Η Κρήτη περιμένει εδώ και δεκαετίες έναν σύγχρονο Βόρειο Οδικό Άξονα. Έναν δρόμο που θα φέρει ασφάλεια και ανάπτυξη. Ένα μεγαλόπνοο έργο που θα έπρεπε να είχε γίνει χθες. Όμως, διαχρονικά οι κυβερνήσεις ξεχνούσαν την Κρήτη και τους Κρητικούς. Ούτε οι τραγωδίες τούς συγκινούσαν πραγματικά. Μόνο υποσχέσεις έδιναν. Μέχρι που “έπεσαν” και οι υπογραφές για τη σύμβαση παραχώρησης, στο τμήμα “Χανιά-Ηράκλειο”. Έργο όμως που αποκλείει άλλες περιοχές της Ανατολικής Κρήτης, όπως τον Δήμο Σητείας, που διαμαρτύρονται δικαίως. Αντικρίσαμε και τις σφοδρές αντιδράσεις από την αντιπολίτευση στη Bουλή, πριν τελικά κυρωθεί η σύμβαση παραχώρησης.
Από το πανηγυρικό κλίμα της κυβέρνησης και τις προσδοκίες που δημιούργησαν στους πολίτες, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική και ανησυχητική. Οι Κρητικοί θα πληρώνουν το “μάρμαρο” και μάλιστα για 35 χρόνια! Τα... παντρευτήκαμε! Πέρα από τα κανονικά διόδια στο στάδιο της λειτουργίας του νέου αυτοκινητόδρομου, θα πληρώνουμε τα προσωρινά που ονομάζονται μετωπικά - στο στάδιο της κατασκευής - ενώ θα έχουμε και τα “σκιώδη”. Όσο για τους κατοίκους του νομού Ηρακλείου, δε θα αντικρίσουν μεγάλα έργα, όπως στους υπόλοιπους νομούς. Αντιθέτως, θα βάζουν το χέρι στην τσέπη, με την οικονομική επιβάρυνση να είναι μεγαλύτερη σε όσους διαμένουν προς τουριστικές περιοχές και κινούνται συχνά προς Ηράκλειο.
Σε επίπεδο Ηρακλείου, θα πρέπει να κατασκευαστεί, μεταξύ άλλων, ο κόμβος της Φοινικιάς, ο κόμβος του Κατσαμπά, ο νέος κόμβος που θα συνδέσει το ΠΑΓΝΗ και το ΙΤΕ, ο ανισόπεδος κόμβος στου Κοκκίνη, ο νέος ανισόπεδος κόμβος στο αεροδρόμιο και μια αναβάθμιση του οδοστρώματος. Κόμβοι που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν με ευρωπαϊκά κονδύλια τα προηγούμενα χρόνια. Χρήματα δεν εξασφαλίστηκαν και τώρα οι κάτοικοι καλούνται να πληρώνουν μια ζωή! Οι κόμβοι θα βελτιωθούν πλέον μέσω της σύμβασης παραχώρησης. Όμως, στο κομμάτι “Γούρνες-Χερσόνησος” δε θα κάνουν καμία ουσιαστική παρέμβαση. Θα έχουν μόνο τη συντήρηση του έργου. Όσο για το τούνελ στο Κακό Όρος, αυτό το έργο δε φαίνεται να συμπεριλαμβάνεται, όπως υποστηρίζουν αυτοδιοικητικοί και τεχνικός κόσμος.
Θολό τοπίο αδιαφάνειας και μισές αλήθειες. Η μεγαλύτερη κοροϊδία; Ότι πριν καν ολοκληρωθεί το έργο θα μας βάλουν να πληρώνουμε τα πρώτα μετωπικά διόδια. Μια «συμβουλευτική» φάση για να μας βάλουν σιγά-σιγά στην ιδέα. Στο στάδιο της κατασκευής θα κατασκευαστούν τρεις μετωπικοί σταθμοί, για να υπάρξει εξοικείωση. Ο ένας σταθμός στο Ηράκλειο - μεταξύ του κόμβου της Αγίας Πελαγίας και του Παλαιόκαστρου. Ο δεύτερος μεταξύ Πετρέ και Ρεθύμνου. Ενώ τρίτος μετωπικός σταθμός θα είναι μεταξύ Σούδας και Καλυβών - 6 μήνες πριν λήξει η σύμβαση. Θα έχουν ένα ύψος διοδίου ανάλογα με το μήκος που θα διανύσει το αυτοκίνητο. Αν διανύσει 30 χιλιόμετρα, θα είναι επί 5,3 λεπτά το χιλιόμετρο + ΦΠΑ. Όμως δε θα τοποθετηθούν αμέσως. Προϋπόθεση για να λειτουργήσουν αυτά τα προσωρινά διόδια είναι να γίνει η αναβάθμιση της παράκαμψης Ηρακλείου. Αυτό αφορά το διόδιο μεταξύ Αγίας Πελαγίας και Παλαιόκαστρου. Φυσικά να γίνει και η νέα διάνοιξη από την Αγία Πελαγία μέχρι το Παλαιόκαστρο. Αυτό όπως εκτιμάται απαιτεί τουλάχιστον δύο χρόνια.
