Με δικούς της χάρτες, τους οποίους μάλιστα κοινοποίησε στην αρμόδια υπηρεσία της UNESCO, η Άγκυρα ευθέως προκαλεί την Ελλάδα σε θέματα εθνικής κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων, με επίκεντρο τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο. Μάλιστα ανακοινώνει περαιτέρω ότι αυτό είναι το πρώτο βήμα της και για να καταστεί επίσημος απομένει η κοινοποίησή του στον ΟΗΕ. Τα τουρκικά σχέδια “κόβουν”, επί της ουσίας, στη μέση το Αιγαίο.
Τι δείχνει ο χάρτης
Ο χάρτης αντικατοπτρίζει ορισμένες από τις γνωστές απόψεις της Τουρκίας. Πλέον χαρακτηριστική η κόκκινη γραμμή, που αποτυπώνεται από την ελληνοτουρκική συνοριακή γραμμή στις εκβολές του Έβρου μέχρι τα βόρεια και μετά νότια των Δωδεκανήσων, αποτελεί την κυνική άποψη της γείτονος περί “μέσης γραμμής” ανάμεσα στην Τουρκία και στην ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς, όπως είναι γνωστό, δεν αναγνωρίζει οποιαδήποτε εδαφική ή άλλη επήρεια για τα νησιά πλην της ύπαρξης 6 ν.μ. αιγιαλίτιδας ζώνης.
Επιπλέον, στην Ανατολική Μεσόγειο με διαγώνιες γραμμές απεικονίζονται οι άδειες που έχουν δοθεί στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) για τη διεξαγωγή ερευνών. Ενώ οι περιοχές με ροζ χρωματισμό είναι τα μόνιμα πεδία βολής (ασκήσεων) που έχει ανακηρύξει η Τουρκία.
Η μαύρη γραμμή που περνάει βορείως της Κρήτης και μετά ανεβαίνει προς τα Στενά μέσω διεθνών υδάτων στο Αιγαίο περιγράφεται ως “καλώδιο”. Μάλλον υπονοεί το καλώδιο τηλεπικοινωνιακής σύνδεσης, που προτίθεται να κάνει σε σύμπραξη με ιταλικό κολοσσό, από τη Ρώμη μέχρι την Κωνσταντινούπολη.
Η ελληνική αντίδραση
Σύμφωνα με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, ο τουρκικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός γι’ αυτό «δεν παράγει οποιοδήποτε έννομο αποτέλεσμα και αποτελεί απλά μια αντανακλαστική αντίδραση κενή περιεχομένου».
Όμως, υπενθυμίζουμε πως και στο καταφανώς παράνομο Τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, ενώ έννομο αποτέλεσμα στο διεθνές δίκαιο δεν παράγει, στο πεδίο για την ώρα η πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου από την Ελλάδα στην Κύπρο σταμάτησε ακριβώς στα 6 ναυτικά μίλια από την Κάσο, με βάση τις τουρκικές οχλήσεις με πλοία του πολεμικού της ναυτικού και μάλιστα σε περιοχή επίσημα οριοθετημένης ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο, στα πλαίσια της μερικής μας οριοθέτησης!
Η μεθόδευση της Τουρκίας
Στην ανακοίνωσή της, με ημερομηνία 16 Ιουνίου 2025, η Άγκυρα επισημαίνει ότι «ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός της Δημοκρατίας της Τουρκίας, ο οποίος εκπονήθηκε υπό τον συντονισμό του DEHUKAM (Εθνικό Κέντρο για τη Θάλασσα και το Ναυτικό Δίκαιο), με τη συμβολή όλων των αρμόδιων φορέων και ενδιαφερόμενων μερών, δημοσιοποιήθηκε στις 16 Απριλίου 2025».
Ενημερώνει δε ότι «μετά την υποβολή του στην IOC-UNESCO για επίσημη καταχώριση, ο χάρτης έχει πλέον δημοσιευθεί στην πλατφόρμα MSPGlobal και είναι ανοιχτός στη διεθνή κοινότητα».
Υποστηρίζεται, δε, ότι αυτό το ορόσημο σηματοδοτεί την επίσημη αναγνώριση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της Τουρκίας και επιβεβαιώνει τη δέσμευση της Τουρκίας για τη βιώσιμη χρήση και διαχείριση των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών της σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η ερμηνεία του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού από το DEHUKAM
Σε κείμενο με τίτλο “Βασικά στοιχεία για τις θαλάσσιες περιοχές” του DEHUKAM, που εξηγεί τον χάρτη, η Τουρκία σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «είναι μια θαλάσσια χώρα που περιβάλλεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, το Αιγαίο Πέλαγος και τη Μαύρη Θάλασσα. Η Θάλασσα του Μαρμαρά είναι μια εσωτερική θάλασσα της Τουρκίας, που χωρίζει το ασιατικό από το ευρωπαϊκό τμήμα της χώρας».
