Γιώργος Σαχίνης
Ο συμπαθέστατος ως φιγούρα Γερμανός υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Χανς Γιοακίμ Φούχτελ, αύριο θα βρίσκεται στο Ηράκλειο. Η ημερίδα στο ΙΤΕ έχει ως πρόδηλο αντικείμενό της τη "συνάντηση εργασίας μεταξύ φορέων της Κρήτης και της Γερμανίας με θέμα την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, στοχεύοντας στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και ανάπτυξης". Στη συνάντηση θα συμμετέχουν εκπρόσωποι ερευνητικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, Επιμελητηρίων, Οργανισμών Απασχόλησης και Επαγγελματικής Κατάρτισης. Η κλειστή υπηρεσιακή εκδήλωση υλοποιείται με συντονιστή την Περιφέρεια Κρήτης. Θα συζητηθούν θέματα ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, απασχόλησης και επαγγελματικής κατάρτισης.
Σε επόμενο στάδιο στόχος είναι μετά και τη συγκεκριμενοποίηση των πεδίων συνεργασίας στους ανωτέρω τομείς να ακολουθήσουν άμεσες συνεργασίες μεταξύ των φορέων και των επιχειρήσεων της Κρήτης με αντίστοιχες της Γερμανίας και ιδιαίτερα της περιοχής Μέλανα Δρυμού. Κατά την επίσκεψή του στην Κρήτη ο κ. Φούχτελ θα συνοδεύεται από ανώτερα στελέχη και παράγοντες του υπουργείου του και φορέων της Γερμανίας.
Ήρθαν λοιπόν τα ευρώ; Αν ναι, πάνω σε ποια βάση συνεργασίας και για ποια ακριβώς τεχνογνωσία και απασχόληση θα μιλήσει ο κ. Φούχτελ; Διότι, εκτός αυτού του τίτλου, εδώ και μήνες ξέρουμε ότι η γερμανική κυβέρνηση τον έχει "βαφτίσει" και αρμόδιο υφυπουργό για θέματα Ελλάδας με έδρα το γερμανικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη. Εκεί που, όχι μόνο συμπτωματικά, οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες έχουν έρθει ξανά στο προσκήνιο (Θράκη- Αν. Μακεδονία) και μάλιστα και με προσωπική του φροντίδα. Μόλις προχθές στο συνέδριο του "Economist" στην Αθήνα ο υφυπουργός Ανάπτυξης Νότης Μηταράκης δήλωνε άλλωστε ότι «διερευνάται η δημιουργία ΕΟΖ στη χώρα...».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ιδιαίτερα η Γερμανία φαίνεται να επικεντρώνουν τους σχεδιασμούς τους, πέραν των άλλων, στη διαμόρφωση περιοχών της χώρας σε Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, με ελάχιστη ή μηδενική φορολογία, με εργασιακές σχέσεις "arbeitslagern" (στρατόπεδα εργασίας) και πολεοδομικούς κανόνες ανύπαρκτους. Το "καρότο" είναι η διακήρυξη του Βερολίνου ότι μέσα στις ζώνες διαμορφώνεται ένα περιβάλλον για προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων που «θα ευνοήσουν την οικονομία της χώρας και θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας». Αυτό, όμως, που ουσιαστικά δημιουργείται είναι περιοχές κερδοφορίας του ξένου κεφαλαίου (μηδαμινά για το εγχώριο), με εργασιακές συνθήκες Ασίας και μηδενικά σχεδόν οφέλη για την εγχώρια οικονομία.
