Η πρώτη θητεία Τραμπ ήταν εν πολλοίς ένα... ανέκδοτο. Ο ανεκδιήγητος δισεκατομμυριούχος κατόρθωσε να εκλεγεί το μακρινό 2017, όμως τα πράγματα δεν ήταν ακόμη αρκετά ώριμα για να επιβάλλει αυτό που ήθελε να επιβάλλει, ως πούρος εκπρόσωπος της πιο σκληροπυρηνικής και αδίστακτης μερίδας του μεγάλου κεφαλαίου των ΗΠΑ. Βεβαίως μία μεγάλη μερίδα του λαού των ΗΠΑ ήταν “σαν έτοιμος από καιρό”, αλλά δεν είχε ακόμη μεταστραφεί η κρίσιμη μάζα του πληθυσμού.
Ακόμη και η ήττα του στις εκλογές του 2019 και κυρίως αυτά που ακολούθησαν λειτούργησαν ως ενισχυτικά στη μεταστροφή ικανού αριθμού Αμερικανών πολιτών - ιδιαίτερα η εισβολή στον Λευκό Οίκο και τα όσα διημείφθησαν στο σχετικό πλαίσιο ήταν... ταμάμ για την ενίσχυση των αισθημάτων προς το πρόσωπο του Τραμπ και της πολιτικής (ας την πούμε έτσι) άποψης που αυτός αντιπροσωπεύει.
Η επανεκλογή του για μια δεύτερη θητεία ήταν απολύτως αναμενόμενη, αλλά... αυτή η δεύτερη θητεία θα είναι πολύ πιο επώδυνη από την πρώτη. Η προεργασία που είχε γίνει τότε και στη συνέχεια έχει δημιουργήσει ένα πλαίσιο ώστε να γίνουν ευμενώς δεκτές από ένα τεράστιο μέρος του πληθυσμού οι ακραίες θέσεις του Τραμπ και εκείνων που σκέφτονται σαν αυτόν.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο Τραμπ δεν είναι ακριβώς μόνος του σε αυτήν την ιστορία, εκπροσωπεί τεράστια συμφέροντα, δίχως τα οποία ποτέ δε θα είχε εκλεγεί και αυτά τα συμφέροντα επιθυμούν να ωθήσουν τον κόσμο σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, η οποία αρχίζει μόλις και διαφαίνεται από τις πρώτες κινήσεις του πλανητάρχη με το πορτοκαλί μαλλί.
Ποιοι θεσμοί; Πριονοκορδέλα παντού!
Οι αμερικανικοί θεσμοί είναι κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα του μεγάλου κεφαλαίου των ΗΠΑ. Για την ακρίβεια, είναι φτιαγμένοι έτσι ώστε να εξασφαλίζονται ίσες ευκαιρίες στους Αμερικανούς κεφαλαιούχους για πρόσβαση στην εξουσία, ίσες ευκαιρίες lobbying και ισότιμη ευκαιρία για να αποκτήσουν επιρροή με την εκάστοτε τάξη πραγμάτων. Μαζί βεβαίως με την αδιαπραγμάτευτη διαιώνιση του οικονομικού συστήματος στην πιο “φιλελεύθερη” δυνατή έκφρασή του (ανάλογα με την εποχή και την περιρρέουσα) δηλαδή την αναπαραγωγή του stauts quo (που είναι η πρώτη αποστολή κάθε εκδοχής των θεσμών κάθε κοινωνίας).
Ωστόσο, η άνοδος του Τραμπ, ο οποίος συμπεριφέρεται σαν να μην έχει σε κάποια ιδιαίτερη εκτίμηση τους υφιστάμενους θεσμούς, δείχνει ότι υπάρχει μια πολύ ισχυρή μερίδα του αμερικανικού κεφαλαίου, που ακόμη και αυτούς τους θεσμούς, τους κομμένους και ραμμένους στα μέτρα των ίδιων των προυχόντων των ΗΠΑ, δεν τους θέλει!