Σημειώνει ότι τα χωρικά ύδατα της χώρας «εκτείνονται έως 6 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος και 12 ναυτικά μίλια στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Η Τουρκία έχει κηρύξει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) μόνο στη Μαύρη Θάλασσα και έχει καθορίσει τα σύνορά της με τις γειτονικές χώρες με συμφωνίες οριοθέτησης».
Επισημαίνει ακόμα ότι η Τουρκία «είναι συμβαλλόμενο μέρος σε περιφερειακές συμφωνίες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως η Σύμβαση για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και της Παράκτιας Ζώνης της Μεσογείου (Σύμβαση της Βαρκελώνης) και η Σύμβαση για την Προστασία της Μαύρης Θάλασσας από τη Ρύπανση (Σύμβαση του Βουκουρεστίου)».
Σύμφωνα με τους τουρκικούς ισχυρισμούς, «οι περιοχές του χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού υποδεικνύουν ζώνες υλοποίησης έργων και δε συνεπάγονται απαραίτητα κρατική δικαιοδοσία».
Η αναφορά σε απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου
Αναφέρεται ακόμα στην απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου του 1976 (Ηπειρωτική Υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου), αναγράφοντας ότι αυτή «ορίζει στην παράγραφο 28 ότι “οι περιοχές της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας (στο Αιγαίο Πέλαγος) [...] είναι εξ ορισμού περιοχές που [...] πρέπει να θεωρούνται από το Δικαστήριο ως αμφισβητούμενες περιοχές, και ως προς τις οποίες η Τουρκία διεκδικεί επίσης δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης”. Κατά συνέπεια, τα σύνορα στον χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων στην Αιγαία Θάλασσα αντιπροσωπεύουν τη μέση γραμμή μεταξύ της τουρκικής και της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας, έως ότου συναφθεί συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας».
Τουρκία και κατεχόμενα
Αναφορά γίνεται και στη «Συμφωνία Οριοθέτησης της Ηπειρωτικής Υφαλοκρηπίδας μεταξύ της Τουρκίας και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ)», την οποία η Άγκυρα υπέγραψε με το ψευδοκράτος το 2011 και, όπως υποστηρίζεται - στο πλαίσιο πάντα των προσπάθειας της Άγκυρας να επιβάλει τα τετελεσμένα της κατοχής - «καθορίζει τα όρια της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο μερών στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας την υποστήριξη της Τουρκίας προς τα θαλάσσια δικαιώματα και τις δραστηριότητες εξερεύνησης πόρων της “ΤΔΒΚ”».
Το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο
Η Άγκυρα επικαλείται και το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, υποστηρίζοντας ότι «η Συμφωνία Οριοθέτησης των Θαλάσσιων Συνόρων μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης, που υπογράφηκε το 2019, με στόχο τον καθορισμό των θαλάσσιων περιοχών δικαιοδοσίας τους στην Ανατολική Μεσόγειο, βασίζεται σε διεθνείς νομικές αρχές. Σύμφωνα με αυτά, τα όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Τουρκία ασκεί ab initio και ipso facto κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, εκπροσωπούνται όπως έχουν δηλωθεί στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) με επιστολή της 18ης Μαρτίου 2020 (A/74/757). Οι θαλάσσιες περιοχές δικαιοδοσίας μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας αντιπροσωπεύουν τα όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, όπως έχουν δηλωθεί στον ΟΗΕ σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Επισημαίνεται ακόμα ότι «τα εν λόγω όρια και περιοχές δεν αντιπροσωπεύουν σε κανένα σημείο το θαλάσσιο πλευρικό όριο μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας, το οποίο υπόκειται σε οριοθέτηση».
Οι διαφωνίες με την Ελλάδα
Στο κείμενο στην ιστοσελίδα για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Τουρκίας σημειώνεται ότι «υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τα θαλάσσια όρια στο Αιγαίο Πέλαγος, καθώς και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία έχει συνάψει συμφωνίες οριοθέτησης θαλάσσιων συνόρων με τη Λιβύη και την ΤΔΒΧΚ».