Μάλιστα, ο υφυπουργός Ανάπτυξης Ν. Μηταράκης, μιλώντας από το βήμα του συνεδρίου του "Economist", υπογράμμισε ότι «ειδικά για την προσέλκυση επενδύσεων και την άμεση δημιουργία θέσεων εργασίας διερευνάται, στα πλαίσια των δυνατοτήτων που μας δίνει η ευρωπαϊκή νομοθεσία, η λειτουργία Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. Με προστασία βέβαια των εργασιακών δικαιωμάτων». Ωστόσο, οποιαδήποτε έννοια προστασίας των εργαζομένων είναι εντελώς αντίθετη με την ύπαρξη και λειτουργία των ΕΟΖ, που από τη φύση τους έρχονται να καταρρίψουν τα "εμπόδια" της εργατικής νομοθεσίας, αλλά και να εξασφαλίσουν ευνοϊκότερο ειδικό νομικό και φορολογικό καθεστώς στις εταιρείες που θα προσέλθουν. Το ότι η πρώτη σχεδιάζεται να διαμορφωθεί στη Θράκη (και ολίγη από Ανατολική Μακεδονία) προφανώς και δεν είναι άσχετο από το γεγονός πως τα τελευταία χρόνια το τουρκικό προξενείο αλωνίζει στην περιοχή και Τούρκοι πολιτικοί αναφέρονται τις τελευταίες μέρες με νόημα στην ανάγκη του σεβασμού των δικαιωμάτων των Τούρκων της δυτικής Θράκης. Πριν λίγες μέρες στη περιοχή περιόδευσε ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ο Ντ. Μπαχτσελί είναι ο αρχηγός της περιβόητης "αγέλης" των Γκρίζων Λύκων - στην Αθήνα η σιωπή για την επίσκεψη αυτή εξακολουθεί να είναι εκκωφαντική.
Όμως το κεφάλαιο της Ειδικής Οικονομικής Ζώνης εξετάστηκε διεξοδικά στο συνέδριο του Χρηματοοικονομικού Φόρουμ Θράκης (διεξήχθη τις προηγούμενες μέρες στην Αλεξανδρούπολη), με τους υπεύθυνους να εμφανίζονται αισιόδοξοι πως οι συνθήκες είναι ώριμες και λείπει μόνο η πολιτική βούληση για να προχωρήσει η ΕΟΖ Θράκης (και... ολίγης Ανατ. Μακεδονίας).
Οι γερμανικές βλέψεις
Προσέξτε τι αναφέρει σε ένα εξόχως αποκαλυπτικό του ρεπορτάζ, μεταξύ άλλων, ένας από τους εγκυρότερους, κατά τη γνώμη μου, οικονομικούς συντάκτες της Ελλάδας, ο Μιχαήλ Γελαντάλις, στο www.euro2day.gr: « Εξαρχής (Ιούλιος-Αύγουστος 2011) η γερμανική πλευρά είχε θέσει χωρίς περιστροφές το πώς εννοεί τις επενδύσεις στην Ελλάδα, τόσο στη συνάντηση του Γ. Παπανδρέου με την ηγεσία του BDI (του πανίσχυρου Συνδέσμου Βιομηχανιών) όσο και στις επαφές των Γ. Παπακωνσταντίνου και Μιχ. Χρυσοχοΐδη.
Ποιος αλήθεια έχει ξεχάσει το περίφημο πρόγραμμα Helios ή τις αναφορές του Γερμανού τσάρου της οικονομίας για τον ελληνικό ήλιο, που θα μπορούσε να λύσει πολλά από τα προβλήματα του Βερολίνου; Ποιος αλήθεια έχει ξεχάσει τις αλήστου μνήμης θριαμβικές δηλώσεις του Μιχ. Χρυσοχοΐδη πως "με τη γερμανική κυβέρνηση χτίζεται, μετά και τη συμφωνία της 21ης/7, μία συμμαχία για την ανάπτυξη"; Υποστήριζε τότε ότι "εργαζόμαστε για να μετατραπεί το ευρωπαϊκό σχέδιο διάσωσης σε σχέδιο ανάκαμψης και σε ριζική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας".
