Διάλογος από το έργο του Α. Τσέχωφ – “Θείος Βάνια”:
- Σόνια: Τι να κάνουμε, όμως, πρέπει να ζήσουμε!
Παύση.
- Θείε Βάνια θα ζήσουμε θα περάσουμε μέρες και μέρες αμέτρητες, τη μια μετά την άλλη, μεγάλα, ατέλειωτα βράδια, θα υποφέρουμε καρτερικά τις δοκιμασίες που θα μας στείλει η μοίρα, θα δουλεύουμε για τους άλλους και τώρα και στα γεράματα μας χωρίς ανάσα, κι όταν έρθει η ώρα μας, θα πεθάνουμε αγόγγυστα, κι εκεί από τον τάφο, θα πούμε πως υποφέραμε, κλάψαμε, πικραθήκαμε, κι ο Θεός θα μας λυπηθεί, κι εμείς θείε, αγαπημένε μου θείε, θα δούμε μια ζωή ολοφώτεινη, υπέροχη, αρμονική, θα χαρούμε και τις σημερινές μας δυστυχίες θα τις δούμε τότε με συγκίνηση, με χαμόγελο – και θ’ αναπαυτούμε. Το πιστεύω, θείε το πιστεύω με θέρμη με πάθος…(Γονατίζει μπροστά του και ακουμπάει το κεφάλι της στα χέρια του, με κουρασμένη φωνή). Θ’ αναπαυτούμε!
Αυτός ο οντολογικό-υπαρξιακός νυγμός δεν βρίσκει έδαφος σήμερα. Σ’ ένα κόσμο που βιώνει εμπειρίες της πλήξης, που συλλέγει νεκρές διάρκειες και δοσολογίες της σύμβασης, που οι συμπεριφορές καθορίζονται από τη συνήθεια, σ’ ένα κόσμο που καταπιάνεται και μωραίνεται από τον μοδάτο εγκλεισμό των γκάτζετς, και των ρόλων και ο λόγος γίνεται ένα παραλήρημα από κλισέ που σκορπίζουν ψιθύρους ρυπαρότητας, ο οντολογικό-υπαρξιακός νυγμός του Τσέχωφ καθίσταται εν δυνάμει επικίνδυνος.
Η κτισμένη επιβίωση μας σήμερα με το φωτεινό σούπερ νόβα της υπερπραγματικότητας κάνει τον Τσέχωφ πλήξη, αλλά μαζί και πυρίτιδα.
Γιατί αυτό που ζούμε σήμερα δεν είναι η εμπειρία είναι η κλεμμένη λαχτάρα του πανικού, είναι οι πολλαπλές εκκρίσεις αδένων από χορογραφημένα ερεθίσματα.
Απεναντίας ο Τσέχωφ κάνει το προνομιούχο περιθώριο του πόνου διακήρυξη ανθρωπιάς.
Είναι σαν να μας λέει ότι, μαζί με το κομμάτι της πάχνης μας, είμαστε το άλλο μισό του μισοφέγγαρου που έρχεται από την υπαρξιακή αγωνία και κάνει τις κηλίδες αίματος καταρράκτη ύπαρξης. Γιατί η αγωνία της ύπαρξης δεν έρχεται δεν φεύγει αλλά απλώς αλλάζει τη στάση μας και τα λάθη μας. Γιατί το νόημα αιμορραγεί μέσα στα γεγονότα της ζωής μας. Γιατί οι λέξεις, πάντα μας βάζουν σε εκκρεμότητα, τι θα πει εξάλλου σε αγαπώ, τι θα πει θέλω να ζήσω. Όλες αυτές οι λέξεις αποτελούν υστερόγραφα της απώλειας τους. Γιατί έχουμε μόνο εκείνα που χάσαμε, γιατί η μεγάλη ικανότητα είναι μαζί και μεγάλη αδεξιότητα. Γιατί πληρώνουμε κάθε λεπτό το άκυρο του χωροχρόνου μας. Γιατί ντύνουμε τους φόβους μας νύφες. Γιατί σήμερα τα βιώματα έπαψαν να παραμιλούν κλείστηκαν στα χρονοντούλαπα και σώπασαν κάτω από την επιτήρηση των χαλκευμένων κοσμο-εικόνων μας.
Ο Τσέχωφ πάντα μετράει το χρόνο με το σταγονόμετρο των στιγμών, πάντα αφήνει ένα φεγγίτη μιας γλυκιάς θλίψης γιατί υπάρχει και μια τέτοια θλίψη που έρχεται όχι ως μαύρο πέπλο απελπισίας, αλλά ως εξανάσταση του παραλόγου της ζωής και της γκρίζας φάρσας της. Μας καλεί να δούμε την αιωνιότητα στο περίγραμμα της χρονικότητας, το απόλυτο στα δίκτυα του σχετικού, το αναγκαίο ως περιθώριο του τυχαίου, το έσχατο ως ριπές του κοντινού. Όλα αυτά μαζί να διαπλέκονται χωρίς καθαρό προβάδισμα. Γιατί ο κόσμος δεν ανήκει ούτε στην τάξη της λογικής, ούτε στην τάξη της φαντασίας, ούτε στην τάξη της απώθησης, ούτε στην τάξη της επιθυμίας. Ο “κόσμος είναι αλλού” μας έλεγε ο Ρεμπώ.
* Ο Απόστολος Αποστόλου, είναι καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνική Φιλοσοφίας.
