Έχουν γραφτεί αρκετά άρθρα για την αξιολόγηση, όπως επίσης και για τις θέσεις και τη γενικότερη στάση της ΟΛΜΕ στο ζήτημα αυτό. Όμως, τα δεδομένα αλλάζουν και είναι ανάγκη να επανέλθουμε.
Του Νίκου Τσούλια*
Τα νέα βασικά δεδομένα είναι κυρίως δύο: α) Η εγκύκλιος του υπουργείου Παιδείας για την εφαρμογή μιας μορφής "εσωτερικής αξιολόγησης" (που δεν έχει καμιά σχέση με την ουσιαστική εσωτερική αξιολόγηση) και β) η αλλαγή συσχετισμών στην ΟΛΜΕ, όπου οι αριστερές παρατάξεις έχουν αθροιστικά την πλειοψηφία του Διοικητικού Συμβουλίου.
Η γενική στάση της ΟΛΜΕ δε διαφοροποιείται και πολύ επί του όλου ζητήματος της αξιολόγησης, αφού η θέση που υιοθετεί είναι η σταθερή γραμμή "καμιά αξιολόγηση στο σχολείο". Υπάρχουν όμως και νέες αντιλήψεις και πρακτικές. Η πλειοψηφία του Δ.Σ. αποφάσισε να προχωρήσει και σε μια πρακτική διοικητισμού, να υποκαταστήσει δηλαδή ρόλους και θεσμούς, μετασχηματίζοντας ταυτόχρονα και την κινηματική και πολιτική αντίληψη και πρακτική, που τόσο σημαντικές είναι για τη δράση του συνδικαλισμού. Αρχικά ζήτησε από τους Συλλόγους Διδασκόντων να μην εφαρμόσουν την εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας, χωρίς ωστόσο να προτείνει κάποια δική της θέση επί της αξιολόγησης.
Στη συνέχεια όμως, και κάτω από το βάρος α) της σε μεγάλο βαθμό διαφορετικής στάσης των εκπαιδευτικών από τη δική της προτεινόμενη συμπεριφορά και β) της νομικής ελλειμματικότητας της πρότασής της, η ΟΛΜΕ αντιστρέφει τη θέση της και επινοεί μια παιδαριώδη πρακτική προκειμένου να την εφαρμόσουν οι εκπαιδευτικοί που ασπάζονται τη δική της γενικότερη νοοτροπία.
Συγκεκριμένα, ζητά να αρνούνται μεν την αξιολόγηση οι εκπαιδευτικοί, αλλά αν ο διευθυντής του σχολείου τούς εντάσσει στις συγκεκριμένες ομάδες που προβλέπει η εγκύκλιος του υπουργείου, τότε να δέχονται, αφού κάνουν και μια δήλωση περί αντίθετης γνώμης! Δηλαδή ζητά από τους εκπαιδευτικούς να "λένε" στους διευθυντές: «Εγώ δε θέλω, αλλά αν εσύ θέλεις, μπορείς να με βάλεις στις επιτροπές».
Τι σημαίνουν όλα αυτά τα "παιδιαρίσματα" κανένας δεν μπορεί να κατανοήσει... Είναι προφανές ότι η πλειοψηφία της ΟΛΜΕ δεν μπορεί α) να διαμορφώσει μια θέση που να εκφράζει, να συσπειρώνει και να εμπνέει τους εκπαιδευτικούς και β) να χαράξει μια σταθερή γραμμή πλεύσης, ακριβώς γιατί είναι όμηρος ενός αριστερού λαϊκισμού, ενός άκρατου βερμπαλισμού και μιας ανέξοδης αγωνιστικότητας.
