Η Πολωνία αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Ιανουαρίου του νέου έτους, σε μια κρίσιμη χρονική συγκυρία για την ευρωπαϊκή πολιτική και αμυντική πραγματικότητα. Με τη Γαλλία να έχει υποστεί βαθιά πολιτικά πλήγματα, τη Γερμανία να βρίσκεται στους πολιτικούς και οικονομικούς πρόποδες της κατάρρευσης, η εικόνα της Ένωσης φαίνεται να ακροβατεί πάνω σε ένα λεπτό πλέγμα πολιτικής βούλησης, προερχόμενο από τα μεσαία της κράτη. Αυτή τη θέση, αναλαμβάνει η
Πολωνία, η οποία πλέον αναδεικνύεται ως κεντρικός παράγοντας διατήρησης της ευρωπαϊκής συνοχής.
Σε μια εποχή γεωπολιτικής ρευστότητας και προκλήσεων, όπως η ρωσική επιθετικότητα και η συριακή απροσδιοριστία, της ανάληψη της εξουσίας από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τράμπ και την αδυναμία της Ένωσης να συντονιστεί αποτελεσματικά, η Πολωνική ανάληψη της ηγεσίας επιφέρει μια νέα ευκαιρία αναδιάταξης των Ενωσιακών πρωτοβουλιών και προτεραιοτήτων.
Από τη ρουτινοποίηση στην δυναμικότητα
Η Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ συχνά λειτουργεί ως ένα γραφειοκρατικός συντονιστής των κοινών στόχων της Ένωσης. Ωστόσο, ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, επιδιώκει να αξιοποιήσει τη θητεία της χώρας του για έναν “πολιτικό επιθετικό σχεδιασμό”, με έμφαση στην ασφάλεια. Οι προτεραιότητες που έχει θέσει περιλαμβάνουν τη χρηματοδότηση των πρωτοβουλιών για την “Ασπίδα της Ανατολής”, την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής βιομηχανίας, την επιτάχυνση της διεύρυνσης της Ένωσης, αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας και εμβάθυνση των διατλαντικών σχέσεων.
Όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια, στο σχεδιασμό τοποθετείται η μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές πηγές ενέργειας, επιταχύνοντας την ενεργειακή μετάβαση με ευρωπαϊκές τεχνολογίες και μειώνοντας το ενεργειακό κόστος.
Παράλληλα, η Βαρσοβία επιθυμεί να μεταρρυθμίσει το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών κονδυλίων για τους δικαιούχους και ενισχύοντας την πολιτική συνοχής. Το σύνθημά της για αυτή την πρωτοβουλία θα είναι «περισσότερη εξουσία στις περιφέρειες, λιγότερη εξουσία στις Βρυξέλλες».
Υπό το καθεστώς των παραπάνω δεσμεύσεων, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε τις πρωτοβουλίες ως ένα μέτρο ενίσχυσης της ολοκλήρωσης του αμυντικού καθεστώτος της ένωσης, σε ένα πλαίσιο ενδυνάμωσης με την συμπερίληψη και άλλων κρατών στο Ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Πάντως, η ανακοινωθείσα στρατηγική φαίνεται να εναρμονίζεται πλήρως με την παραδοσιακή εξωτερική πολιτική, η οποία βασίζεται στην ρεαλπολιτίκ και στην ισχυρή αίσθηση στρατηγικής ευθύνης απέναντι στους ανατολικούς γείτονες της Ένωσης. Αναφορικά, η Πολωνία προβάλλεται ως πυλώνας σταθερότητας και ενότητας, σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη καλείται να επιβιώσει και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της σε οικονομικό και αμυντικό επίπεδο.
Μετασχηματισμός της Πολωνικής θέσης
Υπό την προηγούμενη κυβέρνηση του PiS, η Πολωνία θεωρήθηκε ως ένας προβληματικός εταίρος, δεδομένου των συγκρούσεων και παραβιάσεων που τοποθετούνταν σε επίπεδο κράτους δικαίου. Ωστόσο, η στάση της απέναντι στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας το 2022 αναμόρφωσε τη θέση της ΕΕ. Η πολωνική στρατηγική που περιλάμβανε ανθρωπιστική βοήθεια και ισχυρή στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, ανέδειξε τη χώρα ως ηθικό ηγέτη της Ένωσης, τουλάχιστον όσον αφορά το Ανατολικό μέτωπο.
Σε αντίθεση με τη διστακτικότητα της Γερμανίας και της Γαλλίας, η Πολωνία ενίσχυσε τη συνοχή της Ένωσης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, προωθώντας σκληρότερα μέτρα κατά της Ρωσίας και προωθώντας ένα ενιαίο μέτωπο μεταξύ των Ανατολικών Βόρειων και Νότιων εταίρων. Αυτή η ενδυνάμωση της Ανατολικής διάστασης της Ευρωπαϊκής στρατηγικής υποστηρίζει και τη διεύρυνση της Ένωσης, προσεγγίζοντας κράτη των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης.
