Η ιδέα ότι η μουσική επιδρά άμεσα στο χαρακτήρα, τη θέληση και τη μεταγενέστερη συμπεριφορά ονομάζεται "θεωρεία του ήθους". Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι περιέγραψαν με διάφορους τρόπους το πιστεύω τους για το ότι η μουσική μπορεί να μεταδώσει, να αναθρέψει ακόμη και να παράγει ηθικές αξίες και καταστάσεις. Ο Πλάτων, στις αρχές του 4ου π.Χ., πίστευε ότι το είδος της μουσικής που προτιμά κάποιος μπορεί να δηλώνει τις ηθικές και προσωπικές αξίες του ατόμου.
Της Μαρίνας Στεφανάκη *
Ακόμα, πίστευε ότι οι καινοτομίες στη μουσική θεωρούνταν επικίνδυνες για την καθιερωμένη τάξη, ενώ παρότρυνε τους μουσικούς της εποχής του να παρέχουν μουσική στους πολίτες, που θα δημιουργεί κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά. Ο Αριστοτέλης είχε δηλώσει ότι ο άνθρωπος ταυτίζεται με τη μουσική που από συνήθεια ακούει, ενώ σε αντίθεση με τον Πλάτωνα υποστήριζε πως η μουσική θα πρέπει να δρα σαν ευχαρίστηση για τις απογοητεύσεις της ζωής. Τόσο ο Πλάτωνας όσο και ο Αριστοτέλης πίστευαν όχι μόνο στην μαγεία της μουσικής αλλά και στις θεραπευτικές της δυνάμεις.
Ερχόμενοι στο σήμερα, διάφορες εταιρείες χρησιμοποιούν, μουσική στο χώρο της εργασίας (functional music) σε εργοστάσια, γραφεία, αλλά και νοσοκομεία. Από σχετικές έρευνες που έχουν γίνει για την επίδραση της μουσικής συνοψίζονται τα εξής:
- Η μουσική αυξάνει το μεταβολισμό.
- Έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τα επίπεδα της ενδορφίνης η οποία μπορεί να τον πόνο και να μας κάνει να αισθανόμαστε ευχάριστα.
- Μπορεί να μειώσει το επίπεδο ορμονών του στρες στο σώμα, σε σημαντικό βαθμό.
- Επηρεάζει το φυσιολογικό και την αρτηριακή πίεση.
- Αυξάνει την αποτελεσματικότητα της εκτέλεσης εκούσιων δραστηριοτήτων.
- Μειώνει ή καθυστερεί την αίσθηση της κούρασης.
- Διευκολύνει ή και αυξάνει την προσοχή.
Πώς η μουσική επηρεάζει την υγεία μας; Συνήθως, το είδος της μουσικής με γρήγορο ρυθμό, αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή πίεση, ενώ η μουσική με βραδείς ρυθμούς προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα. Ο εγκέφαλος διεγείρεται από οποιαδήποτε συναισθηματική φόρτιση. Ο θυμός, ο φόβος, ο έρωτας είναι στοιχεία που πυροδοτούν την εγκεφαλική διέγερση. Η καρδιά δεν είναι η έδρα των συναισθημάτων, ούτε ερωτεύεται, ούτε φοβάται. Ο εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για όλα. Βλέποντας τη σύνδεση που έχει ο εγκέφαλος με την καρδιά, μπορούμε να κατανοήσουμε ευκολότερα το πώς η μουσική, με τα συναισθήματα που μας ξυπνά, μπορεί να διεγείρει τον εγκέφαλο, ο οποίος ανταποκρινόμενος εκφράζεται με τις μεταβολές του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Μπορεί να ανακουφίσει έναν καρδιοπαθή και να βελτιώσει τη συναισθηματική συμπεριφορά του, προκαλώντας τελικά βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας στο σύνολό της.
Μουσική και μωρά. Οι Επιστήμονες που μελετούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου των βρεφών, μας λένε ότι τα βρέφη μπορούν να αρχίσουν να αναπτύσσουν μουσική ευαισθησία από την ηλικία των τεσσάρων μηνών. Το 1998 μερικές πολιτείες της Αμερικής θεσμοθέτησαν με νόμο εφαρμογές κλασικής μουσικής για τα βρέφη και τα μικρά παιδιά. Στην Georgia, για παράδειγμα, κάθε βρέφος που αφήνει το μαιευτήριο, παίρνει σαν δώρο από το κράτος από ένα CD. Η πολιτεία της Florida ζητά από όλους τους παιδικούς σταθμούς να παίζουν κλασική μουσική στα παιδιά, σε καθημερινή βάση. Τώρα, γιατί είναι κατάλληλη η κλασική μουσική για τα βρέφη; Μέσα απ' αυτή θα μάθουν να εκτιμούν την ομορφιά και τη φόρμα. Θα γοητευτούν από τους ήχους της και οι απαλές αρμονίες θα τα ηρεμούν. Κάτι εξ ίσου ωφέλιμο είναι να τραγουδά κανείς στο βρέφος. Κάτι που στις μέρες μας γίνεται όλο και πιο σπάνιο.
