Τζιόρτζιο Αγκάμπεν

Η νεωτερικότητα που κούρσεψε κουλτούρες

Απόψεις
Η νεωτερικότητα που κούρσεψε κουλτούρες

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Όταν ο Τζιόρτζιο Αγκάμπεν μιλούσε και τιμούσε τον αγροτικό πολιτισμό

Το 2018, μια μικρή εταιρεία οίνου, η Nonimo, που ιδρύθηκε το 1897 στο Φριούλι της Ιταλίας, γνωστή για το εξαιρετικό Γκράπα (παραδοσιακό ιταλικό αλκοολούχο ποτό), αλλά και για τα διεθνή βραβεία λογοτεχνίας International Nonino Prize που απονέμει ετησίως από το 1975, τίμησε τον Ιταλό φιλόσοφο Τζιόρτζιο Αγκάμπεν. 

Ο Αγκάμπεν, παρά τη δυσπιστία που είχε αρχικά, όπως εξομολογήθηκε, δέχτηκε το βραβείο γιατί, διαβάζοντας το καταστατικό της εταιρείας, διαπίστωσε ότι η συγκεκριμένη εταιρεία στοχεύει ρητά την «ενίσχυση του αγροτικού πολιτισμού». 

Υποστήριξε σ’ ένα μικρό άρθρο του ότι, ακόμη και αν η “ενίσχυση του αγροτικού πολιτισμού” αποτελεί μια απλή πρόταση μέσα στο καταστατικό της εταιρείας, και μόνο ότι συνεχίζει να εμπνέεται και από κάτι που έχει χαθεί, γιατί ο αγροτικός πολισμός έχει ξεθωριάσει - όπως υποστηρίζει ο Αγκάμπεν - του διαλύθηκαν οι όποιες αμφιβολίες είχε αρχικά, έτσι ώστε να ταξίδεψε στο Φριούλι για την απονομή του βραβείου.

Είναι γεγονός ότι η εξαφάνιση του αγροτικού πληθυσμού δε θα πάψει ποτέ να εκπλήσσει τους μελλοντικούς ιστορικούς, κυρίως γιατί χρειάστηκε τόσο λίγος χρόνος για να εξαφανιστεί ένας πολιτισμός, που στο γενικό του περίγραμμα παρέμενε αναλλοίωτος για πέντε χιλιάδες χρόνια

Έγραψε ένα μικρό κείμενο αναφορικά με τον αγροτικό πολιτισμό της Ιταλίας, υποστηρίζοντας τα εξής: «Στα χρόνια που γεννήθηκα, οι αγρότες εξακολουθούσαν να αποτελούν την πλειοψηφία του ιταλικού πληθυσμού, αλλά η γενιά μου τους είδε σταδιακά και γρήγορα να εξαφανίζονται. Είναι γεγονός ότι η εξαφάνιση του αγροτικού πληθυσμού δε θα πάψει ποτέ να εκπλήσσει τους μελλοντικούς ιστορικούς, κυρίως γιατί χρειάστηκε τόσο λίγος χρόνος για να εξαφανιστεί ένας πολιτισμός, που στο γενικό του περίγραμμα παρέμενε αναλλοίωτος για πέντε χιλιάδες χρόνια. Και επίσης προκαλεί έκπληξη η ευκολία με την οποία επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να πειστούμε από τους κυνηγούς του προοδευτισμού ότι η εξαφάνιση του αγροτικού πολιτισμού αποτελούσε αναπόφευκτα χαμένο φαινόμενο - τόσο που δε χρειάστηκε να ασκηθεί κάποια βία στο να αποσυρθεί από την ιστορία». 

Ο Αγκάμπεν επιβεβαιώνει μια πραγματικότητα, τη βαριά αίσθηση της νεωτερικότητας που κούρσεψε κουλτούρες. Όλα συνέβησαν με φυσικό και γρήγορο τρόπο, περάσαμε σε μια εποχή που απαξίωνε ό,τι είχε μια ταυτότητα, ό,τι είχε μια ιστορική διαδρομή, ό,τι προϋπόθετε άμυνες ζωής και σχέσεις με τη φύση. 

