Η μελέτη Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ) για τον Δήμο Ηρακλείου (όπως και για όλους σχεδόν τους Δήμους της χώρας) είναι σε εξέλιξη αυτήν την περίοδο και αποσκοπεί στην ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση του Δήμου Ηρακλείου.
Είχα την τιμή και ευθύνη ως πολιτικός μηχανικός- πολεοδόμος- χωροτάκτης και περιβαλλοντολόγος να συντονίσω την πολυμελή και πολυ-επιστημονική Ομάδα Μελέτης και με αυτήν την ιδιότητα συντάσσω το παρόν ενημερωτικό σημείωμα.
Στο πλαίσιο της Μελέτης του ΤΠΣ έγινε η πρότασή μας, η οποία βασίζεται στην ανάλυση των δεδομένων, εκφράζεται μέσα από τα προτεινόμενα εναλλακτικά σενάρια εξέλιξης του Δήμου Ηρακλείου και αποσκοπεί:
* Στη συγκρότηση του Χωρικού Προτύπου οργάνωσης και ανάπτυξης όλης της περιοχής σε συνδυασμό με τον υπερκείμενο Φυσικό Σχεδιασμό (Γενικό Χωροταξικό Πλαίσιο Ελλάδας, Χωροταξικό Σχέδιο Κρήτης, Ειδικά Χωρικά Σχέδια), σε συμβατότητα με τον Αναπτυξιακό Σχεδιασμό [Εθνικού επιπέδου: ΕΣΠΑ (Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα), Προγράμματα Εδαφικής Συνεργασίας, Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, Περιφερειακού επιπέδου: ΠΕΠ Κρήτης, Δημοτικού επιπέδου: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα].
* Να καθορίσει τα όρια των Πολεοδομικών Ενοτήτων επί του τελικώς επιλεγέντος σεναρίου, ως κυττάρου για την οργάνωση και λειτουργία της πόλης των 15 λεπτών.
* Να προσδιορίσει τις χρήσεις γης, Γενικές και Ειδικές, με λειτουργική εξειδίκευση και αποφυγή μονοθεματικής χωρικής και χρονικής απομόνωσης περιοχών.
* Να ενισχύσει την παραγωγική βάση, και ειδικά τη Βιομηχανία-Βιοτεχνία με την οργάνωση και λειτουργία Επιχειρηματικών Πάρκων (ΒΙ.ΠΕ. Ηρακλείου, Φοινικιάς, Ζώνη Δ στον δρόμο Μεσαράς, Παλιανής, τεχνολογικού στον Άγ. Ιωάννη, εγκαταστάσεις Πανεπιστημίου).
* Στον καθορισμό Όρων Δόμησης: στην εντός σχεδίου περιοχή (με πρόταση για αύξηση Συντελεστή Δόμησης σε συγκεκριμένες περιοχές) και στην εκτός σχεδίου περιοχή (με πρόταση για περιορισμό της ανεξέλεγκτης και τυχαίας δόμησης, π.χ. για την κατοικία προτείνεται Οικιστική Ζώνη ακτίνας 500 μ. από το συνεκτικό όριο των οικισμών, με δόμηση ακολουθώντας τους εκτός σχεδίου όρους δόμησης (αρτιότητα 2.000 τ.μ., 186 τ.μ.).
* Στην αντιμετώπιση της “πολεοδομικής υστέρησης” με νέες “πολεοδομικές τομές”, όπως:
- Η πρόταση για καθορισμό Πράσινης Ζώνης ως το όριο του συνεχούς δομημένου της πόλης με αγροτική χρήση και ως πράσινο (κυμαινόμενου πλάτους 1-2 km),
- Η πρόταση για καθορισμό μελλοντικών πολεοδομικών επεκτάσεων,
- Η πρόταση για την αξιοποίηση του χώρου του αεροδρομίου μετά τη μετεγκατάστασή του στο Καστέλι, με αστικές, οικιστικές, εμπορικές, διοικητικές λειτουργίες και εκτεταμένες καλύψεις πρασίνου και αναψυχής,
- Η πρόταση της επανασύνδεσης του βόρειου με το νότιο τμήμα της πόλης από τη διχοτόμηση που έχει προκαλέσει ο ΒΟΑΚ (είτε με υπογειοποίηση είτε με υπεργειοποίησή του και τη δημιουργία νέων κοινόχρηστων-δημόσιων χώρων),
- Η αύξηση-πολλαπλασιασμός των κοινόχρηστων, κοινωφελών, πράσινων και ελεύθερων δημόσιων χώρων,
- Οι εκτεταμένες πεζοδρομήσεις στο κέντρο της πόλης Ηρακλείου αλλά και στη Νέα Αλικαρνασσό και στους οικισμούς, συνδυασμένες με ολιστικές αναπλάσεις και ενδυνάμωση της μικρής-τοπικής επιχειρηματικότητας,
- Η δημιουργία υπόγειων και υπέργειων χώρων στάθμευσης.
* Στον σχεδιασμό για την πρόληψη και αντιμετώπιση έκτακτων φυσικών φαινομένων που τελευταία είναι πιο συχνά ως ένταση και ως συχνότητα, και συνέπεια της κλιματικής κρίσης.
* Στον επανακαθορισμό των ορίων των οικισμών με βάση τη νέα νομοθεσία.
