Μπορεί η Τουρκία και η Κωνσταντινούπολη αυτές τις μέρες να είναι στο πόδι από τις δυναμικές διαδηλώσεις, άλλα εγώ θα σας ζητήσω να στρέψουμε για λίγο το βλέμμα μας, από την πλατεία Ταξίμ, ψηλά στο λόφο της Ελπίδας, εκεί που στέκει χρόνια τώρα η Ιερά Σχολή της Χάλκης.
Του Στέλιου Ζερβού
Στο δρόμο της αποκατάστασης βρίσκεται η Θεολογική Σχολή της Χάλκης έπειτα από τη μελέτη που εκπόνησε η Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον πρύτανη κ. Γιάννη Μυλόπουλο. Ήδη άλλωστε η μελέτη παρουσιάστηκε στις 30 Μαΐου ενώπιον της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη και του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, ενώ την περασμένη Πέμπτη 6 Ιουνίου έγινε ευρύτερα γνωστή μέσω συνέντευξης Τύπου που δόθηκε στο ΑΠΘ.
Χώροι φιλοξενίας 125 σπουδαστών, καθώς και των περίπου 20 καθηγητών και άλλου προσωπικού, προβλέπονται σύμφωνα με τα νέα σχέδια. Το αμφιθέατρο ανακατασκευάζεται εκ βάθρων, καθώς και οι κοιτώνες, που πλέον θα είναι ατομικοί. Όσον αφορά εξάλλου την περίφημη βιβλιοθήκη της Σχολής, αυτή θα επεκταθεί σ ένα νέο υπόγειο χώρο ώστε να μη διαταραχθεί αισθητικά η αρχιτεκτονική του συνόλου, αλλά και το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον που υπάρχει γύρω από το ίδρυμα.
Μάλιστα, για τη βιβλιοθήκη προβλέπεται η ηλεκτρονική σύνδεσή της με τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες του κόσμου.
Το έργο "Διερεύνηση μεθόδων αποκατάστασης του ιστορικού κτηρίου της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης" είχε ανατεθεί στο ΑΠΘ από τον Οκτώβριο του 2011 με στόχο την αποτύπωση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται σήμερα το κτήριο, την καταγραφή των επισκευών και βελτιώσεων που απαιτούνται προκειμένου να καταστεί δυνατή η λειτουργία του αλλά και τη διατύπωση προτάσεων για τον εκσυγχρονισμό του ώστε να πληροί κατά το δυνατόν τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου πανεπιστημιακού ιδρύματος.
Κλειστή από το 1971
Άλλωστε η Σχολή παραμένει κλειστή για περισσότερα από 40 χρόνια, από το 1971 συγκεκριμένα, όταν η λειτουργία της σταμάτησε ύστερα από νόμο των τουρκικών Αρχών που απαγόρευε την ύπαρξη ανώτατων ιδιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η σημερινή μορφή της Ιεράς Μονής και της Θεολογικής Σχολής Χάλκης είναι αυτή του 1896, με μερικές μόνο επεμβάσεις που έγιναν τον 20ό αιώνα. Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης πριν κλειστεί από τις τούρκικες Αρχές ήταν η κύρια θεολογική σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Οι εγκαταστάσεις της σχολής βρίσκονται στο νησάκι Χάλκη, ένα από τα Πριγκιποννήσια.
Αρχικά υπήρχε μόνο η Μονή της Αγίας Τριάδας, που είχε ιδρυθεί στους βυζαντινούς χρόνους, ενώ ανίδρυση και ανασύστασή της αναφέρεται στις περιόδους των Οικουμενικών Πατριαρχών Μέγα Φωτίου, Μητροφάνους Γ' και Γερμανού Δ'. Όταν την επισκέφθηκε όμως το 1842 ο Γερμανός Δ', βρήκε ερειπωμένα κτήρια. Έτσι, με άδεια από τις τουρκικές Αρχές, προχώρησε στην ανοικοδόμησή της.
Τα εγκαίνια έγιναν την 1η Οκτωβρίου 1844, όταν άρχισε ταυτόχρονα και η λειτουργία της Σχολής. Αυτό το ξύλινο κτήριο καταστράφηκε όμως από το μεγάλο σεισμό του 1894 (διασώθηκε μόνο ένα παρεκκλήσι) για να ανεγερθεί σύντομα το υπάρχον, χάρη στη δωρεά του ευεργέτη Παύλου Σκυλίτση Στεφάνοβικ, ο οποίος ανέθεσε το έργο στον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη. Το κτήριο είναι σε σχήμα "Π" και αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και δύο ορόφους. Αρχιτεκτονικώς ανήκει στον εκλεκτικισμό (αρχιτεκτονικό ρεύμα) της πρώιμης ιταλικής Αναγέννησης, στον οποίο όμως έχουν εφαρμοστεί και βυζαντινά στοιχεία. Μεγάλη ανακαίνιση έγινε στο κτήριο τη δεκαετία του 1950 - κυρίως στο εσωτερικό του - με σύγχρονες εγκαταστάσεις λουτρών, εσωτερική θέρμανση, μαγειρεία κ.τ.λ., ενώ εργασίες συντήρησης έγιναν και στο μοναστηριακό ναό.
Πέραν όλων των άλλων, η βιβλιοθήκη της Σχολής θεωρείται μία από τις πλουσιότερες στον κόσμο σε παλαιότυπα και σπάνια βιβλία, καθώς η ίδρυσή της ανάγεται στη βυζαντινή εποχή. Πολλά χειρόγραφα προέρχονται από τα χρόνια του Θεόδωρου Στουδίτη, του ιερού Φωτίου και της Αικατερίνης της Κομνηνής, ενώ κύριος οργανωτής της υπήρξε στα μέσα του 16ου αιώνα ο Πατριάρχης Μητροφάνης Γ', ο οποίος δώρισε επίσης 300 σπάνια χειρόγραφα.
Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οι φοιτητές στη Χάλκη δεν ήταν μόνο γηγενείς Έλληνες, αλλά και Ορθόδοξοι Χριστιανοί από όλο τον κόσμο, προσδίδοντας στη Σχολή ένα διεθνή χαρακτήρα. Επίσης, πολλοί Πατριάρχες, Επίσκοποι και πρώην δάσκαλοι έχουν ταφεί σε ειδική περιοχή του μεγάλου κήπου που περιβάλλει το κτήριο.
Να σημειωθεί ότι τη σημερινή μελέτη αποκατάστασης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης ανέλαβε το ΑΠΘ ως ελάχιστη προσφορά προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την επαναλειτουργία της.
