Η πρόοδος στην επιστήμη της Μετεωρολογίας τα τελευταία χρόνια είναι αναμφισβήτητη. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και των υπολογιστικών συστημάτων, η ακρίβεια και η λεπτομέρεια των καιρικών προγνώσεων έχουν βελτιωθεί εντυπωσιακά.
Σύνθετα μοντέλα και εξελιγμένοι αλγόριθμοι επεξεργάζονται τεράστιο όγκο δεδομένων, από μετεωρολογικούς δορυφόρους και επίγειους σταθμούς, δημιουργώντας προγνωστικούς χάρτες που προσφέρουν στους επιστήμονες και το κοινό τη δυνατότητα να προβλέψουν τις καιρικές συνθήκες με αξιοσημείωτη ακρίβεια.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα σημαντικά όρια σε αυτήν την επιστήμη, και αυτά τα όρια φαίνεται να γίνονται εύκολα αντιληπτά από το κοινό όταν τα μέσα ενημέρωσης προβαίνουν σε υπερβολές.
Ο καιρός παραμένει ένα σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που αποτελείται από ένα σύνολο μεταβλητών, οι οποίες επηρεάζονται από πάρα πολλούς παράγοντες: τη θερμοκρασία, την υγρασία, την πίεση, τους ανέμους και πολλά ακόμα, οι οποίοι αλληλεπιδρούν με πολύπλοκους τρόπους, πολλοί από τους οποίους είναι ακόμα αντικείμενο μελέτης των φυσικών της ατμόσφαιρας και των μετεωρολόγων. Ακόμα και με τη χρήση των πιο σύγχρονων υπολογιστών και προγνωστικών μοντέλων, η κατανόηση και η επεξεργασία αυτού του “χαοτικού” συνόλου παραμένει μια πρόκληση.
Τα σημερινά προγνωστικά μοντέλα μπορούν να παράγουν βραχυπρόθεσμες προβλέψεις υψηλής ακρίβειας, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας. Οι φυσικές διεργασίες της ατμόσφαιρας αλλάζουν συνεχώς, καθιστώντας τον παράγοντα του χρόνου καθοριστικό στην πρόγνωση.
Αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο χρονικός ορίζοντας μιας πρόβλεψης, τόσο μικρότερη γίνεται η ακρίβειά της. Για να αυξηθεί η αξιοπιστία των προγνώσεων, απαιτούνται δεδομένα που λαμβάνονται με μεγαλύτερη συχνότητα και από περισσότερα σημεία του πλανήτη απ’ ό,τι είναι δυνατόν σήμερα.
Η ουσία της πρόγνωσης αντικατοπτρίζεται στη σημασία της λέξης: είναι μια πρόβλεψη, μια εκτίμηση με βάση τα δεδομένα της στιγμής. Ωστόσο, αυτή η “εικόνα-προβολή στο μέλλον” είναι ευπρόσβλητη σε αλλαγές που στη φύση αποτελούν τον κανόνα.
Ακόμα και οι πιο εξελιγμένες προγνώσεις είναι αδύνατο να προβλέψουν με απόλυτη ακρίβεια τις μικρο-αλλαγές που μπορεί να ανατρέψουν τις αρχικές εκτιμήσεις. Παρά ταύτα, τα σημερινά προγνωστικά μοντέλα παρέχουν βραχυπρόθεσμες προβλέψεις που είναι εξαιρετικά χρήσιμες για τη ζωή και τη δραστηριότητα του ανθρώπου.
Από τη γεωργία και την αλιεία έως τις πτήσεις και τη ναυτιλία, οι καιρικές προβλέψεις σώζουν ζωές και συμβάλλουν καθοριστικά στη βελτίωση της καθημερινότητας.
Αντίθετα με την ακρίβεια που προσφέρει η επιστήμη, τα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης συχνά δε δείχνουν την απαραίτητη προσοχή στις πληροφορίες που μεταδίδουν. Επηρεάζοντας τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, οι ειδήσεις για τον καιρό αποτελούν συχνά πεδίο υπερβολών.
Καθημερινά βλέπουμε στην τηλεόραση, ακούμε στα ραδιόφωνα ή διαβάζουμε στο διαδίκτυο για «πρωτοφανή» ή «βιβλικών διαστάσεων» φαινόμενα, που συχνά δεν πραγματοποιούνται ποτέ. Αυτή η πρακτική της υπερβολής, αν και εδραιωμένη στην κουλτούρα μας, έχει σοβαρές συνέπειες.
