Δύση,  αποφάσισαν ότι θέλουν περισσότερα κέρδη και μεγαλύτερη διαφορά από τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις. Και έβαλαν μπροστά τη μεγάλη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Αν και την δεκαετία του 1990 οι "μεταρρυθμίσεις" ήταν περιορισμένες, ήταν καίριες. Και την ώρα που οι μεταρρυθμιστικές πολιτικές εφαρμοζόταν δειλά-δειλά, στις ίδιες τις συνθήκες της "νέας" Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως μετονομάστηκε η μέχρι τότε ΕΟΚ, Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) και κυρίως στο σύμφωνο του Μάαστριχτ, ενσωματώθηκαν όλες εκείνες οι πολιτικές που σιγά-σιγά θα εξελισσόταν στον απόλυτο εφιάλτη για τις εργαζόμενες τάξεις της ηπείρου.

Είναι μάλλον αστείο να βλέπεις ανθρώπους που πίστευαν στην "Ευρώπη των λαών" να έχουν υπερθεματίσει (και στην περίπτωση κάποιων πολιτικών φορέων, να έχουν ψηφίσει - μην ξεχνάτε ότι μόνο το ΚΚΕ απ' όλα τα πολιτικά κόμματα του ελληνικού κοινοβουλίου δεν ψήφισε το Μάαστριχτ) για τη συμφωνία του Μάαστριχτ και σήμερα να... διαμαρτύρονται για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. που εφαρμόζονται στην Ευρώπη! Μα, το Μάαστριχτ προδιέγραψε αυτές τις πολιτικές, δεν φύτρωσαν... ξαφνικά!

Όλες οι χώρες εφάρμοσαν ατζέντα μεταρρυθμίσεων, άλλες περισσότερες, άλλες λιγότερες, άλλες βαθύτερες και πιο επώδυνες, άλλες ηπιότερες και λιγότερο βάρβαρες. Ωστόσο όλες είχαν μια κοινή συνισταμένη: "πριμοδοτούσαν" τα κέρδη των επιχειρήσεων (και ιδιαίτερα των μεγάλων, αφού ταυτόχρονα προωθούσαν και την κατά κλάδο συγκέντρωση σε λίγες, μεγάλες επιχειρήσεις) σε βάρος των εργαζομένων. Επίσης, μείωναν δραματικά τις κοινωνικές παροχές, αφού μείωναν ταυτόχρονα τους φόρους (προς τις επιχειρήσεις και μόνο, φυσικά) και δίχως έσοδα από φόρους δε γίνεται να χρηματοδοτήσεις κοινωνικές παροχές.

Αυτές οι πολιτικές έχουν λάβει μια εντελώς ακραία έκφραση την τελευταία 5ετία, και ιδιαίτερα στη χώρα μας (που είχε... υστερήσει στις μεταρρυθμίσεις, παρά τις προσπάθειες των κυβερνήσεων Σημίτη) έλαβαν τη μορφή μιας κλιμακούμενης τραγωδίας.

Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε σήμερα. Όλες οι χώρες της Ευρώπης, ακόμη και οι "σοσιαλιστικοί παράδεισοι" της Σκανδιναβίας να υιοθετούν νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις κάτω από την πίεση των "αγορών" (οι οποίες "αγορές" εκφράζουν, φυσικά, αυτούς τους λίγους χιλιάδες ανθρώπους που κάνουν κουμάντο στην παγκόσμια οικονομία).

Και η αντίδραση...

Πως αντιδρούν οι λαοί σε όλα αυτά;

Μέχρι πρότινος με μια απίστευτη απάθεια. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πόσο εγκλωβισμένοι είναι οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι στο δικομματικό παιχνίδι, τόσο ώστε αδυνατούν να δουν και να ψηφίσουν τις εναλλακτικές. Βεβαίως υπήρξαν και διαφοροποιήσεις. Ας πούμε στην Γαλλία, ανεβαίνουν οι... φασίστες. Το ακροδεξιό κόμμα της Λεπέν. Το "μακρύ χέρι" του συστήματος, η βασική εναλλακτική εφόσον τα κόμματα του δικομματισμού αποτύχουν.