Για την ακρίβεια, θέλει να τους διαμορφώσει στο πλαίσιο των νέων αναγκών του. Ανάγκες που υπαγορεύονται από την άμετρη απληστία, την οποία ενισχύουν οι οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται παγκόσμια τα τελευταία 40-45 χρόνια, και οι οποίες είναι φτιαγμένες για να εξυπηρετούν το μεγάλο κεφάλαιο δίχως υποχωρήσεις και εκπτώσεις. Ωστόσο, το μεγάλο κεφάλαιο σε πολλές χώρες (και περισσότερο, ως φαίνεται, στις ΗΠΑ) φαίνεται να μην είναι ικανοποιημένο με το επίπεδο του ανταγωνισμού που επιτρέπουν οι παγκοσμιοποιημένες αγορές και η λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας. Η ανάδυση “ισχυρών παικτών”, από χώρες της Ασίας κυρίως, προβληματίζει πάρα πολύ τους Αμερικανούς.
Η επιστροφή του προστατευτισμού
Ο “νεο-προστατευτισμός” που προωθεί ο Τραμπ λειτουργεί αντίρροπα στην παγκοσμιοποιημένη αγορά, αλλά ταυτόχρονα πάει χέρι-χέρι με όλες τις υπόλοιπες απόψεις του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου δόγματος.
Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο 19ος αιώνας και η περίοδος μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο του 20ού ήταν η εποχή που ο lessaiz faire καπιταλισμός (το πρότυπο για τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό) λειτουργούσε αρμονικά και δίχως το παραμικρό πρόβλημα (τουναντίον!) με τον άκρατο προστατευτισμό των οικονομικά ισχυρών χωρών, δηλαδή της βρετανικής αυτοκρατορίας, της Γαλλίας, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα και της Γερμανίας και των ΗΠΑ.
Και αυτό το πρότυπο ονειρεύονται οι σύγχρονοι καπιταλιστές: οι (ελεγχόμενες απόλυτα απ' αυτούς) κυβερνήσεις να προστατεύουν τα συμφέροντά τους και ταυτόχρονα να επιβάλλουν με την ισχύ τους τούς όρους τους στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι.
Βεβαίως, αυτοί οι ανταγωνισμοί των οικονομικά ισχυρών των μεγάλων δυνάμεων οδήγησαν σε ατέλειωτους πολέμους, με αποκορύφωμα τις τερατώδεις εκατόμβες νεκρών των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, αλλά ως γνωστόν... οι ισχυροί του χρήματος είναι πάντα έτοιμοι να θυσιάσουν εκατομμύρια φτωχούς, προκειμένου να κερδίσουν περισσότερα. Και η ιστορία θα επαναληφθεί, το δίχως άλλο - με την άνοδο της ακροδεξιάς τελειώνει η “εποχή της ειρήνης” για τις αναπτυγμένες χώρες και ξημερώνει μια εποχή που τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα θα λύνουν τις διαφορές τους βάζοντας ξανά τα κορόιδα (τους λαούς των χωρών τους) να αλληλοσφαγιάζονται.
Με τη μικρή διαφορά ότι αντίθετα με τα όσα συνέβαιναν μέχρι το 1945, σήμερα τα όπλα που έχουμε στη διάθεσή μας μπορούν να καταστρέψουν ολοκληρωτικά την ανθρωπότητα.
Ο λαϊκισμός (ξανα)γίνεται mainstream
Προκειμένου λοιπόν να βάλουν στο περιθώριο τους νέους ανταγωνιστές από την Κίνα (κυρίως), αλλά και άλλες ασιατικές χώρες, οι Αμερικάνοι (και οι Ευρωπαίοι ακολουθούν ασθμαίνοντας) ετοιμάζονται να κάνουν μια... ολική επαναφορά στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Και χρησιμοποιούν ως κύριο όπλο τους τον άκρατο λαϊκισμό, μια “μηχανή” που όχι απλώς είχαν σταματήσει να χρησιμοποιούν, αλλά είχαν βάλει και στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Διότι ο λαϊκισμός χρησιμοποιήθηκε κυρίως από τα κόμματα της εποχής πριν από την ΤΙΝΑ (There Is No Alternative), δηλαδή πριν από την κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Οπότε τα κόμματα που ομνύουν στον νεοφιλελευθερισμό, που υποτίθεται ότι είναι ορθολογιστικός και “just the facts” (στην πραγματικότητα είναι ένα ξεπερασμένο δόγμα, που εφαρμόζεται με θρησκευτική προσήλωση και δίχως καμία λογική αιτιολόγηση), είχαν θέσει στο περιθώριο κάθε κόμμα που “ολίσθαινε στον λαϊκισμό”. Αυτό είχε υιοθετηθεί απ’ όλα τα κόμματα του νεοφιλελεύθερου τόξου, από την κεντροδεξιά έως την κεντροαριστερά και τους οικολόγους.
