default-image

Ένα ανόητο πραξικόπημα…

Απόψεις
Ένα ανόητο πραξικόπημα…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έχουν γραφεί πολλά και θα γραφούν ακόμη περισσότερα. Ουδείς όμως κατόρθωσε να ερμηνεύσει με κατηγορηματικό τρόπο το λόγο για τον οποίο η κοινοβουλευτική ζωή του τόπου διακόπηκε "αίφνης" τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου του 1967. Είναι λάθος, ασφαλώς, ιστορικά γεγονότα να τα κρίνουμε με γνώμονα δεδομένα του σήμερα. Όμως η απόσταση από το γεγονός και η επίγνωση πια των αποτελεσμάτων και της αλληλουχίας των γεγονότων που προκάλεσε μας διευκολύνουν στην εξαγωγή συμπερασμάτων.

Του Γιώργου Παπαδάκη

Η ερμηνεία για την εξέλιξη του πραξικοπήματος που βρίσκεται σε διαρκή ισχύ είναι εύκολη, αλλά όχι απόλυτα πειστική.

Ο "κομμουνιστικός κίνδυνος". Ποιος "κομμουνιστικός κίνδυνος" στην Ελλάδα του 1967; Ασφαλώς η απόσταση των 17 χρόνων από την ουσιαστική λήξη του εμφυλίου δεν είναι μεγάλη. Όμως τα δεδομένα είναι συντριπτικά σε βάρος της συγκεκριμένης ερμηνείας.

Στο ξεκίνημα του 1949 τα υπολείμματα του ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας), ως συντεταγμένες μονάδες, εγκατέλειπαν τα τελευταία ερείσματά τους στο Γράμμο και στην οροσειρά της Ροδόπης, υπό την ανηλεή πίεση του Ελληνικού Στρατού, βρίσκοντας καταφύγιο στα "φιλικά" εδάφη της σοσιαλιστικής Αλβανίας της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο και της επίσης σοσιαλιστικής Βουλγαρίας.

Επρόκειτο για την τελευταία πράξη της εξέγερσης που εκδηλώθηκε ανοιχτά το Δεκέμβριο του 1944 και "επισημοποιήθηκε" την άνοιξη του 1947 για να οδηγήσει μετά από τρία δραματικά χρόνια στην ολοκληρωτική συντριβή της πιστής στο ΚΚΕ ένοπλης δύναμης. Ακολούθησε για σχεδόν δύο χρόνια ένα κυριολεκτικό "κυνήγι κεφαλών" σε βάρος απελπισμένων ενόπλων πρώην μαχητών του ΔΣΕ που είχαν εγκλωβιστεί εντός συνόρων και αρνούνταν να καταθέσουν τα όπλα.

Το "κυνήγι" συνεχίστηκε με την προσπάθεια εξάρθρωσης των καλά - παρά την ήττα - οργανωμένων πυρήνων του ΚΚΕ κυρίως στα αστικά κέντρα, κατά τη δεκαετία του 1950. Στο διάστημα αυτό οι φυλακές και οι τόποι εξορίας παρέμεναν γεμάτοι από κομμουνιστές και "συμπαθούντες". Η επίσημη ανακοίνωση μετά τη στρατιωτική ήττα και το περίφημο "μένουμε με το όπλο παρά πόδα", που εξέπεμψε το 1951 ο ραδιοφωνικός σταθμός της "Ελεύθερης Ελλάδας", ασφαλώς δε βοήθησε στην κατεύθυνση του κατευνασμού. Αντίθετα, αποτέλεσε "νερό στο μύλο" του ακραιφνούς αντικομουνισμού και οδήγησε σε τραγωδίες, όπως αυτή της ομάδας Μπελογιάννη και της εκτέλεσης Μπλουμπίδη.

Όμως το αστικό κοινοβουλευτικό καθεστώς που είχε επιτύχει ολοκληρωτική νίκη στο πεδίο της μάχης δεν είχε στην πράξη να φοβάται το παραμικρό για τυχόν "τέταρτο γύρο" ένοπλης αντιπαράθεσης. Άπαντες από το παλάτι μέχρι τους επικεφαλής των αστικών κομμάτων, λαϊκών ή του κέντρου και ακόμη της ΕΔΑ, γνώριζαν καλά πως το ΚΚΕ πριν ηττηθεί στο πεδίο της μάχης είχε ηττηθεί πολιτικά. Κι αυτή η πολιτική του ήττα δεν είχε να κάνει με τους εντός συνόρων αμφιλεγόμενους ή όχι χειρισμούς. Άπαντες - και στην ηγεσία του, πλην των "ρομαντικών" - γνώριζαν και είχαν βιώσει την πλήρη εγκατάλειψη από τη Σοβιετική Ένωση του Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς Στάλιν.

