Τελειώνει το φετινό καλοκαίρι, τελειώνει και η φετινή επίσκεψή μας στη γενέτειρα Κρήτη. Ετοιμαζόμαστε να επιστρέψουμε στη συνήθη κατοικία μας, παίρνοντας μαζί μας εικόνες και εντυπώσεις που προοιωνίζονται το ζωντανό μέλλον της Ελλάδας να αναδύεται μέσα από τις πρωτοπόρες, σε παγκόσμια κλίμακα, ερευνητικές εγκαταστάσεις του ΙΤΕ, του φημισμένου έως τα πέρατα της γης Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας που έχει έδρα την Κρήτη.
Του Μανόλη Βεληβασάκη *
Πριν λίγες μέρες διαβάσαμε την είδηση ότι το ΙΤΕ κέρδισε τα σπουδαιότερα βραβεία στη Διεθνή Έκθεση Καινοτομίας της Ταϊβάν. Τρία μετάλλια, ένα πλατινένιο, ένα χρυσό και ένα ασημένιο, αλλά ακόμα και ένα βραβείο της Ταϊλάνδης για την καλύτερη διεθνή εφεύρεση. Τρία συστήματα υψηλής τεχνολογίας που ανέπτυξε το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ έλαβαν 4 συνολικά διακρίσεις! Ελπίζουμε ότι σύντομα θα τα βλέπουμε όχι μόνο όπως σήμερα, ως διαδραστικά συστήματα που καλωσορίζουν τους επισκέπτες στις πύλες εισόδου της Κρήτης - τα αεροδρόμια και τα λιμάνια του Ηρακλείου και των Χανίων, αλλά σε πολλά μέρη του κόσμου!
Τι κάνει το ΙΤΕ τόσο ξεχωριστό; Στο ΙΤΕ η επιστήμη και η βασική έρευνα πηγαίνουν χέρι με χέρι με τις εφαρμογές της και στη συνέχεια στην παραγωγή χρήσιμων και εμπορικά αξιοποιήσιμων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Είναι αυτό που λείπει στην Ελλάδα. Είναι αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα!
Το ΙΤΕ κάνει πράξη από την ίδρυσή του αυτό που με ιδιαίτερη γλαφυρότητα και πειστικότητα παρουσίασε πρόσφατα σε λόγο του στην Αθήνα ο Νομπελίστας Χημείας RogerKornberg: «Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας είναι το μέλλον της Ελλάδας. Και ότι σημασία έχουν οι άνθρωποι. Ο μόνος τρόπος για να πετύχει μία χώρα είναι να υποστηρίξει τις προσπάθειες πολλών ταλαντούχων ατόμων, με άμεσο τρόπο».
Αυτό το δρόμο ακολουθεί από την ίδρυσή του το ΙΤΕ, αντιπαλεύοντας συνεχώς τα εμπόδια που επιχειρούν να ανακόψουν την πορεία του προς το μέλλον, που δεν είναι τίποτα άλλο από το μέλλον της γενέτειράς μας Κρήτης και της πατρίδας μας, της Ελλάδος.
Μια επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του ΙΤΕ ενθουσιάζει αμέσως με την πρώτη ματιά. Ήδη η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική μορφή των κτηρίων, σχεδιασμένη από τον αείμνηστο καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας Πάνο Κουλέρμο, με τους γεμάτους ανάσα εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, τοποθετημένο μέσα σε ένα ωραιότατο τοπίο με θαυμάσια θέα προς τη θάλασσα και προς τον Ψηλορείτη, προκαταλαμβάνει θετικά κάθε επισκέπτη.
Αντιπροσωπευτικά και για τη γνώμη πολλών άλλων επισκεπτών είναι αυτά που έγραψε ο βραβευμένος με Νόμπελ Ιατρικής καθηγητής Guenter Blobel που παρέμεινε στο ΙΤΕ για μια εβδομάδα ως κεντρικός ομιλητής των Διαλέξεων Ωνάση στη Βιολογία: «Το ΙΤΕ ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Η αρχιτεκτονική του και η τοποθεσία του σου κόβουν την ανάσα». Μέσα στο κεντρικό κτήριο του ΙΤΕ βρίσκεται επίσης η χαρακτηρισμένη ως Μεγάλη Ευρωπαϊκή Εγκατάσταση των Υπεριωδών Λέιζερ, στην οποία έρχονται για να κάνουν τα πειράματά τους σπουδαίοι ερευνητές από όλη την Ευρώπη. Και στο διπλανό εργαστήριο τα συστήματα Λέιζερ που το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ ανέπτυξε και με τα οποία κέρδισε την παγκόσμια αναγνώριση, πετυχαίνοντας ένα θαυμαστό, πρωτόγνωρο, καθαρισμό των γλυπτών του Παρθενώνα.
Στο ίδιο κεντρικό κτήριο του ΙΤΕ βρίσκεται και το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας. Με πρωτοποριακά εργαστήρια, ιδέες και πειράματα. Ιδρυτής ο Μέγας Κρητικός Φώτης Καφάτος. Από τους κορυφαίους βιολόγους στον κόσμο. Ιδρυτικός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας που διαχειρίζεται δισεκατομμύρια ευρώ για τη Βασική Έρευνα στην Ευρώπη, με αποκλειστικό κριτήριο την επιστημονική αριστεία. Ως μοναδικός Έλληνας και από τους ελάχιστους επιστήμονες διεθνώς μέλος των 7 σπουδαιότερων ακαδημιών του κόσμου!