Πρώτον, επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητα των πολιτών, οι οποίοι μπορεί να ακυρώσουν σχέδια ή να λάβουν αχρείαστα μέτρα προφύλαξης βασισμένοι σε ανακριβείς πληροφορίες.
Δεύτερον, η αξιοπιστία των Μέσων Ενημέρωσης πλήττεται όταν οι προβλέψεις τους διαψεύδονται. Οι πολίτες που περιμένουν “λαίλαπες” αλλά ξυπνούν με λιακάδα χάνουν την εμπιστοσύνη τους σε έναν από τους βασικότερους πυλώνες ενημέρωσης.
Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης. Εκεί, ακόμα και οι λιγότερο αξιόπιστες προβλέψεις - όπως αυτές του 15νθημέρου, οι οποίες συχνά έχουν διάρκεια ζωής λίγων ωρών - δημοσιεύονται με υπερβολικούς τίτλους, προκαλώντας κλικ αλλά και παραπληροφόρηση, με την ελπίδα των συντακτών τους πως, εάν η πρόβλεψη επαληθευτεί, θα τονιστεί εκ νέου, εάν διαψευστεί, θα ξεχαστεί εύκολα μέσα στον καταιγισμό πληροφοριών.
Η πρόβλεψη του καιρού αποτελεί αναμφίβολα μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του σύγχρονου ανθρώπου. Χάρη σε αυτή, μπορούμε να πετάμε στον αέρα, να πλοηγούμαστε στους ωκεανούς και να ταξιδεύουμε στην ξηρά με ασφάλεια, να προστατεύουμε τις καλλιέργειές μας, να μεταφέρουμε αγαθά και, κυρίως, να προστατεύουμε τη ζωή μας.
Από την άλλη πλευρά, τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν υποχρέωση να μεταφέρουν αυτήν την πληροφορία με αντικειμενικότητα και σοβαρότητα.
Μόνο τότε μπορούν να επιτελέσουν τον πραγματικό τους ρόλο, που δεν είναι η δημιουργία εντυπώσεων, αλλά η σωστή ενημέρωση. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν φτάσει σήμερα σε ένα σημείο όπου μπορούν να προσφέρουν χρήσιμες και αξιόπιστες πληροφορίες.
Ωστόσο, η υπερβολή και η παραπληροφόρηση, που συχνά χαρακτηρίζουν τη μετάδοσή τους, υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού.
Είναι ώρα να ξαναβρούμε το μέτρο: να ενημερώνουμε με σεβασμό στα δεδομένα, με κατανόηση των ορίων της επιστήμης και με επίγνωση του καθήκοντός μας απέναντι στους πολίτες.
Εξάλλου η πιθανή διάψευσή μας βρίσκεται πολύ πιο κοντά απ’ όσο φανταζόμαστε, είτε στο άνοιγμα του επόμενου “παράθυρου” στην υπολογιστική συσκευή μας, είτε στο άνοιγμα του παράθυρου του σπιτιού μας. Και οι δύο κινήσεις είναι πολύ πιθανόν να διαψεύσουν τη βεβαιότητα κάθε “πρόγνωσης” που είδαμε, ακούσαμε ή διαβάσαμε.
Τελικά, όπως φαίνεται, εξακολουθεί να είναι μια μεγάλη αλήθεια και να ισχύει για όλα τα Μέσα Ενημέρωσης - αν και έρχεται από εποχές που το διαδίκτυο δεν υπήρχε καν - αυτό που είχα ακούσει από τα χείλη ανθρώπων που έζησαν μια ζωή στα δημοσιογραφικά γραφεία των εφημερίδων και αντιμετώπιζαν με ευθύνη και συναίσθηση τα όσα μετέδιδαν. Τη μεταφέρω αυτολεξεί:
«Μια εφημερίδα δικαιολογείται να έχει λάθη παντού, εκτός από δύο καθημερινές ειδήσεις που μετρούν την αξιοπιστία της πάνω απ’ όλα. Τα εφημερεύοντα φαρμακεία και την πρόγνωση του καιρού».