Ήδη από το 1944 ο επικεφαλής του "Παγκόσμιου Σοσιαλισμού" είχε δείξει ξεκάθαρα τις προθέσεις του. Άσχετα αν αυτές δεν ερμηνεύτηκαν σωστά από τους κατ' εξοχήν ενδιαφερόμενους. Δεν υπήρχε περίπτωση να θυσιαστούν ζωτικά γεωπολιτικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ για χάρη του ΚΚΕ. Στη διάρκεια του εμφυλίου ο Στάλιν δεν έστειλε ούτε ένα φυσίγγιο στο ΔΣΕ. Την τακτική του στο ζήτημα ακολούθησαν πιστά και οι διάδοχοί του, ενώ από τις αρχές του 1948 ή ρήξη Τίτο-Στάλιν αποτέλεσε ακόμη ένα σοβαρό πλήγμα για όσους ενδεχόμενα ορματίζονταν εδραίωση του "υπαρκτού σοσιαλισμού" στα Βαλκάνια.

Όντας κομμουνιστικό, το καθεστώς Τίτο στην πράξη ήταν απροκάλυπτα δυτικόφιλο. Τα πρώτα μαχητικά τζετ της γιουγκοσλαβικής αεροπορίας, για παράδειγμα, προήλθαν από αποθέματα της... Ελληνικής Αεροπορίας το 1954 με τις ευλογίες, ασφαλώς, των ΗΠΑ. Ποιος "κομμουνιστικός κίνδυνος" λοιπόν την άνοιξη του 1967; Ας δούμε τον πολιτικό "καμβά" στον οποίο αναπτύχθηκε η "ιδέα" για το πραξικόπημα. Εν αρχή, υπήρξε ο... Ι.Δ.Ε.Α., "Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών". Ιδρύθηκε μεσούντος του Β' Π.Π. στη Μέση Ανατολή, κυρίως από βασιλόφρονες αξιωματικούς, με δεδομένη την ανάπτυξη του ΕΑΜ και στους κόλπους του στρατεύματος αλλά και ως αντίπαλον δέος απέναντι στην πληθώρα των "βενιζελικών" αξιωματικών που είχαν επανακάμψει λόγω του πολέμου.

Θεωρητικά μετά το 1950 η παράνομη παραστρατιωτική οργάνωση που δεν είχε πια λόγο ύπαρξης είχε διαλυθεί. Θεωρητικά όμως. Στην πραγματικότητα, τα μέλη της εξακολουθούσαν να κινούν τα νήματα εντός των ενόπλων δυνάμεων, ανατρέποντας ακόμη και υπουργικές αποφάσεις για αποστρατεύσεις, μεταθέσεις και διορισμούς.

Η δεκαετία του 1950 βέβαια στο μεγαλύτερο μέρος της δεν έδινε λαβές για αντικομμουνιστικές εξάρσεις, αφού το "κυνήγι" των αριστερών ήταν διαρκώς στο προσκήνιο και στην κυβέρνηση είχαν εναλλαχθεί ο αρχιστράτηγος Παπάγος και ο χαρισματικός Κωνσταντίνος Καραμανλής ως πρωθυπουργοί. Ώσπου το 1958 η ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) συγκέντρωσε στις εκλογές το περίφημο 24,4%. Η ΕΔΑ βεβαίως δεν ήταν κομμουνιστικό κόμμα. "Περιέθαλπε" εκλογικά το παράνομο ΚΚΕ, αλλά δε λάμβανε εντολές από αυτό. Ο διχασμός του εμφυλίου όμως παρέμενε. Το 24,4% της Αριστεράς ενεργοποίησε τα αντικομουνιστικά αντανακλαστικά του Ι.Δ.Ε.Α. αλλά και άλλων παρακρατικών οργανώσεων της άκρας δεξιάς (οι ρίζες των οποίων ακουμπούν τα όρια του δοσιλογισμού την περίοδο της κατοχής). Το ποσοστό της όμως συρρικνώθηκε σταδιακά ως την αμφισβητήσιμη για την εγκυρότητα της εκλογικής αναμέτρησης του 1961 (νικήτρια η ΕΡΕ),, ενώ το 1964 έπεσε στο "λογικό"11,8%. Οι εκλογές του 1964 ήταν που ανέδειξαν νικητή την Ένωση Κέντρου και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου με το θριαμβικό ποσοστό του 52%. Έναν κεντρώο μετριοπαθή πολιτικό, ασφαλώς όμως δηλωμένο αντικομουνιστή, αλλά, παρά το τελευταίο δεδομένο, διόλου αρεστό στο παλάτι.