Στο ΙΤΕ ανήκουν και οι περίφημες Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Κόσμημα του ΙΤΕ και της Κρήτης. Αυτές που άλλαξαν το τοπίο στην πανεπιστημιακή διδασκαλία της χώρας με τα εξαίρετα συγγράμματά τους. Τα βιβλία τους αποτελούν τα επίσημα διδακτικά συγγράμματα σε πάνω από 1.500 πανεπιστημιακά μαθήματα ετησίως σε Τμήματα ΑΕΙ της Ελλάδος. Με αρχική χορηγία της Παγκρητικής. Με πλήρη οικονομική αυτοτέλεια εδώ και πολύ καιρό. Τα καλύτερα πνευματικά προϊόντα χωρίς καμία κρατική επιχορήγηση, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Με έσοδα που χρησιμοποιούνται για παραγωγή ακόμα περισσότερων βιβλίων υψηλής ποιότητας και αναγνωσιμότητας. Ένα ακόμα ζωντανό παράδειγμα της μοναδικής συμβολής της Κρήτης μέσω του ΙΤΕ στην άριστη εκπαίδευση των αναδυόμενων νέων επιστημόνων όλης της Ελλάδος και της διασποράς.
Οι ετήσιες σεμιναριακές Διαλέξεις Ωνάση, ένας από τους πλέον επιτυχημένους διεθνώς θεσμούς επιμόρφωσης ταλαντούχων φοιτητών και νέων ερευνητών Ελλήνων και ξένων. Και αυτές στο ΙΤΕ. Σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Ωνάση διοργανώνονται στις εγκαταστάσεις του ΙΤΕ στο Ηράκλειο, ανελλιπώς κάθε χρόνο από το 2001, κύκλοι σεμιναριακών διαλέξεων υψηλού επιπέδου «The Onassis Foundation Science Lecture Series» σε περιοχές αιχμής των Θετικών Επιστημών. Με ομιλητές τους πλέον διάσημους επιστήμονες του κόσμου. Μεταξύ των ομιλητών μέχρι σήμερα 16 (!) Νομπελίστες, 3 κάτοχοι του βραβείου Turing (ύψιστο βραβείο Πληροφορικής), 1 κάτοχος FieldsMetal (ύψιστο βραβείο Μαθηματικών). Αυτοί δεν έρχονται απλώς για μια διάλεξη αλλά μένουν για μια ολόκληρη εβδομάδα, καθημερινά στο αμφιθέατρο του ΙΤΕ και αλληλεπιδρούν με φοιτητές από την Ελλάδα και κάθε γωνιά της γης. Πρωτόγνωρη εμπειρία, πουθενά αλλού στο κόσμο!
Στο βάθος του ορίζοντα, στην κορυφή Σκίνακα του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 1.750 μέτρων το Αστεροσκοπείο. Συνδυάζοντας τη φημισμένη διαύγεια, ευκρίνεια και ξαστεριά του κρητικού ουρανού με την υψηλή τεχνολογία, η συνεργασία του ΙΤΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης με το διάσημο Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics της Γερμανίας, οδήγησε στη δημιουργία του Αστεροσκοπείου Σκίνακα. Που εισήγαγε την Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή της ψηφιακής οπτικής αστρονομίας. Που δίνει τη δυνατότητα στους Έλληνες και ξένους αστρονόμους να αγναντεύουν από τις βουνοκορφές του Ψηλορείτη τις εσχατιές του σύμπαντος.
Τεράστια τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλα τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα της Κρήτης, μαζί και το ΙΤΕ. Το κράτος εγγυάται για το κορυφαίο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των ετήσιων δαπανών του. Που πασχίζει συνεχώς, με γνώμονα πάντα την αριστεία, να προσελκύσει πόρους ανταγωνιστικά, σε διεθνές επίπεδο, που αγωνίζεται βασιζόμενο στις δικές του δυνάμεις, στη διαχρονικά άξια ηγεσία και διοίκησή του και το λαμπρό ερευνητικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό του, να ανταποκριθεί στην αποστολή που το ίδιο έθεσε, και που δεν είναι άλλη από το να τοποθετήσει την Κρήτη και την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη της Επιστήμης, της Έρευνας και της Τεχνολογίας.
Στους δύσκολους αυτούς καιρούς το ΙΤΕ δείχνει ξεκάθαρα να στοχεύει στη συνέχιση της προσπάθειας, και επιπρόσθετα στο να συνεχίσει να συμβάλλει καθοριστικά στη εκκόλαψη νέων Ελλήνων επιστημόνων μέσω της χορήγησης, κάθε χρόνο, εκατοντάδων υποτροφιών σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες και μετα-διδάκτορες, καθώς και υποτροφίες επιμόρφωσης και εξειδίκευσης σε νεαρούς επιστήμονες που προετοιμάζονται σήμερα για να ενταχτούν στο αναπτυξιακό ανθρώπινο δυναμικό του τόπου αύριο.
Αγαπητοί συμπατριώτες και φίλοι, σας παροτρύνω να ενδιαφερθείτε και να πάτε να γνωρίσετε το ΙΤΕ και τους ανθρώπους του από κοντά, και θα δείτε πως είναι ένας μυρωδάτος βασιλικός μέσα στην αυλή σας! Και να σταθείτε αρωγοί και υποστηριχτές του, γιατί, όπως λέει και η λαϊκή σοφία, «το σγουρό και μυρωδάτο βασιλικό, τόνε ζηλεύουν όλοι!». Άλλοι βέβαια για καλό του και άλλοι όχι!
* Ο Μανόλης Βεληβασάκης είναι πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβούλιου Κρητών.