Ωστόσο στην Ελλάδα και στην Ισπανία τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στην Ελλάδα το κόμμα που "καβάλησε το κύμα" της διαμαρτυρίας κατά των μνημονίων, είναι ένα αριστερό κόμμα, έστω κι αν δείχνει διατεθειμένο (σε επίπεδο ηγετικής ομάδας τουλάχιστον) να βάλει... μπόλικο νερό στο κρασί του, στο σημείο μάλιστα που να δείχνει ότι αν ήταν στο χέρι του Αλέξη Τσίπρα και των συνεργατών του, ήδη θα είχε μεταλλαχθεί σε αμιγώς σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Ωστόσο ο κόσμος που ψήφισε τον ΣΥΡΙΖΑ στη μεγάλη του πλειοψηφία, δεν θέλει "άλλο ένα ΠΑΣΟΚ", θέλει ένα κόμμα που θα στρίψει το τιμόνι της Ελλάδας προς μία φιλολαϊκή κατεύθυνση και δεν θα συνεχίσει τον εξανδραποδισμό και την εξαθλίωση των εργαζόμενων τάξεων.

Είναι δυνατό αυτό, εντός Ευρώπης και Ευρώ; Όχι, δεν είναι. Επί του παρόντος, δεν είναι. Δεν ξέρουμε αν στο μέλλον αλλάξουν οι συσχετισμοί. Μπορεί η διαφαινόμενη αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να τηρήσει τα υποσχεθέντα (ότι θα... καταφέρει να αλλάξει την ευρωπαϊκή πολιτική ως προς την Ελλάδα) να "πλήξει" τους Podemos, που είναι ένα κόμμα που επίσης έχει καβαλήσει "το κύμα της διαμαρτυρίας", ωστόσο η κοινωνική απαίτηση παραμένει: η παρατεταμένη λιτότητα, οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και η επιστροφή των ευρωπαϊκών οικονομιών στον φρικτό  για το 90% της κοινωνίας lessaiz faire εφιάλτη του 19ου αιώνα, δεν γίνονται αποδεκτές, τουλάχιστον όχι από τους πολίτες της Νότιας Ευρώπης.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ο κόσμος να δεχτεί αυτήν την κατάσταση. Μπορεί οι Γερμανοί να συνεχίζουν να στοιχίζονται πίσω από εκείνους που τους φτωχοποιούν, αλλά σε όλες τις υπόλοιπες χώρες αρχίζει και μορφοποιείται μια αντίδραση στον νεοφιλελευθερισμό.

Σιγά-σιγά, άλλωστε δεν είναι εύκολο να αποβάλλεις 60 χρόνια με το δίπολο συντηρητικών-σοσιαλδημοκρατών, όταν αρκούσε απλώς να αλλάξεις την ψήφο στον ένα με την ψήφο στον άλλο, για να δεις θετικές αλλαγές.

Σήμερα φυσικά οι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν σκοπό να περάσουν "σοσιαλίζοντα" μέτρα, τουναντίον, έχουν αποτελέσει την αιχμή του δόρατος για να περάσουν οι πιο αποκρουστικές νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις.

Κάτι που σημαίνει ότι δεν αποτελούν πλέον επιλογή για τους λαούς - και η συνεχής υποχώρηση τους σε όλες τις χώρες, αυτό δείχνει. Δυστυχώς, μια και η τριακονταετής προπαγάνδα έχει "βαφτίσει" αριστερή την σοσιαλδημοκρατία (ενώ στην πραγματικότητα σε επίπεδο ουσίας - την οικονομία - είναι εξίσου δεξιά με την πιο σκληρή χριστιανοδημοκρατία) ο κόσμος στις περισσότερες χώρες... απομακρύνεται από την Αριστερά αντί να προσεγγίζει εναλλακτικά αριστερά σχήματα.

Βεβαίως υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες, τα αριστερά σχήματα πολεμούνται λυσσαλέα από το σύστημα, δεν βρίσκουν ούτε χώρο, ούτε χρόνο στα μέσα ενημέρωσης, δυσφημούνται συστηματικά ή απλώς ...εμφανίζονται σα να μην υπάρχουν. Γιατί το σύστημα γνωρίζει ότι ο μόνος πραγματικός κίνδυνος προέρχεται από την Αριστερά και δη από την κομμουνιστική. Και φυσικά... έχουσιν γνώσιν οι φύλακες.

Αντίθετα, τα κόμματα της Άκρας Δεξιάς έχουν και πάμπλουτους (και γενναιόδωρους) υποστηρικτές, και άφθονο χρόνο στα μίντια και υποστήριξη από κάθε πλευρά. Όπως άλλωστε και τα κόμματα του "ακραίου Κέντρου" (όπως οι "Πολίτες" της Ισπανίας ή το "Ποτάμι" της Ελλάδας, για να αναφέρουμε μόνο τα νεόκοπα) που μπρατσάρονται από πανίσχυρους οικονομικούς παράγοντες και παίζουν νυχθημερόν στα καθεστωτικά media.