Για τον μετωπικό σταθμό στο Ρέθυμνο, προϋπόθεση είναι να γίνει η αναβάθμιση της παράκαμψης Ρεθύμνου. Ενώ για τον τρίτο μετωπικό σταθμό στα Χανιά, είναι να γίνει η αναβάθμιση της παράκαμψης Χανίων, αλλά και το νέο κομμάτι που είναι μεταξύ Σούδας και Καλυβών. Πάντως, στο ερώτημα, αν πληρώνουμε μετωπικά διόδια από Ηράκλειο προς Αγία Πελαγία, αυτό δεν μπορεί κανείς να το απαντήσει. Και αυτό πραγματικά είναι τραγικό. Και δικαίως θα υπάρξουν αντιδράσεις. Ακόμα δε γνωρίζουμε το σημείο όπου θα κατασκευαστεί ο επίμαχος μετωπικός σταθμός. Στο Παλαιόκαστρο, πάντως, τα εδάφη είναι δύσκολα. Ίσως να είναι μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμβου της Αγίας Πελαγίας. Ίσως να μην έχει εκπονηθεί μελέτη. Το έργο “Φόδελε-Ληνοπεράματα” είναι ένα δύσκολο έργο. Έχει συνολικό μήκος 14,27 χλμ., έχει 3 σήραγγες συνολικού μήκους 2.148 μέτρων, 9 γέφυρες 1.585 μέτρων, 5 cut and covers 1.117 μέτρων. Αυτά δε γίνονται στα δύο χρόνια! Αυτά για να γίνουν, κι αν πάνε όλα καλά, θέλουν τουλάχιστον τρία με τέσσερα χρόνια! Πρέπει επίσης να εξασφαλιστεί πρόσβαση και της δεύτερης εξόδου της Αγίας Πελαγίας με τον κόμβο του Φόδελε. Προφανώς πρέπει να δοθεί τέτοια λύση. Στην προμελέτη που υπάρχει αυτή τη στιγμή, ο δεύτερος κόμβος δεν υπάρχει - δεν έχει σχεδιαστεί. Έχει ανασχεδιαστεί ο σημερινός κόμβος της Αγίας Πελαγίας, ο οποίος αλλάζει μορφή.
Τα “σκιώδη” διόδια
Ας περάσουμε τώρα από τα μετωπικά διόδια στα “σκιώδη” διόδια, τα οποία δε θα πληρώνουν οι πολίτες αλλά το κράτος. “Σκιώδη” διόδια σημαίνει ότι κάποιες μετακινήσεις που θα γίνονται στην παράκαμψη Ηρακλείου και σε άλλες παρακάμψεις των πόλεων θα καταγράφονται. Για τις μετακινήσεις που δε θα πληρώνουν οι πολίτες, θα πληρώνει το ελληνικό Δημόσιο το 63%.
Δε θα πληρώνουν τα Ι.Χ. και οι μοτοσυκλέτες. Αυτό αφορά κυρίως τα κομμάτια του ΒΟΑΚ που θα εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ως περιφερειακοί δρόμοι των πόλεων. Για το Ηράκλειο, από κόμβο Γαζίου μέχρι κόμβο Κατσαμπά (Βιάννου) θα είναι τα “σκιώδη”. Από εκεί και πέρα διόδια, χωρίς όμως να γνωρίζουμε την ακριβή θέση των σταθμών διοδίων. Ένα λάθος που έγινε, το οποίο θα... κοστίζει, είναι ότι δε συμπεριλήφθηκε ο κόμβος του αεροδρομίου. Αυτό τι σημαίνει; Σχεδόν όλοι θα κατεβαίνουν στον κόμβο του Κατσαμπά, όπου θα επικρατούν εικόνες κυκλοφοριακού χάους. Εάν όμως οι οδηγοί διανύσουν την ίδια κατεύθυνση - πάνω από μία φορά μέσα σε μία ώρα - τη δεύτερη φορά θα πληρώσουν ή θα πληρώσει το κράτος;
Αν για παράδειγμα ξεχάσει κάποιος το κινητό του στο σπίτι και χρειαστεί να γυρίσει, θα πληρώσει... διόδια; Όσο για την ποιότητα του έργου, τα σημάδια ανησυχίας είναι πολλά. Η απόφαση του παραχωρησιούχου να χρησιμοποιήσει ανακυκλωμένη άσφαλτο από τον παλιό δρόμο, παλιωμένη και φθηνή, θέτει υπό αμφισβήτηση την ανθεκτικότητα και, κυρίως, την ασφάλεια του νέου οδικού άξονα. Οι τοπικές Αρχές και οι Δήμοι, κατανοώντας τους κινδύνους, έχουν ήδη προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, διεκδικώντας ουσιαστικές παρεμβάσεις ώστε να αποφευχθεί η κυκλοφοριακή ασφυξία, ειδικά σε περιοχές όπου ο ΒΟΑΚ θα λειτουργεί ως περιφερειακός δρόμος των πόλεων. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι τα αιτήματα αυτά αγνοούνται, ενώ το κράτος και ο παραχωρησιούχος φαίνεται να προχωρούν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