* Στη βελτίωση και συμπλήρωση του Οδικού Μεταφορικού Δικτύου, με προτάσεις όπως:
- Τη δημιουργία δύο νέων οδικών αξόνων (με τούνελ και κοιλαδογέφυρες) κατεύθυνσης Ανατολής-Δύσης:
α) Η Νότια Περιμετρική-Περιφερειακή Οδός στο νότιο άκρο της συμπαγούς πόλης, στην Πράσινη Ζώνη (όπου ενσωματώνονται και οι μελλοντικές πολεοδομικές επεκτάσεις) και διέρχεται από δυτικά προς ανατολικά: από τον κόμβο ΒΟΑΚ, στο ΠΑΓΝΗ, στο Πανεπιστήμιο, στη Φοινικιά, στη Σίλαμο, και καταλήγει στον κόμβο Σκαλανίου και από εκεί στον ΒΟΑΚ και στον κόμβο συνοικισμού νότια της Ελιάς.
β) Η Οδός Ενδογενούς Ανάπτυξης σύνδεσης του Κρουσώνα-Μαλεβιζίου, με τον Άγιο Μύρωνα, τις Δαφνές, τον Προφήτη Ηλία, μέχρι τον κόμβο Πεζών επί της οδού για Αρκαλοχώρι, με σκοπό την ενδογενή ανάπτυξη, την επικοινωνία-συγκοινωνία της αγροτικής ενδοχώρας, την κυκλοφοριακή ελάφρυνση της πόλης από τη διερχόμενη κίνηση και τη διευκόλυνση πρόσβασης προς το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι.
- Τη δημιουργία Μέσου Σταθερής Τροχιάς εντός πόλης (τραμ).
- Την ορθολογική επικαιροποιημένη ιεράρχηση του οδικού δικτύου.
* Στη διατήρηση και προστασία της γεωργικής γης ως πλουτοπαραγωγικού πόρου για όλο τον Δήμο Ηρακλείου, με καθορισμό Ζωνών Αποκλειστικής Γεωργικής Χρήσης με κίνητρο την άρδευσή τους.
* Στην ενίσχυση του κτηνοτροφικού τομέα με τον εμπλουτισμό με τα αναγκαία δίκτυα των αντίστοιχων περιοχών.
* Στην ενδυνάμωση του Ακαδημαϊκού και Ερευνητικού Τομέα μέσα από τη συνεργασία με τις τοπικές επιχειρήσεις και τη δημιουργία Θερμοκοιτίδων Επιχειρήσεων και Τεχνολογικού-Επιχειρηματικού Πάρκου.
* Στην ενιαία και συνεχόμενη ανάπλαση του παραλιακού μετώπου από το Παγκρήτιο Στάδιο μέχρι τον Καρτερό και συνάμα την αναθέρμανση της διεπαφής των πολιτών με τη θάλασσα.
* Στην εφαρμογή Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία στην πόλη και στην ύπαιθρο του Δήμου Ηρακλείου.
* Στην εφαρμογή Στρατηγικής Εξοικονόμησης Ενέργειας και χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην πόλη και στην ύπαιθρο του Δήμου Ηρακλείου.
* Στη δημιουργία μιας νέας (αλλά ιστορικά παλαιάς) Στρατηγικής Γαλάζιας Ανάπτυξης για τον Δήμο με αξιοποίηση όλου του δυναμικού που περιέχουν οι παραδοσιακοί και οι αναδυόμενοι τομείς.
* Στη δημιουργία και εφαρμογή Στρατηγικής για την Κοινωνική Κατοικία και την αξιοποίηση του Οικιστικού Αποθέματος στην πόλη και στους οικισμούς.
* Στην ενίσχυση του Πολιτιστικού Αποθέματος με τη δημιουργία ενός σύγχρονου Αρχαιολογικού Πάρκου στην Κνωσό, όπου διερευνάται και η χωροθέτηση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου και την πολυ-λειτουργικότητα των Ενετικών Τειχών, ενταγμένων στη ζωή της πόλης.
* Στην ενίσχυση των μεγάλων υποδομών υπερτοπικής σημασίας, προκειμένου η περιοχή να γίνει πόλος έλξης ανθρώπων και δραστηριοτήτων: υποδομών Πολιτισμού- υποδομών Αθλητισμού- ακαδημαϊκών και ερευνητικών, Τεχνολογικών υποδομών- Λιμενικών και Τουριστικών υποδομών.
* Στην ενίσχυση των εσωτερικών δομών του Δήμου Ηρακλείου, προκειμένου να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις και αυξημένες ανάγκες της νέας εποχής.
Η πρόταση αναλύεται και εξειδικεύεται σε 3 σενάρια (των Τάσεων, της Ήπιας Ανάπτυξης - προτεινόμενο - και της Έντονης Παρέμβασης), τίθεται σε δημόσια συζήτηση και αφού συμπληρωθεί καταλλήλως, θα εξειδικευτεί σε πιο συγκεκριμένες χωρικές επιλογές πιο αναλυτικά και σύμφωνα με τις προδιαγραφές.
* Ο Γιώργος Αλεξάκης είναι πολιτικός μηχανικός (M.Sc. στον Αστικό και Περιφερειακό Σχεδιασμό στη London School of Economics), χωροτάκτης, πολεοδόμος, περιβαλλοντολόγος, συντονιστής της Ομάδας Μελέτης του ΤΠΣ για τον Δήμο Ηρακλείου.