Δεν είναι περίεργο ότι ο Αγκάμπεν νοσταλγεί τους χαμένους πολιτισμούς, αυτό συνέβαινε και με τον Πιερ-Πάολο Παζολίνι, όταν και εκείνος έγραφε για τη φυσιογνωμία της ιταλικής ζωής και πως εκείνη χάθηκε κάτω από τις μυλόπετρες του καταναλωτισμού, με τους κομφορμισμούς και τις προσαρμογές. Φαίνεται ότι ο Νότος της Ευρώπης μεταφέρει αταβιστικά ακόμη κάτι από τη νοσταλγική ποίηση της περιπέτειας της μνήμης.

Ο Αγκάμπεν έγραφε ότι «το 1938 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Eρνστ Γιούνγκερ με τίτλο “Der Arbeiter” (“Ο Εργάτης”), ένα βιβλίο που επρόκειτο να ασκήσει σημαντική επιρροή τόσο στη δεξιά όσο και στην αριστερά του ευρωπαϊκού πολιτικού φάσματος. Στο επίκεντρο του βιβλίου βρίσκεται η περιγραφή και η θεωρητικοποίηση αυτής της νέας εποχικής φιγούρας, που υποτίθεται ότι θα αντικαταστήσει τους αγρότες και εργάτες (όπως ανέφερε ο Γιούνγκερ) και είναι η αστική τάξη ως νέα κυριαρχία του κόσμου. Σύμφωνα με τον Γιούνγκερ, όλη η νεωτερικότητα τοποθετείται εκεί: Δηλαδή στο τέλος της φιγούρας του εργάτη και του αγρότη που κινητοποιούσαν τον κόσμο [...]. Σίγουρα υπάρχουν ακόμα εργαζόμενοι, αλλά ο εργάτης ως φιγούρα δεν ανήκει στο παρελθόν, όπως και ο αγρότης, γιατί και οι δύο έχουν αλλάξει ρόλους. Δεν είναι εύκολο σήμερα να πούμε ποια ιστορική φιγούρα βρίσκεται μπροστά μας, άραγε να είναι ο τεχνοκράτης, ενδεχομένως ο τεχνο-επιστήμονας ή κάποιος σκοτεινός ψηφιακός;». 

Ο Αγκάμπεν στο άρθρο του στέκεται στον Κάρλο Λεβί και συγκεκριμένα στο έργου του “Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι” (1945). «Για τον Λεβί», θα γράψει ο Αγκάμπεν, «οι αγρότες δεν είναι μόνο αγρότες με τη στενή έννοια, αλλά και βιομήχανοι, τεχνίτες, επιχειρηματίες, μαθηματικοί, ποιητές, νοικοκυρές - όλοι αυτοί, με λίγα λόγια, που “δημιουργούν”». 

Οι άλλοι, θα γράψει ο Αγκάμπεν, είναι οι Luigini (να σημειώσουμε εδώ ότι ο όρος προέρχεται από τον χαρακτήρα του Don Luigi, που είναι ο φασίστας δήμαρχος, έτσι όπως περιγράφεται στο έργο του Λεβί “O Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι” - πρόκειται για τη μεγάλη πλειοψηφία της ατελείωτης, άμορφης, αμοιβοειδούς μικροαστικής τάξης). Καταλήγοντας, ο Αγκάμπεν θα γράψει: «Είναι “αλήθεια” - όπως προφητικά έγραφε ο Λεβί - ότι η μορφή των κομμάτων μας είναι οι Luigini, η τεχνική του πολιτικού αγώνα και η δομή του Κράτους μας, είναι επίσης οι Luigini [...]. Αφιερώνω λοιπόν αυτό το βραβείο στους αγρότες και όχι στους Luigini». 

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News