Αποτέλεσμα είναι, οι πολίτες - που στις περισσότερες χώρες έχουν μετατραπεί σε μια απολίτικη μάζα - να επιθυμούν μεν να απομακρυνθούν από τα κόμματα που ολοφάνερα πλέον και δίχως κανένα πρόσχημα, λειτουργούν υπέρ της μικρής ολιγαρχίας των οικονομικά ισχυρών, αλλά την ίδια ώρα να αδυνατούν να ξεπεράσουν τα εξαρτημένα τους αντανακλαστικά και να στρέφονται στα άλλα κόμματα που βλέπουν να προβάλλονται αφειδώς από τα μίντια - δηλαδή τους ακροδεξιούς και τους ακροκεντρώους.

Υπάρχουν και εξαιρέσεις

Εξαίρεση, πάλι, η Ισπανία και η Ελλάδα, όπου αναπτύχθηκαν κινήματα βάσης, τα οποία έστρεψαν τον κόσμο σε διάφορες κατευθύνσεις. Στην Ελλάδα το κίνημα των πλατειών ναι μεν (με την όχι-και-τόσο-διακριτική βοήθεια των κεντρικών μίντια) εξέθρεψε το απεχθές φαινόμενη της Χρυσής Αυγής και "γέννησε" τους αρκετά έως πολύ δεξιούς ΑΝΕΛ, αλλά ταυτόχρονα γιγάντωσε τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα που μέχρι και το 2009 εθεωρείτο ένα λιγάκι... γραφικό αριστερό συνονθύλευμα, δίχως την οργανωτική σοβαρότητα και σταθερότητα του ΚΚΕ. Το τελευταίο επέλεξε να μην "καβαλήσει το κύμα", αλλά να μείνει σταθερό στις θέσεις του περί σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, θέσεις που δεν "χαϊδεύουν τα αυτιά" του κόσμου, καθώς το ΚΚΕ απαιτεί δράση των πολιτών.

Οι πολίτες που για μια τριετία πλημμύριζαν τις πλατείες, σιγά-σιγά επανήλθαν στους καναπέδες τους, περιμένοντας... τον επόμενο σωτήρα. Το αποτέλεσμα ήταν να εκλεγεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με μια ατζέντα του τύπου "μην σηκώνεστε από τους καναπέδες, εμείς θα διαπραγματευτούμε για σας και θα τα φτιάξουμε όλα"... με τα γνωστά αποτελέσματα.

Μόνο το ΚΚΕ (ξανά...) συνεχίζει την προσπάθεια του να κινητοποιήσει τον κόσμο, αλλά μέσα από περιορισμένα κανάλια επικοινωνίας και έχοντας να αντιμετωπίσει την απροκάλυπτη εχθρότητα από πολλές πλευρές.

Σιγά-σιγά αρχίζουν να ακούγονται και φωνές εντός του ΣΥΡΙΖΑ (ξανά) που αναρωτιούνται "γιατί ωθήσαμε τον κόσμο στον καναπέ, όταν θα έπρεπε να τον βγάλουμε στους δρόμους" και μπορεί κάποιος μόνο να ελπίζει ότι αυτή η προβληματική θα αρχίσει να "διαβρώνει" και τα υψηλότερα κλιμάκια του κόμματος, που αυτή τη στιγμή δείχνουν απολύτως ικανοποιημένα από την κυβερνητική τους προοπτική και δεν ασχολούνται με λαϊκές κινητοποιήσεις.

Στην Ισπανία, αντίθετα, τα κινήματα συνεχίζουν να υπάρχουν και κατά τα φαινόμενα βρίσκονται μόνο στην αρχή τους. Το ότι το Podemos μετά την "σοσιαλδημοκρατική στροφή" του πήρε πολύ λιγότερους ψήφους από εκείνους που συγκέντρωσαν οι κινηματικοί συνδυασμοί στους οποίους μετείχε (λ.χ. στη Μαδρίτη, ενώ ο συνδυασμός για το Δήμο πήρε 580.000 ψήφους, στις εκλογές για την Περιφέρεια στα ίδια τμήματα οι Podemos πήραν μόλις τους μισούς ψήφους!), δείχνει ότι η ριζοσπαστικοποίηση όλο και περισσότερων Ισπανών, σιγά-σιγά αφήνει πίσω τα κόμματα που δεν έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν.