Πομφόλυγες ολίγιστων πολιτικών παραγόντων, που όμως έχουν τη σημασία τους, όταν η άλλη πλευρά (δανειστές - Βερολίνο) είναι ξεκάθαρη. Γι' αυτό θυμίζουμε την επισήμανση του Hans Peter Keitel (επικεφαλής του πανίσχυρου Bundesverband der Deutschen Industrie - BDI) για το υψηλό εργατικό κόστος στην ελληνική αγορά εργασίας. Επίσης, την προειδοποίηση του Martin Knapp (επικεφαλής του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου) πως "στην ελληνική αγορά δραστηριοποιούνται περί τις 150 γερμανικές επιχειρήσεις, όμως όλες ασχολούνται με την εισαγωγή-εμπορία προϊόντων που παράγονται αλλού. Και αυτό είναι πρόβλημα", συνιστώντας προφανώς την προσαρμογή των αμοιβών σε επίπεδα... Ουγγαρίας ή Πολωνίας, αφού (σύμφωνα με τις τότε δηλώσεις του) η Ελλάδα έχει χάσει τη μάχη της προσέλκυσης επενδύσεων από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ.
Αλλά και στην επίσκεψη του Stefen Kapferer (είχε συναντηθεί τότε με τον Ευάγγ. Βενιζέλο) είχε δοθεί το περίγραμμα τού πώς εννοούνται οι επενδύσεις: αποικιακού χαρακτήρα, με ξεχωριστό νομικό, διοικητικό και εργασιακό καθεστώς, στη λογική του πώς βλέπουν οι Γερμανοί την ευρωπεριφέρεια γενικά και ειδικότερα στη χώρα μας.
ΥΓ.: Για να έχουμε ακόμη πιο ξεκάθαρη εικόνα όσων πιθανόν παίζονται με τις ΕΟΖ (κυρίως όμως με αυτήν της Θράκης), στοιχεία χρήσιμα βρίσκουμε στο πληρέστατο "Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα" του Δημ. Μπάτση (πρώτη έκδοση 1947 και επανέκδοση από τις εκδόσεις "Κέδρος") και στο νηφάλιο αλλά αρκούντως προφητικό "Για το ζήτημα του Αιγαίου" του Αναστάσιου Ι. Πεπονή (εκδόσεις "Α.Α. Λιβάνη") για τα πετρέλαια, το Μάρτη του '87, τις συνοριακές διαφορές, την Ε.Ε. και την ενεργειακή "γέφυρα". Όπου η ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Θάσου, ο ρόλος της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης, η γεωστρατηγική σημασία του Έβρου και ο (πιθανός) ορυκτός πλούτος στην περιοχή ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης έχουν πρωτεύουσα σημασία».
Μη σπεύσετε να πείτε πως αυτά δεν αφορούν την Κρήτη. Η συνέντευξη χθες στο Ηράκλειο (Ράδιο 98,4) του Έλληνα επιστήμονα, που αποκαλείται και παγκόσμια ιδιοφυία, Νίκου Λυγερού (όλο το ηχητικό στην ιστοσελίδα www.neakriti.gr), για την ανάγκη άμεσης, μονομερώς, ανακήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (θέμα τελείως διαφορετικό από τις ΕΟΖ, αφορά γεωστρατηγική και γεωπολιτική μίας χώρας) με αιχμή τη Γαύδο, που δίνει 2,5 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλάσσια στην Ελλάδα, νοτίως της Κρήτης, είναι ζήτημα που λόγω του υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου πολλούς ξένους θα βόλευε να έχουν ήδη μία Ειδική Οικονομική Ζώνη και στην Κρήτη κατά τα πρότυπα άλλων χωρών.
Οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες
Το καθεστώς των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ), ζώνες με χαμηλό "εργατικό κόστος", ελαστικές εργασιακές σχέσεις, ειδικό φορολογικό και ειδικό νομικό καθεστώς, τι αποδεικνύει τελικά η διεθνής εμπειρία ότι είναι; Σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 3.000 ΕΟΖ σπαρμένες σε περισσότερες από 120 χώρες. Οι πρώτες ΕΟΖ δημιουργήθηκαν για λογαριασμό των αμερικανικών πολυεθνικών στις περιοχές του Μεξικού, κοντά στα σύνορα με τις ΗΠΑ, και ονομάστηκαν "maquilladoras". Εκεί οι αμερικανικές εταιρείες εισάγουν αδασμολόγητα τις πρώτες ύλες, πληρώνουν με εξευτελιστικά μεροκάματα τους Μεξικανούς, εξάγουν εξ ολοκλήρου την παραγωγή τους και απαλλάσσονται από τους φόρους.
ΕΟΖ, άλλο λόγια, άλλο πράξη
Στα λόγια, οι στόχοι των χωρών που δημιουργούν ΕΟΖ στο έδαφός τους είναι η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας μέσω των επενδύσεων, η εισαγωγή τεχνολογίας και η δημιουργία θέσεων εργασίας. Στην πράξη και οι τρεις στόχοι αναιρούνται. Το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός των ΕΟΖ χρησιμοποιούν εισαγόμενες πρώτες ύλες χωρίς δασμούς, αξιοποιούν τη φορολογική ασυλία και δεν πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρους, σε συνδυασμό με τη χαμηλή διασύνδεσή τους με την εγχώρια οικονομία, δείχνει ότι το όφελος για την οικονομία της φιλοξενούσας χώρας είναι μηδαμινό. Όσο για τις θέσεις εργασίας, το όποιο όφελος είναι αμελητέο μπροστά στην άγρια εκμετάλλευση των εργαζομένων.
Σύμφωνα με μελέτη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (σχετική δημοσίευση και στο "Ριζοσπάστη"), οι εργαζόμενοι αυτών των ζωνών δουλεύουν 10-12 ώρες καθημερινά, ενώ σε κάποιες περιόδους ακόμη και 16 ώρες συνεχώς. Πολλά εργοστάσια χρησιμοποιούν σύστημα ημερήσιων ή εβδομαδιαίων πλάνων παραγωγής. Πράγμα που σημαίνει ότι, για να πάρει ο εργάτης το μεροκάματό του, πρέπει να πετύχει το πλάνο παραγωγής. Έτσι, σε κάποιες περιπτώσεις οι εργάτες είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν πέραν της "κανονικής" βάρδιας.
Σε άλλη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρεται ότι στις ΕΟΖ της Κίνας το μέσο ωράριο ποικίλλει από τις 54 ως τις 77 ώρες τη βδομάδα. Ειδικές Οικονομικές Ζώνες υπάρχουν σε Κίνα, Αγκόλα, Μπαγκλαντές, Βραζιλία, Ινδία, Ιράν, Ιορδανία, Καζακστάν, Ομάν, Πακιστάν, Φιλιππίνες, Πολωνία, Νότια Κορέα, Ρωσία, Ουκρανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Καμπότζη και Περού.
Με αυτά τα δεδομένα, θέλω να πιστεύω πως, όσοι προσερχόμενοι αύριο στο ΙΤΕ θα συναντήσουν το Γερμανό υφυπουργό Γιοακίμ Φούχτελ, θα μιλήσουν μαζί του σε ισότιμη βάση συνεργασίας με στόχο την αμφίπλευρη ανάπτυξη. Ελπίζω μάλιστα να κόψουν οποιαδήποτε νύξη έστω και φιλολογικά περί ΕΟΖ, εκτός αν τα μελλοντικά πακέτα υπεσχημένων ευρώ είναι κίνητρο για κάποιους να συζητούν ακόμη και θεωρητικά με το "Μέλανα Δρυμό" για το "Μέλανα Ζωμό" της Κρήτης. Φυσικά και άλλο είναι το κρητικό στιβάνι και άλλο το μεξικάνικο σομπρέρο, αλλά είτε με "μακιλαδόρες", είτε με "μιτατοδόρες", οι ΕΟΖ έχουν την ίδια λειτουργία σε όλο τον κόσμο.