Υπογραμμίζεται ακόμα ότι «τα θαλάσσια όρια του Αιγαίου δεν έχουν οριοθετηθεί με την Ελλάδα, ως εκ τούτου, η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο διαφοράς μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης μεταξύ των δύο χωρών. Η Συμφωνία της Βέρνης του 1976, η οποία αποτελεί συμβατικό έγγραφο που θεσπίζει κανόνες και ισχύει για το Αιγαίο Πέλαγος, προβλέπει ότι η Τουρκία και η Ελλάδα αναλαμβάνουν να απέχουν από οποιαδήποτε πρωτοβουλία ή πράξη σχετικά με την αιγαιοπελαγίτικη υφαλοκρηπίδα που θα μπορούσε να διαταράξει τις διαπραγματεύσεις για την επίλυση της διαφοράς οριοθέτησης, η οποία αποτελεί ένα από τα αλληλένδετα ζητήματα στο Αιγαίο.
Η Τουρκία τονίζει την ανάγκη εξεύρεσης δίκαιης λύσης στις διαφορές σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα, με βάση τις αρχές της ισότητας, όπως αυτές προσδιορίζονται στη σχετική διεθνή νομολογία. Τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας δεν έχουν οριοθετηθεί πλήρως, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες που έχουν καταβληθεί στο παρελθόν. Ως εκ τούτου, τα όρια των χωρικών υδάτων μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας δεν έχουν καθοριστεί».
Το Αιγαίο και τα νησιά
«Στο Αιγαίο», σύμφωνα πάντα με τους τουρκικούς ισχυρισμούς, «υπάρχουν πολυάριθμα μικρά νησιά, νησίδες και ύφαλοι, η κυριότητα των οποίων δεν έχει παραχωρηθεί στην Ελλάδα με διεθνείς συνθήκες. Τα περισσότερα από αυτά τα γεωγραφικά στοιχεία δεν είναι κατοικήσιμα και δεν έχουν οικονομική ζωή. Στις θαλάσσιες ζώνες όπου υπάρχουν τα προαναφερθέντα μικρά νησιά, νησίδες και βράχοι, τα θαλάσσια σύνορα αντανακλούν μόνο τα χωρικά ύδατα της χερσαίας επικράτειας και δεν αντανακλούν απαραίτητα τα όρια των περιοχών κυριαρχίας.
Τα σύνορα αυτά στον χάρτη δεν μπορούν να θεωρηθούν ως προώθηση ή συναίνεση σε οποιαδήποτε αξίωση δικαιοδοσίας. Επιπλέον, τα θαλάσσια πλευρικά όρια μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας δεν έχουν οριοθετηθεί πλήρως, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες που έχουν καταβληθεί στο παρελθόν. Ως εκ τούτου, τα θαλάσσια πλευρικά όρια μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας δεν απεικονίζονται».
Τα στενά
Καταλήγοντας, η Άγκυρα επισημαίνει ότι «το νομικό καθεστώς των τουρκικών στενών, που περιλαμβάνουν το στενό της Κωνσταντινούπολης, τη Θάλασσα του Μαρμαρά και το στενό της Τσανάκαλε, διέπεται κατά κύριο λόγο από τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 σχετικά με το καθεστώς των στενών. Η σύμβαση αυτή παρέχει στην Τουρκία τον έλεγχο των στενών και ρυθμίζει τη διέλευση των πολεμικών και εμπορικών πλοίων, εξασφαλίζοντας την ελευθερία διέλευσης των εμπορικών πλοίων σε καιρό ειρήνης, ενώ επιτρέπει στην Τουρκία να περιορίζει τη διέλευση πολεμικών πλοίων υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Η Θάλασσα του Μαρμαρά, η οποία βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός του εδάφους της Τουρκίας και συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο Πέλαγος, χαρακτηρίζεται ως εσωτερική θάλασσα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Ως εσωτερική θάλασσα, η Τουρκία ασκεί πλήρη κυριαρχία επί της Θάλασσας του Μαρμαρά».
Η ελληνική ανακοίνωση
Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα με μία κοινή ανακοίνωση του ΥΠ.ΕΞ. και του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος στις 16 Απριλίου 2025 είχε δημοσιοποιήσει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Μία κίνηση για την Αθήνα ιδιαίτερα σημαντική, αφού για πρώτη φορά αποτυπώνονταν σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Δηλαδή της πλήρους επήρειας της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες.
Στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό που είχε ανακοινώσει η Ελλάδα, οι θαλάσσιες περιοχές που αποτυπώνονταν στον χάρτη συμπεριλαμβάνουν τις ελληνοϊταλικές συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ του 1977 και του 2020 και την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020, ενώ συμπίπτουν με τα όρια που απορρέουν από τον Νόμο 4001/2011.
Προσεγμένο λεκτικό
Η Αθήνα είχε προσέξει ιδιαίτερα το λεκτικό, τονίζοντας πως «σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές, αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές».
Υπογράμμιζε δε ότι «η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες Αρχές των κρατών-μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων».
Τότε η ελληνική πλευρά διευκρίνιζε ακόμα πως «η επέκταση των χωρικών υδάτων έως τα 12 ναυτικά μίλια είναι αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας μας, που απορρέει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι ένα δικαίωμα για την άσκηση του οποίου η Ελλάδα επιφυλάσσεται όταν και όπως το κρίνει εθνικά συμφέρον με βάση τους κανόνες που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο».
Και υπογράμμιζε ότι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός και η εξειδίκευσή του με χάρτη αποτελεί αποτύπωση των δραστηριοτήτων σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας - όχι άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, επισημαίνοντας πως η κυριαρχία δεν είναι αντικείμενο σχεδιασμού. Προϋπάρχει και δεν επηρεάζεται από αυτόν.
Το κρίσιμο σημείο - Στόχος η εγκατάσταση μίας νέας αναθεωρητικής πραγματικότητας
Όμως το κρίσιμο θέμα πλέον είναι άλλο για την Ελλάδα, μετά τις απελπιστικές καθυστερήσεις μας από το 2018, που οφείλαμε να έχουμε ήδη ολοκληρώσει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό μας Σχεδιασμό, όπως μας ζητούσε η Ε.Ε. κι εμείς επί 7 χρόνια παίρνουμε παρατάσεις με διάφορες προφάσεις, μέχρι που τέλη του 2024, αρχές του 2025, μας επιβλήθηκε και πρόστιμο από την Κομισιόν μετά την καταδίκη μας για ασυνέπεια. Είμαστε οι μόνες χώρες πλέον μαζί με την Κροατία χωρίς ΘΧΣ.
Η Στέλλα-Σοφία Κυβέλου-Χιωτίνη, καθηγήτρια στο Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος Μηχανισμού Στήριξης για τον ΘΧΣ, είναι η γεωγραφική εμπειρογνώμονας για την Ανατολική Μεσόγειο.
Μιλώντας στον 98,4 γι’ αυτή την ενέργεια χθες της Τουρκίας, τόνισε ότι ναι μεν δεν παράγει προσώρας έννομο αποτέλεσμα, όμως στο πεδίο επιχειρεί να εγκαταστήσει μια νέα προκλητική βαριά αναθεωρητική για το Δίκαιο της Θάλασσας πραγματικότητα. Το κρίσιμο όμως, όπως είπε, είναι πως, ενώ η Ελλάδα έχει δημοσιοποιήσει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό της Σχεδιασμό στα πλαίσια της Ε.Ε., ακόμη καθυστερεί στην επίσημη κατάθεσή του με συντεταγμένες και χάρτες χρήσεων. Αυτό είναι λάθος και απευθύνει έκκληση στον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας να το πράξουν άμεσα, στα πλαίσια δράσεων επί της ΑΟΖ ανακηρυγμένης και δυνητικά οριοθετημένης.
Διαφορετικά, με βάση τη νέα διακήρυξη των Ωκεανών μόλις πρόσφατα στη διεθνή διάσκεψη στη Νίκαια, θα μπούμε σε μια νέα πραγματικότητα, όπου χωρίς επίσημο ΘΧΣ θα υποχρεωθούμε σε συνεργασία στα πλαίσια της Μεσογειακής Λεκάνης με όμορες χώρες, οπότε η Τουρκία προοικονομεί ήδη για το μέλλον σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, για να οδηγηθούμε σε “συνδιαμόρφωση” του ΘΧΣ στο Αιγαίο και τότε οι παράλογες απαιτήσεις της Τουρκίας δύσκολα θα μπορούν να αποκρουστούν σε ένα τέτοιο “τραπέζι”, αν εμείς τώρα δεν έχουμε με συντεταγμένες και επίσημα ενσωματώσει στο κοινοτικό κεκτημένο τον Θαλάσσιο Χωροταξικό μας Σχεδιασμό.