Ας δούμε τις θέσεις των παρατάξεων της Αριστεράς για την "αξιολόγηση", για να μπορούμε να ερμηνεύσουμε πιο συστηματικά την όλη στάση της ΟΛΜΕ. Η παράταξη ΣΥΝΕ. Κ. (ΣΥΡΙΖΑ) έχει μια κάποια αντιφατική στάση. Δεν είναι εξ ορισμού αρνητική στην αξιολόγηση, αφού στο παρελθόν έχει ψηφίσει (ομού με την τότε ΠΑΣΚ) και σχετική πρόταση στο 8ο Συνέδριο της ΟΛΜΕ. Και ενώ αρνείται - σαφώς αιτιολογημένα - τη θέση του υπουργείου Παιδείας για την αξιολόγηση, δεν προβάλλει τη δική της παλιότερη θέση για δύο λόγους. Πρώτον, δε θέλει να φαίνεται ότι υστερεί σε αγωνιστικότητα σε σχέση με τις άλλες αριστερές παρατάξεις. Δεύτερον, προβάλλει την άποψη ότι η πρότασή της αναφέρεται σε ένα "μη αυταρχικό σχολείο". Εδώ τίθεται ένα αυτονόητο ερώτημα. Δεν υπήρξε στην Ελλάδα ποτέ ένα τέτοιο μη αυταρχικό σχολείο που δεν προβάλλει σε διαχρονική βάση τη θέση της, και αν όχι, πότε και πώς θα προκύψει ένα τέτοιο σχολείο; Ή μήπως το όλο σκηνικό είναι προφάσεις εν αμαρτίαις;
Η παράταξη του ΠΑΜΕ (ΚΚΕ) είναι εξ ορισμού αντίθετη σε κάθε μορφής αξιολόγησης σε μια "αστική κοινωνία". Υιοθετεί τη "θεωρία της αναπαραγωγής", ότι δηλαδή το σχολείο και η αξιολόγηση (προφανώς και όλοι οι θεσμοί) της αστικής κοινωνίας αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία και επομένως οφείλουμε να αντιταχθούμε. Εδώ τα ερωτήματα είναι εξίσου αυτονόητα. Αφού και το σχολείο αναπαράγει την κυρίαρχη καπιταλιστική ιδεολογία, γιατί δε ζητάμε να ακυρωθεί ο ρόλος του; Προφανώς, θα είχαμε φοβερή κοινωνική αντίδραση και γι' αυτό περί αυτού δεν μπορεί να γίνει καμιά κουβέντα, ούτε καν θεωρητική. Ωστόσο, το ΠΑΜΕ θεωρεί την αξιολόγηση αναγκαία σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, που θα έχει άλλο περιεχόμενο και άλλες στοχεύσεις. Έτσι, φτάνουμε σε μια περίεργη αντίφαση. Αφού κάποιοι θεσμοί υπηρετούν την κυρίαρχη ιδεολογία, καλό είναι να μην υπάρχουν... Υπάρχει και συνέχεια. Η έλλειψη τέτοιων θεσμών κάνει πιο αδύνατη την κυριαρχία μιας άρχουσας τάξης; Θα πρέπει να περιμένουμε το πότε θα αλλάξει η κοινωνία για να μιλήσουμε για την αξιολόγηση; Δεν έχει νόημα και αξία ο αγώνας που θα τείνει να δώσει στην αξιολόγηση το καλύτερο κατά την άποψή μας ως εργαζομένων περιεχόμενο;
Οι "ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ" (Εξωκοινοβουλευτική Αριστερά) έχουν την πιο "ρηξικέλευθη" θέση. Αρνούνται κάθε μορφή αξιολόγησης και θεωρούν ότι η γενική και καθολική εναντίωση σε κάθε μέτρο των αστικών κυβερνήσεων είναι συστατικό στοιχείο της ύπαρξής τους. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ποτέ δεν έχουν συμφωνήσει σε κανένα νέο θεσμικό μέτρο της Πολιτείας (ακόμα και στην ενισχυτική διδασκαλία, στις τάξεις υποδοχής των μεταναστών κ.λπ.) και δεν πρόκειται ποτέ να προτείνουν κάποια επιμέρους βελτιωτική μεταρρυθμιστική αλλαγή επί του πραγματικού σχολείου, παρά μόνο ανατροπή της κυρίαρχης τάξης...