Η επίδραση της μουσικής στη σωματική άσκηση. Η θαυματουργή μουσική φαίνεται πως κάνει τη διαφορά και στην ποιότητα αλλά και στην ποσότητα της άσκησης. Με μια πρόχειρη ματιά, θα διαπιστώσετε και μόνοι σας του λόγου το αληθές, αν παρατηρήσετε στο γυμναστήριο τους συναθλητές σας. Όσοι ακούνε με τα ακουστικά του mp3 την αγαπημένη τους μουσική, δείχνουν πιο ζωηροί και ευδιάθετοι κατά τη διάρκεια της άσκησης ενώ παράλληλα φαίνεται πως κουράζονται και λιγότερο. Αντίθετα, όσοι δεν ακούνε μουσική, δείχνουν περισσότερο κουρασμένοι, αφηρημένοι ενώ συχνά τα παρατούν πιο εύκολα.
Σύμφωνα μάλιστα με την έρευνα του Κώστα Καραγιώργη, καθηγητή στο Τμήμα Άθλησης και Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Μπρουνέλ στο Δυτικό Λονδίνο, όταν το σώμα μας γυμνάζεται καταβάλλει μια υπερπροσπάθεια και ο εγκέφαλος αναζητεί κίνητρα από το εξωτερικό περιβάλλον, προκειμένου να μπορέσει να «ξεχάσει» την κούραση και να συνεχίσει κανονικά να αθλείται. Η έρευνα επίσης απέδειξε, πως όταν ο ρυθμός της μουσικής «συντονίζεται» με το ρυθμό της άσκησης, τότε ο αθλούμενος καταναλώνει κατά 6% λιγότερο οξυγόνο. Επίσης, αποδείχθηκε πως η μουσική σε συνδυασμό με την άσκηση, αυξάνει την αντοχή του αθλούμενου κατά 20%.
Παρόμοια αποτελέσματα είχε στη δεκαετία του '80 και η αεροβική άσκηση που συνοδευόταν από έντονη και δυνατή μουσική. Η ξαφνική της επιτυχία οφειλόταν τελικά όχι τόσο στα εντυπωσιακά αποτελέσματα που είχε στη φυσική κατάσταση των αθλουμένων, όσο στο γεγονός ότι η μουσική βοηθούσε στην παράταση της άσκησης, καθώς ο εγκέφαλος καθυστερούσε να στείλει σήματα κούρασης. Εκμεταλλευθείτε τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών και δημιουργήστε τη δική σας συλλογή τραγουδιών που θα σας παρακινήσει να... τρέχετε!
Μουσική και Marketing. Επιπρόσθετα έντονη είναι η παρουσία της μουσικής στο χώρο της διαφήμισης και στην επιρροή του καταναλωτή. Σύμφωνα με τον Dr.Adrian North, επικεφαλή του Τμήματος Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Heriot Watt, «όποια μουσική κι αν αρέσει σε έναν άνθρωπο, αποκαλύπτει πολλά για τον χαρακτήρα του, η μουσική ευθύνεται για πολλές από τις επιλογές που κάνουμε». Η έρευνα θα μπορούσε να έχει εφαρμογή στο marketing. Αν γνωρίζουμε το είδος της μουσικής που ακούει κάποιος γνωρίζουμε και τι άνθρωπος είναι και τι θα του πουλήσουμε.
Η μουσική που ακούμε είναι κατά μεγάλο ποσοστό επηρεασμένη από την γενιά που μεγαλώνουμε και τις επιρροές που στιγμάτισαν την ζωή μας ή την ψυχοσύνθεσή μας. Όλοι όμως επιζητούμε να τροφοδοτήσουμε την ψυχή, με ότι ο καθένας μας χρειάζεται.
* H Μαρίνα Στεφανάκη είναι μουσικολόγος, Ραδιοφωνική Παραγωγός (Radio 9,84).
