Ο Ζαν Μπoντριγιάρ στο σύγγραμμά του με τίτλο “La gauche divine” (1984) έγραφε: «Η Δεξιά... ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει βαθιές αξίες, μέσω μιας παράδοσης που τις νομιμοποιεί και όχι μέσω της ηθικής, ιστορικής και λογικής θεμελίωσης. Αυτό βέβαια αποτελεί μια αυθαιρεσία και επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, ακόμη κι αν κάνει έκκληση στις ηθικές αξίες της, όταν εκείνη κυβερνά η ανηθικότητα κάνει πάρτι.
Απεναντίας η Αριστερά, επειδή επικαλείται την αληθινή ηθική - αυτή που αποθεώνει την πορεία της ιστορίας προς το καλό και την ευτυχία - αναγκάζεται συνεχώς να απαλλάσσεται από την εξουσία και να θυσιάζεται στον βωμό του Σωστού. Τελικά η “θεϊκότητα της Αριστεράς” είναι εκείνη που την εμποδίζει να κυβερνήσει με όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της. Και σε αντίθεση με τη Δεξιά, η βαθιά ηθική της Αριστεράς είναι εκείνη που δημιουργεί εμπόδιο στην άσκηση της εξουσίας της, παρ’ όλες τις ανήθικες μεθοδεύσεις που πρέπει να εκμεταλλευτεί και αυτή.
Έτσι λοιπόν η υποκρισία της Δεξιάς είναι πιο παραδοσιακή: Προσποιείται την ηθική, αλλά είναι θεμελιωδώς ανήθικη. Η υποκρισία της Αριστεράς είναι παράδοξη: Είναι θεμελιωδώς ηθική, αλλά προσλαμβάνει τον αέρα της αδιάλλακτης realpolitik, τον αέρα της διακυβέρνησης και τον αέρα του κυνισμού και της αυθαιρεσίας».
Από το 1984 που έγραφε ο Ζαν Μπoντριγιάρ τα παραπάνω πολλά έχουν συμβεί και πολλά διανύουν μια πορεία ανεξέλεγκτη. Και αυτό είναι φυσικό γιατί οι κοινωνικοοικονομικοί μετασχηματισμοί που προκλήθηκαν από την αποβιομηχάνιση και την παγκοσμιοποίηση έχουν επαναπροσδιορίσει τόσο τις παραδοσιακές κοινωνικές δομές, όσο και τις ταυτότητες των σύγχρονων κοινωνιών. Μάλιστα ο Žižek ανυψώνει την Αριστερά και τη Δεξιά στο μετα-ιδεολογικό επίπεδο.
Τόσο η Δεξιά όσο και η Αριστερά διεκδικούν μια ιστορική ταυτότητα που θα αποτυπώνει τις νέες εμπειρίες και τις κατακτήσεις από το παγκόσμιο επίπεδο. Οργανώνουν πολιτικές ατζέντες και αξιοποιούν τα νέα δεδομένα. Η Δεξιά από τον 20ό αιώνα άρχισε να επανεξετάζει τις απόψεις των φιλελεύθερων Benjamin Constant, David Ricardo, Alexis de Tocqueville, François Guizot και John Stuart Mill, δηλαδή ένα σύνολο ιδεών για την ατομική ελευθερία και τη συνταγματική διακυβέρνηση που κληρονομήθηκαν από τον μετριοπαθή Διαφωτισμό.
Έτσι λοιπόν, οι Herbert Croly, John Dewey, Theodore Roosevelt και Woodrow Wilson διαμόρφωσαν τις βάσεις μιας Δεξιάς, η οποία διέθετε στοιχεία μιας κοινωνικοποιημένης σοσιαλδημοκρατίας κάτω από το όνομα ενός «προοδευτικού φιλελευθερισμού». Ο «φιλελεύθερος» όφειλε να είναι ένας προοδευτικός σοσιαλδημοκράτης, ο οποίος θα στέκεται προσκολλημένος στην παλιά φιλελεύθερη έννοια της ατομικής ελευθερίας, αλλά θα παραμένει διστακτικός στην οικοδόμηση ενός προοδευτικού κράτους πρόνοιας.
Έτσι λοιπόν, κάτω από αυτή τη διαμόρφωση του κοινωνικο-πολιτικού χώρου, δηλαδή του “προοδευτικού φιλελευθερισμού”, η Αριστερά οφείλει να θέσει στρατηγικούς στόχους και κινήσεις στη βασική επιλογή μιας νέας εκπροσώπησης. Χωρίς βέβαια να εγκαταλείψει τους στόχους και τους αυτοπροσδιορισμούς της.
Η Αριστερά, ενταγμένη στον ριζοσπαστικό εξισωτισμό του μεταμοντερνισμού, διαμόρφωσε μια ατζέντα ριζοσπαστικής πολιτικής με προτεραιότητες τη σεξουαλική πολιτική (sexual politics), την κοινωνική ταυτότητα, τη ριζοσπαστική πολυπολιτισμικότητα κ.λπ. Ωστόσο, αυτές οι θέσεις έχουν καταληφθεί σε μεγάλο βαθμό από την ατζέντα του νεο-φιλελευθερισμού της Δεξιάς και αποτελούν μέρος των προγραμματικών θέσεών της.
Σε αυτό το νέο πολιτικό σκηνικό η Αριστερά καλείται να αναδείξει ως αντιπρόταση τα ποιοτικά στοιχεία και την ουσιαστική μετατόπισή της, όχι σε επίπεδο διαχωριστικών γραμμών, αλλά βασικών αντιθέσεων. Να αποτυπώσει και να ενισχύσει τον αυτόνομο ρόλο της στους σύγχρονους καθορισμούς και όχι στη χρηστική συνεννόηση, του συμβιβασμού ή διακανονισμού μιας δικαιωματοχρησίας, που λειτουργεί ως εγωκεντρική κατοχύρωση (αυτό το κάνει με μεγάλη ευκολία η δεξιά νεοφιλελεύθερη κουλτούρα), αλλά στην επιδίωξη μιας αληθινής χειραφέτησης.
* Ο Απόστολος Αποστόλου είναι καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας.