Αναλύσαμε τις θέσεις των παρατάξεων που συνθέτουν τη σημερινή πλειοψηφία στο Δ.Σ. της ΟΛΜΕ σε γενικές γραμμές. Έτσι, τελικά διαμορφώνεται το εξής σκηνικό. Κάθε αριστερή παράταξη αγχώνεται κυριολεκτικά ως προς το ποια θα είναι πιο αγωνιστική ως προς τις άλλες παρατάξεις στην αξιολόγηση, όπως και σε κάθε ζήτημα. Διαμορφώνεται έτσι ένα στρατόπεδο στείρας αντιπαράθεσης και αυτό διευκολύνει και το υπουργείο Παιδείας - στην πραγματικότητα και οι δύο πλευρές, υπουργείο Παιδείας και αριστερή πλειοψηφία του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ, αυτοδιευκολύνονται σε μια μετωπική αντίθεση χωρίς περιεχόμενο - ενώ η σχολική πραγματικότητα αλλά και η κοινωνική πραγματικότητα κινούνται στους δικούς τους ρυθμούς.
Η εν λόγω πλειοψηφία δεν μπαίνει στον κόπο να θέσει στον προβληματισμό της δύο υπαρκτές παραμέτρους στο ζήτημα της αξιολόγησης. Πρώτον, είναι δυνατόν όλες οι Ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών στις χώρες της Ευρώπης να υιοθετούν μια κάποια μορφή αξιολόγησης και εμείς στην Ελλάδα να θεωρούμε όλους αυτούς ως άσχετους και ως υποταγμένους στην κυρίαρχη αστική τάξη; Γιατί δεν αναφέρουν τα στελέχη των εν λόγω παρατάξεων στο πώς μας βλέπουν οι Ευρωπαίοι εκπαιδευτικοί στα σχετικά συνέδρια με θέμα την αξιολόγηση ή μήπως αυτοαναφερόμαστε ως η μόνη οργάνωση που έχει κατακτήσει την αλήθεια; Δεύτερον, στο ζήτημα της αξιολόγησης, γιατί δε θέτουμε και την κοινωνική διάστασή της; Έχουμε αναρωτηθεί το πώς τα διάφορα κοινωνικά στρώματα και οι γονείς των μαθητών/μαθητριών ερμηνεύουν τη θέση "καμιά αξιολόγηση στο σχολείο";
Η συγκεκριμένη στάση της ΟΛΜΕ θα δημιουργήσει προβλήματα στο εσωτερικό του εκπαιδευτικού κλάδου, γιατί είναι μια στάση που όχι μόνο δε συσπειρώνει τους εκπαιδευτικούς, αλλά τους διχοτομεί ή μάλλον τους τριχοτομεί. Τα πρώτα δείγματα έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται και ήδη μια σχετική πρόταση έχει κάνει την εμφάνισή της, ο εξοβελισμός των διευθυντών των σχολικών μονάδων και των σχολικών συμβούλων - δηλαδή χιλιάδων εκπαιδευτικών (!) - από το συνδικαλιστικό κίνημα. Μόνο που προς το παρόν την πρόταση αυτή δεν την υιοθετούν οι ΣΥΝΕ.Κ., αφού εκατοντάδες μέλη των είναι διευθυντές σχολείων. Εκτιμώ ότι σ' αυτό το σημείο η παράταξη του ΠΑΜΕ θα επιχειρήσει να διεμβολίσει την παράταξη του ΣΥΡΙΖΑ όταν διαμορφωθεί το κατάλληλο κλίμα. Αλλά με βάση ποια καταστατική διάταξη θα γίνουν διαγραφές και προγραφές (!) - γιατί προφανώς οι διαγραφές θα αφορούν και τους μελλοντικούς διευθυντές - και πού θα οδηγήσει μια τέτοια απαράδεκτη τακτική να τίθενται εκτός συλλογικών οργάνων όσοι εκπαιδευτικοί έχουν ένα διαφορετικό ρόλο στην εκπαίδευση;
Ήδη το ΠΑΜΕ έχει αποκλείσει από τα ψηφοδέλτιά του όσα μέλη του έχουν θέση διευθυντή και υποδιευθυντή! Κάνει μάλιστα και μια ιδεολογικού τύπου προσέγγιση, ότι δεν μπορεί στα συνδικάτα να συνυπάρχουν και να συνεκφράζονται οι εργαζόμενοι (οι εκπαιδευτικοί) και οι εκπρόσωποι των εργοδοτών (οι διευθυντές των σχολείων), γιατί τα συμφέροντά αλληλοσυγκρούονται. Βέβαια, υπάρχει και ένα απλό και διφυές ερώτημα: Τόσα και τόσα χρόνια, περίπου ένας αιώνας στην ιστορία του εκπαιδευτικού κινήματος, δεν είχαμε ανακαλύψει αυτήν την αντίφαση ή αρκεί το ζήτημα της αξιολόγησης να διαιρέσει τον κλάδο των εκπαιδευτικών; Και μια απορία. Αν ποτέ διαμορφωνόταν μια τέτοια πρακτική εξοστρακισμού των εκπαιδευτικών/διευθυντών των σχολείων, τότε οι μελλοντικοί διευθυντές θα πρέπει να είναι managers προερχόμενοι εκτός εκπαίδευσης για να είναι πιο ορατός ο ταξικός αντίπαλος;
Βέβαια, ο επιμερισμός στη συνέχεια δε θα μείνει μόνο στους διευθυντές, αλλά θα αφορά και τους περισσότερους εκπαιδευτικούς.