Και παρότι το σύστημα έριξε στο παιχνίδι (με αφειδή χρηματοδότηση και άπειρη προβολή) το ακροκεντρώο (δηλαδή ακραία νεοφιλελεύθερο) Ciudadanos, τα αριστερά ριζοσπαστικά κινήματα, πήραν τους δύο μεγαλύτερους και σημαντικότερους Δήμους στης χώρας, πολλούς ακόμη μεγάλους δήμους και αρκετές περιφέρειες.

Και αυτή φαίνεται να είναι μόνο η αρχή στην Ισπανία. Αν κατορθωθεί να συγκροτηθεί ένα μαζικό αριστερό κίνημα (προφανώς και με τη συμμετοχή των Podemos), ένα ποσοστό άνω του 25% στις βουλευτικές εκλογές του φθινοπώρου δεν είναι περίεργο - μπορεί και πολύ παραπάνω, μια και μετά το αποτέλεσμα των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών "λύθηκαν" τα χέρια του κόσμου, που πλέον βλέπει την φιλολαϊκή ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ (εδώ είναι η διαφορά με την Ελλάδα) ριζοσπαστική Αριστερά να έχει τη δυνατότητα να κυβερνήσει.

Το ότι στην Ελλάδα και την Ισπανία η Αριστερά ανεβαίνει, μπορεί να επηρεάσει αρκετές χώρες ακόμη. Κυρίως την Ιταλία και την Γαλλία και την Ιρλανδία (στην τελευταία υπάρχει και πολύ ισχυρό αριστερό κόμμα). Και αν αρχίσει να δουλεύει το ντόμινο σε αυτές τις χώρες, τότε... μπορεί να δούμε τρομερά πράγματα τα επόμενα 3-4 χρόνια σε όλη την Ευρώπη.

Η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης

Και φοβούμαι ότι αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης. Σε περίπτωση που η  κανονική Αριστερά, η Αριστερά του Σοσιαλισμού, η Αριστερά των κινημάτων, η Αριστερά που έχει άμεσο σημείο αναφοράς την βάση της, η κομμουνιστική Αριστερά,  δεν καταφέρει να σηκώσει κεφάλι και να αρχίσει να απαιτεί ρόλο στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, η Ευρώπη θα μετατραπεί σε ένα τεράστιο Μπαγκλαντές σε λιγότερο από τρεις δεκαετίες. Είναι προφανές ότι η πολιτική που προωθούν οι "αγορές" και τα νεοφιλελεύθερα διευθυντήρια (που ελέγχουν απόλυτα τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας) μας οδηγεί σε αυτήν την κατεύθυνση, προκειμένου οι "ολίγοι και εκλεκτοί" να συνεχίσουν να κονομάνε ανεμπόδιστα και δίχως προσκόμματα και να μεγαλώνουν την ψαλίδα με τις εργαζόμενες τάξεις.

Η Ευρώπη έχει ανάγκη από Δημοκρατία, από Σοσιαλισμό και από Λαϊκή Συμμετοχή. Δεν έχει ανάγκη από αριστοκρατικά πολιτεύματα, όπου μάζες τηλε-αποβλακωμένων ψηφοφόρων εναλλάσσουν στην εξουσία τις μαριονέτες του μεγάλου κεφαλαίου.

Μια δημοκρατική Ευρώπη, με πρόνοια για τους πολλούς, με σοσιαλισμό και λαϊκή συμμετοχή, θέλουμε να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας, όχι μια Ευρώπη όπου εκατοντάδες εκατομμύρια θα δουλεύουν σαν σκλάβοι για ένα ξεροκόμματο, προκειμένου οι ολίγοι και εκλεκτοί, λίγες δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, να γίνονται κάθε μέρα και πλουσιότεροι.

Μπορούμε να εξασφαλίσουμε αυτήν την Ευρώπη στα παιδιά μας; Θα κριθεί μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια. Ήλθε η ώρα της κρίσης για την Αριστερά. Την πραγματική Αριστερά, όχι τους σοσιαλδημοκράτες υπηρέτες των Ολιγαρχών. Θα μπει μπροστά; Θα την αφήσουν; Θα καταφέρει να μετατρέψει τους προβατοποιημένους τηλεψηφοφόρους σε υπεύθυνους πολίτες;

Από τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα κρίνεται το μέλλον μας και το μέλλον της Ευρώπης.

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News