Σε αντίθεση με τη διστακτικότητα της Γερμανίας και της Γαλλίας, η Πολωνία ενίσχυσε τη συνοχή της Ένωσης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, προωθώντας σκληρότερα μέτρα κατά της Ρωσίας και προωθώντας ένα ενιαίο μέτωπο μεταξύ των Ανατολικών Βόρειων και Νότιων εταίρων
Αντιμετωπίζοντας την Προεδρία Τραμπ
Η επανεκλογή του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, τοποθετεί την Ευρώπη σε ένα καθεστώς αβεβαιότητας και αναταράξεων, με την επονομαζόμενη ως «απροσδιοριστία» των κινήσεων του Αμερικανού Προέδρου. Για την Πολωνία – της οποίας η σχέση με τις ΗΠΑ έχει εδραιωθεί ιστορικά σε ευρύτερες ανησυχίες για την ασφάλεια – αυτό το αποτέλεσμα είναι πρώτα και κύρια το χειρότερο σενάριο.
Η αρνητική στάση τουΤράμπ για το Ουκρανικό ζήτημα, τους Ευρωπαίους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ και τον αγώνα για φιλελεύθερες αξίες συγκρούεται άμεσα με τα βασικά συμφέροντα της Πολωνίας: ισχυρή παρουσία των ΗΠΑ ως εγγυητής ασφαλείας του ΝΑΤΟ, ισχυρή υποστήριξη για την Ουκρανία και σθεναρή αντίθεση στη ρωσική επιθετικότητα. Αντίθετα, η νίκη του είναι πιθανό να ενδυναμώσει τα δεξιά εθνικιστικά κινήματα που ο Ντόναλντ Τούσκ μόλις πρόσφατα πέτυχε να ανατρέψει, ενώ η στάση του Αμερικανού Προέδρου, επικαλούμενοι τη φράση «θα τελειώσω τον πόλεμο», εγείρει νέους προβληματισμούς τόσο σε πολιτικό, όσο και σε εδαφικό επίπεδο, αφού μια πιθανή δορυφοροποίηση της Ουκρανίας θα έθετε τον Ρωσικό παράγοντα προ των Πολωνικών και Ενωσιακών πυλών.
Παρά την αντιπαλότητα του Τραμπ προς την Ένωση, η Πολωνία διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με την αμερικανική διοίκηση, ενώ ο Πρόεδρος Ντούντα είχε διαδραματίσει ρόλο “γέφυρας” κατά τη διάρκεια της προηγούμενης διακυβέρνησης του Προέδρου Τραμπ.
Αυτή η ιδιαίτερη σχέση μπορεί να λειτουργήσει ς μια διπλωματική δίοδος για την Ευρώπη, διασφαλίζοντας την υποστήριξη των ΗΠΑ σε ζητήματα όπως η Ουκρανία και η ενίσχυση του ΝΑΤΟ Σε μια περίοδο γεωπολιτικών κινδύνων, η διατήρηση των διατλαντικών δεσμών είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Προς μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση
Η προώθηση μιας ενοποιημένης και ενισχυμένης άμυνας είναι δεδομένη. «Η ασφάλεια είναι το σύνθημά μας και αυτό θα είναι το επίκεντρο της προεδρίας μας» δήλωσε η Μαγκνταλένα Σομπκόβιακ-Τσαρνέτσκα, Πολωνή υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσθέτοντας πως «Από την προστασία των φυσικών και ψηφιακών μας τοπίων μέχρι την προστασία των αξιών που μας ενώνουν ως Ευρωπαίους, είναι σαφές ότι η ασφάλεια δεν είναι απλώς μια αμυντική στάση. είναι μια προληπτική δέσμευση για ανθεκτικότητα, συνεργασία και εμπιστοσύνη».
Με αμυντικές δαπάνες που ενδέχεται να φτάσουν το 4,7% του ΑΕΠ έως το 2025, η Πολωνία ξεπερνά κατά πολύ το στόχο του 2% του ΝΑΤΟ. Αυτή η προσέγγιση, αν και φιλόδοξη ενσωματώνει στο πλαίσιο της ιδέα της ευρωπαϊκής συλλογικής ασφάλειας.
Νέες Προκλήσεις
Παρά τις φιλοδοξίες της, η Πολωνική Προεδρία δεν θα μπορέσει να επιτύχει τους σχεδιασμούς της χωρίς τη στήριξη των ευρωπαίων συμμάχων. Οι ενδοευρωπαϊκές εντάσεις όπως η μονομερής δράση της Γερμανίας σε διπλωματικά ζητήματα, αλλά και η εμφάνιση νέων μονομερών αποφάσεων, όπως μεταφράζονται από την Ιταλική μεταχείριση του μεταναστευτικού τονίζουν την αυξημένη αναγκαιότητα της δημιουργίας μιας συντονισμένης και συμπεριληπτικής στρατηγικής των κρατών- μελών, για τα ζητήματα που εγκυμονούν να την αφήσουν ακρωτηριασμένη.
Καταλήγοντας, η Πολωνία έχει μια ευκαιρία να αναδείξει τον εαυτό της ως έναν πλοηγό της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής εξουσίας, με την επιτυχία της ,ωστόσο, να εξαρτάται από την ικανότητά της να εξισορροπήσει τις εσωτερικές πολιτικέ πιέσεις με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Σε μια εποχή γεωπολιτικών προκλήσεων και πολιτισμικών διαβρώσεων, όπου η άνοδος της ακροδεξιάς δημιουργεί αμηχανία, η νέα στροφή των πρωτοβουλιών θα θέσει τα θεμέλια για την ενίσχυση της ενότητας και την προώθηση μιας ενιαίας και δυναμικότερης ευρωπαϊκής στρατηγικής.