Το μόνο που έχουν κατορθώσει οι αριστερές παρατάξεις είναι να συσπειρώνουν τα μέλη τους και όσους διατρέχονται από φοβικά σύνδρομα όσον αφορά όχι μόνο το ζήτημα της αξιολόγησης, αλλά και κάθε νέο ζήτημα - είτε θετικό (...) είτε αρνητικό - στη σχολική ζωή. Εκτός και αν θεωρούμε ότι το εκπαιδευτικό status θα είναι πάντα σταθερό, όπως περίπου ήταν στη δεκαετία του 1980 ή του 1990. Μόνο που μια τέτοια αντίληψη δεν είναι απλά και μόνο α-πολιτική αλλά και αντι-ιστορική και ως τέτοια έχει απλά και μόνο θεωρητική αξία, και απλώς η ζωή θα τρέχει και κάποιοι θα δίνουν μάχες οπισθοφυλακής για την "τιμή των όπλων".
ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΧΕΔΙΟ;
Να ανοίξει ο διάλογος
Στο ζήτημα της αξιολόγησης εκτιμώ ότι το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ πρέπει να ανοίξει ένα διάλογο στο εσωτερικό του κινήματος, για να αποτυπωθούν αυθεντικά οι τάσεις του εκπαιδευτικού σώματος, ένα διάλογο που παράλληλα με τις γενικές συνελεύσεις θα αναπτυχθεί και μια ευρεία συζήτηση στους συλλόγους διδασκόντων. Σε ένα τόσο καθοριστικό θέμα για το μέλλον του εκπαιδευτικού επαγγέλματος εκτιμώ ότι προκύπτει και η ανάγκη μιας καθολικής ψηφοφορίας. Άλλωστε, δε νομίζω ότι μπορεί να υπάρχουν παρατάξεις που δε θέλουν να εκφράζουν την αυθεντική τάση των εκπαιδευτικών, εκτός αν κάποιες παρατάξεις αυτοπροσδιορίζονται ως καθοδηγητές και πρωτοπόροι και επομένως η καθολική γνώμη των εκπαιδευτικών όχι μόνο δεν είναι απαραίτητη, αλλά ίσως και ύποπτη ή και επικίνδυνη...
Θεωρώ ότι η αριστερή πλειοψηφία δεν έχει στρατηγική. Δεν έχει κανένα σχέδιο για μια τόσο δύσκολη για το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς κατάσταση. Ακολουθεί μια στείρα και συνθηματολογική πολιτική - "πολιτική επετηρίδας" - μια στρατηγική ήττας που οδηγεί σε αδιέξοδο. Μόνο που η "επετηρίδα" απασχολούσε τους τότε αναπληρωτές και τους αδιόριστους, ενώ η αξιολόγηση αφορά όλους τους εν ενεργεία εκπαιδευτικούς και το μέλλον τους. Και οι επιπτώσεις θα είναι πιο ορατές.
* Ο Νίκος Τσούλιας είναι πρώην πρόεδρος της ΟΛΜΕ.