Οι νέες αναδυόμενες ακροδεξιές δυνάμεις, που εμφανίστηκαν νομοτελειακά ως η “εγκεκριμένη” από μερίδα του μεγάλου κεφαλαίου εναλλακτική στα κόμματα του νεοφιλελεύθερου τόξου, όχι απλώς έβγαλαν τον λαϊκισμό από τη ναφθαλίνη, αλλά τον έκαναν και κεντρικό άξονα της πολιτικής τους.
Φυσικά το απόγειο του λαϊκισμού είναι η πολιτεία Τραμπ στις ΗΠΑ. Μια χώρα ο πληθυσμός της οποίας στη μεγάλη πλειονότητά του είναι πολιτικά παντελώς αγράμματος και (επίσης πολιτικά) αφελής. Δηλαδή είναι ένας πληθυσμός που εκπαιδεύεται από την παιδική του ηλικία στις “αξίες” του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού (άκρατος ατομισμός, συμφεροντολογική νοοτροπία, δυσπιστία - μέχρι και μίσος - σε καθετί συλλογικό και δημόσιο, δυσπιστία στην πολιτική και τους πολιτικούς κ.λπ.) και για τους λόγους αυτούς είναι εξαιρετικά ευάλωτοι σε λαϊκιστές δημαγωγούς.
Οι ΗΠΑ είναι πραγματικά σήμερα το ιδανικό υπόδειγμα της “Δημοκρατίας των Ηλιθίων”, για την οποία μιλούσαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας. Βεβαίως και η Αργεντινή αποδείχτηκε “Δημοκρατία των Ηλιθίων”, εκλέγοντας τον “Τραμπ της Αργεντινής” Μιλέι, έναν παλαβό αναρχοκαπιταλιστή, που υπόσχεται ολική καταστροφή. Γενικώς είναι λογικό η παγκόσμια κυριαρχία της “Δημοκρατίας των Ηλιθίων” να ξεκινά από την αμερικανική ήπειρο, καθώς για τις ΗΠΑ... τα είπαμε, ενώ η Λατινική Αμερική είναι μια σειρά από χώρες που έχουν ιδιαίτερα “φτωχή” σχέση με τη Δημοκρατία, αφού αποτελούν την “πίσω αυλή” των ΗΠΑ και οι αμερικανικές εταιρείες που έχουν συμφέροντα σε αυτές τις χώρες ανεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις κατά το δοκούν, χρηματοδοτούν και αναδεικνύουν δικτατορίες και άλλα τέτοια όμορφα.
Μόνο ο Καναδάς αποτελεί εξαίρεση του κανόνα, αλλά... για πόσο;
Οι θεσμοί στο περιθώριο
Το πρώτο μεγάλο βήμα για την παγκόσμια επικράτηση της “Δημοκρατίας των Ηλιθίων” είναι η αποδυνάμωση των θεσμών. Οι θεσμοί, πέρα από εγγύηση της διατήρησης του status quo, αποτελούν έναν ρυθμιστικό παράγοντα, προκειμένου να μην “ξεφεύγουν” εντελώς οι έχοντες την εξουσία - διότι η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα. Βεβαίως οι ίδιες οι δυνάμεις της “νεοφιλελεύθερης νομιμότητας” υπονομεύουν συστηματικά τους θεσμούς, για να εξυπηρετήσουν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που στηρίζουν.
Αλλά αυτό που κάνει ο Τραμπ και θα κάνουν στη συνέχεια και οι ακροδεξιές κυβερνήσεις που θα αναδειχθούν (νομοτελειακό είναι αυτό πλέον...) παντού, δεν είναι απλώς υπονόμευση, είναι σάρωμα. Βεβαίως, όπως είπαμε, η πρωταρχική λειτουργία των θεσμών είναι η διατήρηση του (ταξικού) status quo, οπότε... κάτι θα πρέπει να τους αντικαταστήσει. Το αν θα είναι “ισχυροί άνδρες” τύπου Μασκ, επικεφαλής εξωθεσμικών οργανισμών όπως το DOGE, ή... νέοι θεσμοί, μένει να το δούμε.
Ένα είναι βέβαιο: Η “Δημοκρατία των Ηλιθίων” θα έχει τους θεσμούς που της αξίζουν!