Οι τοπικές Αρχές και οι Δήμοι, κατανοώντας τους κινδύνους, έχουν ήδη προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, διεκδικώντας ουσιαστικές παρεμβάσεις ώστε να αποφευχθεί η κυκλοφοριακή ασφυξία
Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την οικονομική διάσταση. Το κράτος επενδύει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, με αβέβαιο τελικό κόστος. Οι τράπεζες κάνουν επένδυση και όχι φιλανθρωπία. Όμως, οι πολίτες καλούνται να πληρώνουν μέσω των διοδίων, ενώ κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο σταθμών διοδίων σε μικρές αποστάσεις. Για παράδειγμα, το κομμάτι “Ηράκλειο-Καρτερός” έχει τον μεγαλύτερο κυκλοφοριακό φόρτο. 52.000 οχήματα ετήσια μέση κίνηση. Οπότε τα λεφτά είναι πολλά, αν βάλουν στο επίμαχο σημείο τα κανονικά διόδια. Αν τοποθετήσουν σταθμό διοδίων - που είναι σχεδόν σίγουρο στο ύψος της Χερσονήσου - καταλαβαίνετε τι έχει να γίνει! Το αποτέλεσμα θα είναι διπλή οικονομική επιβάρυνση και ηχηρό πλήγμα στην τοπική κοινωνία και οικονομία. Ένα σημείο όπου επίσης είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα τοποθετηθούν κανονικά διόδια είναι στην περιοχή της Ταρμάρου, στα όρια των νομών Ηρακλείου-Λασιθίου, λίγο μετά τον Προφήτη Ηλία των Μαλίων. Αυτό που επίσης γνωρίζουμε είναι ότι τα διόδια μπαίνουν στις περιοχές κόμβων, δηλαδή εισόδους-εξόδους. Τα διόδια θα είναι αναλογικά, αντιθέτως τα μετωπικά διόδια είναι στη φάση της κατασκευής και δεν είναι στις περιοχές των κόμβων. Με το που θα μπαίνεις θα μετράει πόσα χιλιόμετρα διανύεις. Ακόμη, τα “σκιώδη” διόδια είναι στη φάση λειτουργίας.
Στο βάθος του τούνελ
Πάντως, όλοι οι αυτοκινητόδρομοι στην Ελλάδα είναι υπερτιμολογημένοι. Έγινε ένας έλεγχος των συμβάσεων παραχώρησης, για το “Κόρινθος-Πάτρα” και για την Ιόνια οδό, από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Αυτός ο έλεγχος έγινε το 2016. Αναφέρει ότι αυτές οι συμβάσεις ήταν υπερκοστολογημένες και τελικά, ενώ άλλο συμβατικό αντικείμενο προέβλεπαν, τελικά έκαναν πολύ λιγότερα. Αν λοιπόν κάποιος δει την Εγνατία, που έχει μήκος 680 km, στοίχισε περίπου 8 δισεκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή, το χιλιόμετρο στην Εγνατία στοίχισε 10 με 11 εκατομμύρια το χιλιόμετρο. Όσο για το “Κόρινθος-Πάτρα”; Η αρχική σύμβαση ήταν Κόρινθος- Πάτρα- Πύργος- Τσακώνα. Σύνολο 220 χιλιόμετρα. Αρχικός προϋπολογισμός 2,2 δισ. ευρώ και τελικά εκτοξεύτηκε στα 3,2 δισ. Από τα 220 χιλιόμετρα κατασκευάστηκαν μόνο τα 120 χιλιόμετρα. Άρα, πάνω από 15 εκατομμύρια το χιλιόμετρο.
Στο βάθος του τούνελ που μας υπόσχονται δεν υπάρχει φως, μόνο διόδια που θα μας αδειάζουν το πορτοφόλι και κυκλοφοριακή ασφυξία. Ίσως και να αυξηθούν και τα ατυχήματα στον παλιό κακό δρόμο, καθώς αρκετοί οδηγοί θα επιλέξουν αυτήν την οικονομική λύση, με ό,τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται στην άσφαλτο.
Η Κρήτη αξίζει έργα που σέβονται τη νησιωτικότητα, που σέβονται τους πολίτες της και που φέρνουν ουσιαστική ανάπτυξη - όχι ένα “μαύρο” τούνελ διοδίων και ανισοτήτων. Θα πρέπει να απαιτήσουμε πλήρη διαφάνεια, λογοδοσία και σεβασμό. Και να πούμε ένα μεγάλο “όχι” στα ψεύτικα όνειρα και τα ακριβά διόδια. Το νησί μας αξίζει σύγχρονους δρόμους, όχι δυσβάστακτο κόστος. Αυτός είναι ο ΒΟΑΚ που ονειρευόμαστε;