Στον εκλογικό θρίαμβο της Ε.Κ. αναμφίβολα είχε συμβάλει η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη το Μάιο του1963. Ήταν το ξεκίνημα της πραγματικής αποσταθεροποίησης της χώρας. Έχει μείνει στην ιστορία η ρήση του τότε πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή που, προσερχόμενος στο γραφείο του το πρωί, μετά τη δολοφονική επίθεση, διατύπωσε το περίφημο: «Μα ποιος κυβερνά επιτέλους αυτή τη χώρα;». Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου έμελλε να είναι βραχύβια. Ακολούθησε το 1965 η "αποκάλυψη" της υπόθεσης Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α. («Αξιωματικοί, Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατίαν, Αξιοκρατίαν»). Οργάνωση δημοκρατών (μη κομμουνιστών) αξιωματικών ως αντίβαρο στον ακροδεξιό Ι.Δ.Ε.Α. με στόχευση την προστασία της Δημοκρατίας. Ασφαλώς παράνομη, με "σκιώδη" οργανωτή το γιο του πρωθυπουργού, τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου. Παράνομη ασφαλώς.

Η αποκάλυψή της αποτέλεσε ακόμη ένα "επιχείρημα" στα σχέδια των παρακρατικών, ενώ προκάλεσε την περίφημη "αποστασία". Τη διάσπαση της Ε.Κ. με τους "αποστάτες" να σχηματίζουν διαδοχικά κυβερνήσεις με τη στήριξη της Ε.Ρ.Ε. και τον Γεώργιο Παπανδρέου να κηρύττει τον περίφημο "ανένδοτο". Ακολούθησε περίοδος πολιτικής αναταραχής, με διαρκείς διαδηλώσεις ειδικά στο κέντρο της Αθήνας (το περίφημο σύνθημα εφαρμογής του ακροτελεύτιου άρθρου του Συντάγματος "114"). Ήταν όντως μια περίοδος αστάθειας. Επ' ουδενί όμως εκτός του πλαισίου της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αυτό ήταν το πολιτικό σκηνικό την άνοιξη του 1967.

Πρωθυπουργός ήταν ένας μετριοπαθής πολιτικός και δοκιμασμένος οπαδός του κοινοβουλευτισμού. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Είχαν προκηρυχθεί εκλογές για το Μάιο με βέβαιο (κατ' εκτίμηση) νικητή την Ε.Κ. Το ξημέρωμα όμως της 21ης Απριλίου τα τεθωρακισμένα του ταξίαρχου Στυλιανού Πατακού έκαναν το κέντρο της Αθήνας να τρέμει σαν να πλήττονταν από μια διαρκή σεισμική δόνηση χαμηλής έντασης, ενώ οι Λοκατζήδες του συνταγματάρχη Μακαρέζου καταλάμβαναν κυβερνητικά κτήρια και κέντρα επικοινωνιών. Γιατί; Γιατί οι μετεμφυλιακές κυβερνήσεις και στην πραγματικότητα για την Ελλάδα, μεταπολεμικές (Πλαστήρα, Παπάγου, Καραμανλή, Παπανδρέου) είχαν δώσει συνολικά αγώνα για την αποκατάσταση της διαλυμένης εθνικής οικονομίας και διαχείρισης του μείζονος εθνικού ζητήματος που είχε προκύψει (κυπριακή ανεξαρτησία), από την εμπέδωση και ισχυροποίηση των θεσμικών λειτουργιών της Δημοκρατίας. Αυτοί (οι θεσμοί) παρέμειναν διαρκώς διαβρωμένοι με ευθύνη και του παλατιού λόγω της "παραδοσιακής" φοβίας του απέναντι στις δυνάμεις του κέντρου.

