Η παραδοξότητα του Jevons περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Άγγλο οικονομολόγο William Stanley Jevons στο βιβλίο του “The Coal Question” το 1865. Ο Jevons παρατήρησε ότι η κατανάλωση άνθρακα στην Αγγλία αυξήθηκε ραγδαία μετά την εισαγωγή της ατμομηχανής Watt από τον James Watt, η οποία βελτίωσε σημαντικά την απόδοση της ατμομηχανής που λειτουργούσε με άνθρακα, σε σύγκριση με τον προηγούμενο σχεδιασμό του Thomas Newcomen.
Οι καινοτομίες του Watt κατέστησαν τον άνθρακα πιο οικονομική πηγή ενέργειας, οδηγώντας σε αυξημένη χρήση της ατμομηχανής σε ένα ευρύ φάσμα βιομηχανιών. Αυτό, με τη σειρά του, αύξησε τη συνολική κατανάλωση άνθρακα, παρόλο που η ποσότητα άνθρακα που απαιτούνταν για κάθε συγκεκριμένη εφαρμογή μειώθηκε.
Ο Jevons υποστήριξε ότι οι βελτιώσεις στην απόδοση καυσίμων τείνουν να αυξάνουν (αντί να μειώνουν) τη χρήση καυσίμων, γράφοντας: «Είναι σύγχυση ιδεών να υποθέτουμε ότι η οικονομική χρήση καυσίμου ισοδυναμεί με μειωμένη κατανάλωση. Η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο».
Εκείνη την εποχή, πολλοί στην Αγγλία ανησυχούσαν ότι τα αποθέματα άνθρακα εξαντλούνταν γρήγορα, αλλά ορισμένοι ειδικοί υποστήριζαν ότι η βελτίωση της τεχνολογίας θα μείωνε την κατανάλωση άνθρακα. Ο Jevons διαφώνησε, επισημαίνοντας ότι οι περαιτέρω αυξήσεις στην αποδοτικότητα θα οδηγούσαν, αντιθέτως, σε μεγαλύτερη χρήση άνθρακα. Επομένως, η τεχνολογική πρόοδος θα επιτάχυνε την εξάντληση των αποθεμάτων άνθρακα της Αγγλίας και δε θα μπορούσε να αποτελέσει λύση στο πρόβλημα.
Παρόλο που ο Jevons επικεντρώθηκε αρχικά στον άνθρακα, η έννοια αυτή επεκτάθηκε έκτοτε και σε άλλους φυσικούς πόρους, όπως η χρήση νερού. Το παράδοξο του Jevons παρατηρείται, επίσης, στην κοινωνική υδρολογία, μέσα από το λεγόμενο παράδοξο της ασφαλούς ανάπτυξης ή αποθεματικό αποτέλεσμα (reservoir effect), όπου η κατασκευή ενός ταμιευτήρα με σκοπό τη μείωση του κινδύνου λειψυδρίας μπορεί, αντί να μειώσει, να επιδεινώσει αυτόν τον κίνδυνο, καθώς η αυξημένη διαθεσιμότητα νερού οδηγεί σε μεγαλύτερη ανάπτυξη και, κατά συνέπεια, σε αυξημένη κατανάλωση νερού.
Στην επικοινωνία, πάντως, “το παράδοξο του Jevons” έχει μια αντιστροφή στον “πληθωρισμό” της πρώτης ύλης, που είναι η είδηση. Αν δεν μπορείς να “σκοτώσεις” μία αποκαλυπτική είδηση, τότε πολύ απλά υπερπληθώρισέ τη σε τέτοιο βαθμό, ώστε ή να την καταστήσεις από την επανάληψή της σε διάφορες εκδοχές αποκρουστική σε βαθμό αναγούλας ή να τη θολώσεις τόσο πολύ, ώστε η σύγχυση και η αμφιβολία να την οδηγήσει σε έλεγχο των όποιων αντιδράσεων. Η στρατηγική του “βομβαρδισμού” πληροφοριών προς την κοινή γνώμη αφενός θολώνει τα νερά, αφετέρου περιπλέκει την αξιολόγηση του τι είναι καίριο και τι δευτερεύον.
Αλλά ό,τι κι αν επιχειρηθεί, στο τέλος του ημερήσιου αυτού καταιγισμού, εγγράφων, βίντεο («κι ένα και δύο, τρία και τέσσερα...» κάτι σαν τα παιδιά του Πειραιά, που λέει και το παλιό άσμα), παρεμβάσεων, αντεγκλήσεων, πολιτικών διαξιφισμών και τηλεμαχιών, η ουσία παραμένει αναλλοίωτη, όπως στην υπόθεση που απασχολεί την ελληνική κοινωνία αταλάντευτα εδώ και δύο χρόνια με την ίδια θέρμη, όχι όμως και την πλειοψηφία του πολιτικού συστήματός μας, που εσχάτως “είδε φως και μπήκε”, κι αυτή είναι: Αν θα μάθουμε τελικά τι υπήρχε και όχι πού υπήρχε, προφανώς ως παράνομο φορτίο στην εμπορική αμαξοστοιχία, που είχε ως αποτέλεσμα μετά τη σύγκρουση δύο τρένων στην ίδια γραμμή με νεκρούς και τραυματίες, να προκαλέσει ανάφλεξη, πυρόσφαιρα και πυρκαγιά, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι νεκροί με άλλους 27 στο τραγικό δυστύχημα.
