Το βράδυ της Πέμπτης 15 Μαΐου, στον ήσυχο νυχτερινό αττικό ουρανό ξαφνικά πάνω από τον Παρθενώνα ένα σμήνος από drones με προσαρτημένα φωτιστικά κάνει την εμφάνισή του, σχηματίζοντας ένα μεγάλο αθλητικό παπούτσι που έμοιαζε να πατά τον Παρθενώνα. Ο Τζωρτζ Όργουελ είχε γράψει: «Αν θέλεις μια εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μια μπότα να πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου - για πάντα...» (Τζωρτζ Όργουελ από το “1984”).
Εδώ ένα αθλητικό παπούτσι για διαφημιστικούς σκοπούς, με ένα σχηματισμό από drones, παρήγαγε μια εικόνα όπου φαίνεται να σου πατά ένα από τα πλέον πιο αναγνωρισμένα μνημεία του κόσμου. Το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, του κολοφώνα του δωρικού ρυθμού, τον Παρθενώνα. Πριν έρθει η μπότα να πατήσει το πρόσωπό σου, όπως έλεγε ο Όργουελ, έρχεται πρώτα ένα αθλητικό παπούτσι να σου πατήσει την ιστορία, τον πολιτισμό.
Έτσι προχωράει το απόλυτο κενό της βαρύτητας του νοήματος, πρώτα ιστορικά σε εικονική διάσταση και μετά σε επίπεδο ελευθερίας. Δεν ξεκινά πάντα με την παραδοσιακή μπότα, όπως έλεγε ο Τζωρτζ Όργουελ, αλλά σήμερα μέσα στη συσσώρευση του θεάματος που επιβάλλει ολότητες. Εξάλλου, ο Γκι Ντεμπόρ μάς το είχε πει, το θέαμα αναλαμβάνει τον σύγχρονο φασισμό της μπότας, διαλύοντας κάθε αντίσταση.
Το θέαμα ως διαρκής παρουσία ενοποιεί πρακτικές. Ο Γκι Ντεμπόρ μάς είχε πει: «Το θέαμα ορίζεται ως στιγμή της ανάπτυξης της παραγωγής του εμπορεύματος». Και συνεχίζοντας για την κίνηση του θεάματος, θα τονίσει: «Το θέαμα αποτελεί την άλλη όψη του χρήματος: το αφηρημένο γενικό ισοδύναμο όλων των εμπορευμάτων. Αλλά αν το χρήμα εξουσίασε την κοινωνία σαν αναπαράσταση της κεντρικής ισοδυναμίας, δηλαδή, του ανταλλάξιμου μέσου των αγαθών, το θέαμα σήμερα είναι αποκλειστικά το χρήμα, είναι αυτό που κοιτάμε, γιατί μέσα του βλέπουμε το σύνολο της χρήσης, που είναι και το μόνο που έχει ανταλλαγή με την αφηρημένη αναπαράστασή μας».
Στο θέαμα λοιπόν είναι «η άλλη πλευρά της απουσίας της ζωής» (Γκι Ντεμπόρ), εκεί κρίνονται όλα, ιστορία, σύμβολα, κατανάλωση, σημασίες, παραγωγή, πολιτισμός, συμπεριφορές, ακόμη και ο θάνατος. Σήμερα το «ενσωματωμένο θεαματικό» δεν αφήνει να του διαφύγει κανένα τμήμα της πραγματικής κοινωνίας. Έχουμε, εξάλλου, διαβεί την προθεαματική δημοκρατία, κοινωνία, κατανάλωση, ιστορία, είμαστε μέσα σ’ ένα θεαματικό μάελστρομ. Όλα περιστρέφονται, εικόνες, σκηνές, παραστάσεις. Όλα γίνονται σαν τον “γύρο του θανάτου”, μια φυγόκεντρος δύναμη. Μια σφαιρική, στροφική λειτουργία ενός συστήματος «σε έναν παγκόσμιο καταμερισμό θεματικών καθηκόντων» (Γκι Ντεμπόρ).
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι αδύνατον να υπάρξει κάποιο σοκ της αφυπνιστικής αντίδρασης της συνείδησης για το drone show επάνω από τον ιερό βράχο. Θα υπάρξουν χλιαρές φωνές, οι οποίες δεν είναι πλήρως προσαρμόσιμες με το άμεσο σχήμα της συνεχιζόμενης κυριαρχίας του θεματικού, όμως έχουν και εκείνες οι φωνές συνθηκολογήσει, έχουν συμμαχήσει, με την τεχνομελλοντολογική εποχή του θεαματικού.
Αναφορικά με τις ευθύνες για το ποιος έδωσε άδεια για το drone show, όλα αυτά αποτελούν βρύα σε καπέλο γυναικείο. Η εταιρεία αθλητικών ειδών ανακοίνωσε ότι είχε εξασφαλίσει νομίμως την άδεια και προχώρησε στην πραγματοποίηση του drone show με εικόνες, λογότυπα και συνθήματα. Ενώ η πολιτική ηγεσία ψάχνει να βρει ενόχους.
Ναι, υπάρχουν ευθύνες. Αλλά μήπως μέσα από την κοινωνία του θεάματος έχουμε τελικά φτάσει σε εκείνο που έλεγε ο Ζ. Μποντριγιάρ το 2001 στην ιταλική “Κορριέρε”, ότι «από την εποχή του καθρέφτη που ψάχναμε τον εαυτό μας, περάσαμε στην εποχή της αδιαφανούς οθόνης και του θεάματος, που αποδιοργανώνει την ταυτότητα σε μια κουλτούρα του ασήμαντου θεαματικού»;
Μήπως τελικά έχουμε ταυτιστεί με τα προσαρτημένα φωτιστικά των drones;
* Ο Απόστολος Αποστόλου είναι καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας.