Σ' αυτή τη "φοβία", όμως, ακουμπούσαν στοιχεία της άκρας δεξιάς, άνθρωποι που είχαν ευνοηθεί από τη γερμανική κατοχή και βρήκαν "κάλυψη" στο ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου. Γι' αυτούς, καθετί πέραν της παραδοσιακής Δεξιάς ήταν ύποπτο κομμουνισμού. Η διεθνής συγκυρία ευνοούσε. Ο "ψυχρός πόλεμος" ήταν στην κορύφωσή του. Ομοίως ο πόλεμος των μυστικών υπηρεσιών CIA-KGB για την "παρασκηνιακή" παγκόσμια κυριαρχία. Συγκυριακά η "ηγεσία" του υποτίθεται διαλυμένου Ι.Δ.Ε.Α. έτυχε να είναι η πλέον φιλόδοξη στη διάρκεια της τριακονταετούς πορείας της οργάνωσης. Η "ηγετική ομάδα" είχε ως πρότυπο τον Αιγύπτιο ηγέτη συνταγματάρχη Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ. Και ως πιο δραστήριο μέλος της το πλέον φιλόδοξο. Το συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Η κουρασμένη από τη διαρκή πολιτική αστάθεια κοινή γνώμη την άνοιξη του '67 ήταν λοιπόν το κατάλληλο πεδίο και η διαφαινόμενη νίκη του κέντρου στις επερχόμενες εκλογές η κατάλληλη αιτιολογία. Έτσι, νωρίς το πρωί της 21ης Απριλίου οι Έλληνες άκουγαν στα ραδιόφωνά τους τα πρώτα «Αποφασίζομεν και Διατάσσομεν» των δικτατόρων, που ήταν η απαγόρευση των συγκεντρώσεων άνω των τριών ατόμων. Όμως, από την ημέρα εκείνη ως την ημέρα της δραματικής πτώσης της δικτατορίας ο "κομμουνιστικός κίνδυνος" απλώς αιωρείτο ως αιτιολογία. Δεν εκφράστηκε ποτέ δημόσια από κανένα κινηματία. Αντίθετα προβαλλόταν διαρκώς η θέση του "Έλληνα Νάσερ" για την αναγκαστική ιατρική επέμβαση στον πάσχοντα : «Μην ξεχνάτε όμως, κύριοι, ότι ευρισκόμεθα προ ενός ασθενούς, τον οποίον έχομεν επί της χειρουργικής κλίνης, και τον οποίον εάν ο χειρουργός δεν προσδέση κατά την διάρκειαν της εγχειρήσεως διά της ναρκώσεως επί της χειρουργικής κλίνης, υπάρχει πιθανότης, αντί της εγχειρήσεως να του χαρίσει την αποκατάστασιν της υγείας, να τον οδήγηση εις θάνατον».

Ο "ασθενής" δεν ήταν άλλος (κατά τους συνταγματάρχες ασφαλώς) από την απαξιωμένη κοινοβουλευτική δημοκρατία... Όσο για τη θρυλούμενη "απόλυτη εμπλοκή" των ΗΠΑ στο πραξικόπημα, ιδού: «Τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ ξύπνησε ο ανιψιός του πρωθυπουργού Κανελλόπουλου, Διονύσης Λιβανός, και του ανακοίνωσε την είδηση. Όταν μετά από λίγες μέρες ο Τάλμποτ είπε στο σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, Τζακ Μέρι, ότι το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ήταν ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, αυτός του απάντησε κυνικά: "Μα, πώς είναι δυνατόν να βιάσεις μία πόρνη;"».

Το συμπέρασμα

Η CIA γνώριζε και ενδεχόμενα συνέδραμε. Αφού βρήκε πεδίο δόξης για την εγκαθίδρυση ενός "ασφαλούς" αλλά στην πράξη αχρείαστου αντικομουνιστικού καθεστώτος - και πρόθυμους "εθνοσωτήρες" που θα δρούσαν σε βάρος της "πόρνης". Της απαξιωμένης Δημοκρατίας. Η επίσημη αμερικανική κυβέρνηση κοιμόταν τον ύπνο του δικαίου (όπως άλλωστε και η ελληνική), γνωρίζοντας καλά πως η Ελλάδα με κεντρώα η δεξιά κυβέρνηση πάντα θα "ανήκε στη Δύση". Το πραξικόπημα που εύκολα θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί και δεν είχε κανένα λόγο να συμβεί, εγκαταστάθηκε για 7χρόνια, τρεις μήνες και τρεις ημέρες. Κατέρρευσε, στις 23 Ιουλίου του 1974. Αφού προκάλεσε την κυπριακή τραγωδία...

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News