Ένα φορτίο που δεν μπορεί να “κρυφτεί” πίσω από νέα βίντεο που εμφανίζονται “ξαφνικά” μετά από δύο χρόνια κι όσα ακόμη εμφανιστούν από εδώ και στο εξής... Δύο χρόνια μετά την τραγωδία και αφού οι συγγενείς των θυμάτων κατέθεσαν και πάλι προχθές υπόμνημα, ο ανακριτής έκανε “έφοδο” στα γραφεία της εταιρείας σεκιούριτι που έχει την ευθύνη καταγραφών των δρομολογίων. Γιατί αυτός αρχικά δε ζητούσε από τους δικαστικούς πραγματογνώμονες που έχει ορίσει, όπως ελέχθη στον καταιγισμό των ΜΜΕ προχθές, να ελεγχθεί η γνησιότητα των τριών βίντεο που παρέδωσε σε στικάκι ο δικηγόρος της εταιρείας σεκιούριτι, αλλά αν η εμπορική αμαξοστοιχία των βίντεο αυτών είναι η ίδια με αυτή στο δυστύχημα κι αν βλέπουν στα βίντεο πάνω στα βαγόνια με τα φύλλα σιδήρου κάποιο κιβώτιο ή δεξαμενή με άλλο υλικό!!!
Κοινώς, παρά τη σκληρή νομοθεσία που αυτή η κυβέρνηση ψήφισε, βάσει της οποίας απλά στικάκι δε γίνεται αποδεκτό ως αποδεικτικό υλικό αν δεν υπάρχει ο σκληρός του δίσκος για αντιστοίχιση της γνησιότητάς του ή όχι, ο ανακριτής δέχονταν να παραλάβει έτσι απλά το στικάκι. Οι συγγενείς των θυμάτων ήταν αυτοί που διά των δικηγόρων τους με υπόμνημα υπέδειξαν το “λάθος”, όπως και ότι το υλικό θα έπρεπε να ελεγχθεί από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, όπως και τα προηγούμενα στικάκια, τα οποία κρίθηκαν ως μη αξιοποιήσιμα, αφού δεν είχαν αντιστοίχιση για να πιστοποιηθούν ως γνήσια ή μη σε σκληρούς δίσκους.
Έτσι προχθές το βράδυ, με καθυστέρηση 2 ετών, μπήκε η Αστυνομία και πήρε από την εταιρεία σεκιούριτι το κεντρικό καταγραφικό και τον Server, αλλά τι θα βρει αλήθεια 2 χρόνια μετά για αντιστοίχιση; Αυτό που έπρεπε να γίνει τις πρώτες 15 μέρες, ώστε να μην υπάρχει αμφισβήτηση για το τι έχει καταγραφεί και τι σβηστεί, έγινε δύο χρόνια μετά. Αλήθεια τώρα, πιστεύουν ορισμένοι δικαστικοί, και προφανώς όχι όλοι, ότι έτσι η εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, το τελευταίο καταφύγιο της κοινωνίας, ενισχύεται; Το έχουμε ξαναπεί, στην Ελλάδα πέρα και πάνω από κόμματα η κοινωνία βάζει τα παιδιά της και τραγωδίες με εθνικό χαρακτήρα, όσο κι αν κάποιοι έχουν αυταπάτες, δεν επουλώνονται χωρίς κάθαρση.
Όπως λέει και ο καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας, Απόστολος Αποστόλου, κάποιοι θέλουν να μας εμφανίζουν λες και «πλέον έχουμε βάλει ένα στόχο σαν εκείνο του Αλμπέρ Καμύ, που έλεγε ότι “όταν θα είμαστε όλοι ένοχοι, τότε θα έχουμε δημοκρατία”.
Ε λοιπόν, δεν είμαστε όλοι ένοχοι. Στο χάρτινο εργοστάσιο της “Ρικομέξ” δεν υπήρξαν ουσιαστικές πολιτικές ευθύνες, το ίδιο και στη Μάνδρα, ούτε και στο Μάτι, στον “Daniel”, στα Τέμπη; Μήπως η πολιτική έχει οργανωθεί σε αυτοτροφοδοτούμενο και εναλλασσόμενο ολιγοπώλιο “απεταξάμην” των ευθυνών;».
