«Το σύμπτωμα ιδρύει την τάξη από την οποία επαληθεύεται η πολιτική μας»
- Ζακ Λακάν
«Η ελπίδα είναι καλή για πρόγευμα, αλλά πολύ άσχημη για γεύμα», είχε πει ο Φράνσις Μπέικον.
Ίσως γιατί στον Σύριζα χρόνια τώρα δεν καταλάβαιναν από πολιτικές ήττες, διότι δεν επεδίωκαν τις πολιτικές νίκες.
Αυτό ξαφνικά τελείωσε όταν βρήκαν ένα ακροδεξιό κόμμα και απέκτησαν κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Βέβαια η ευρεία εκλογική τους βάση πίστευε, άσχετα από τα μέτρα λιτότητας που έπαιρναν, στην κοινωνία των πολιτών.
Η κοινωνία πολιτών, με την απλούστερη έννοιά της, δεν είναι άλλο από τη λειτουργία ενδιάμεσων σωμάτων ανάμεσα στον πολίτη και στο κράτος, δηλαδή ακριβώς αυτό που αρνιόταν το λενινιστικό πρότυπο πολιτικής οργάνωσης όταν επικρατούσε στην Ανατολική Ευρώπη.
Παρά το γεγονός ότι αποτελεί έννοια-κλειδί στην πολιτική σκέψη του Αντόνιο Γκράμσι, κατ' ουσίαν θεωρείται επικίνδυνη στις διάφορες εκφάνσεις του μαρξισμού, επειδή δήθεν υποβιβάζει τον ρόλο της «υποδομής», δηλαδή των «παραγωγικών σχέσεων», ενώ τονίζει τη σημασία της «υπερδομής» στην κοινωνία, στην οποία ανήκει η σφαίρα της κοινωνίας πολιτών.
[Κατά τον Μαρξ το σύνολο των υλικών κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών αποτελούν την βάση ή αλλιώς (υπο) δομή (Unterbau) και η αντανάκλαση της βάσης στην πνευματική, λόγια, ηθική ζωή, αποτελεί το εποικοδόμημα, ή αλλιώς υπερδομή (Überbau)].
Η αναζήτηση νέου Προέδρου στο κόμμα της Αξιωματικής αντιπολίτευσης έφερε αναστάτωση και ταραχή που την είδαμε στην ψηφοφορία με τον πρωτότυπο τρόπο των €2 ψηφοφόρων, όπως είχαν ψηφίσει με μία παρόμοια διαδικασία τον μοναδικό υποψήφιο προηγούμενο Πρόεδρο που έψαχνε νομιμοποίηση από την βάση των τότε φίλων και μελών.
Έκτοτε ακούσαμε αναλύσεις και ερμηνείες για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Μέχρι βιβλίο έγραψε πανεπιστημιακός δάσκαλος για το δήθεν φαινόμενο του νέου Προέδρου.
Για το θέμα ερμηνείας όμως ο Λακάν είχε πει: ονομάζω «ερμηνεία» την πράξη που αποτελεί τη συνθήκη του τέλους της ανάλυσης.
H «ερμηνεία» έτσι λύνει το νόημα των συμπτωμάτων. Γιατί οι τακτικές αυτές ακολουθούν μία ίδια πολιτική: την παραγωγή του τέλους της υπόθεσης του νοήματος στον σημαίνον Άλλο, τον αποχωρισμό, διάσταση εξόχως πολιτική του συμπτώματος. («Ταυτότητα του χωρισμού» σύμφωνα με την έκφραση της Colette Soler).
Η στιγμή της κατάληξης όμως δεν αποτελεί έναν επίλογο, αλλά μία απόφαση.
Γιατί στους καιρούς αυτούς της «μανίας για ίαση», μπορούμε και οφείλουμε να καταθέσουμε κάτι, αυτό είναι η επιχείρηση μας - σύμπτωμα, η επέμβαση μας πάνω στο σύμπτωμα, με το σύμπτωμα, για το σύμπτωμα.
Δεν πρόκειται για μια διακήρυξη πολέμου κατά του καπιταλιστικού λόγου, αλλά για μια πολύ δύσκολη παρτίδα που παίζεται εδώ, όπου στρατηγική, τακτική και πολιτική συμβάλλουν στο να αποδώσουν στο σύμπτωμα το πολιτικό του αντίκτυπο, την «επαναστατική του απήχηση»: «Δεν υπάρχει διαφορά από τη στιγμή που ξεκινά η αναμέτρηση ανάμεσα στο υποκείμενο που επιδίδεται στην ανατροπή μέχρι να παραχθεί το μη ιάσιμο εκεί όπου η πράξη βρίσκει το τέλος της, και σε ό,τι από το σύμπτωμα αποκτά επαναστατική απόχρωση», είχε γράψει ο Ζακ Λακάν.
Το σύμπτωμα-αντιρρησίας μετατρέπεται σε σημαίνον της μεταβίβασης, το οποίο αρχίζει να αναπαριστά το υποκείμενο: «αναδιάρθρωση των σχέσεων του υποκειμένου με το Πραγματικό».
Εδώ πρόκειται για «το πέρασμα από μια πολιτική της στρουθοκαμήλου σε μία πολιτική που προσανατολίζεται μέσω του ασυνειδήτου» ή (το πέρασμα) από το σύμπτωμα ως διαταραχή σε μία διευθέτηση του συμπτώματος αναγνωρισμένου ως σύμπτωμα.
Επειδή τα συμπτώματα είναι εκδηλώσεις τρελές, αταίριαστες, ανάρμοστες, πολιτικώς εσφαλμένες, ανομολόγητες, εκτός νοήματος που δυσχεραίνουν το νόημα της ζωής και ενοχλούν το κοινό αίσθημα. Αναστατώνουν, παρεμποδίζουν, βάζουν σε δοκιμασία το Κόμμα.
Γίνεται ερώτημα που αφορά το υποκείμενο μέσα από μια εικασία νοήματος που γρήγορα είτε παρουσιαζόμενη ως αινιγματική επιθυμία, είτε διαταράσσοντας τη φαντασιωσική μυθοπλασία, αποκαλύπτοντας την αναζήτηση του ελεύθερου συνειρμού, κάνοντας να ακουστεί και να αντηχήσει η θεμελιώδης παρεξήγηση [mal entendu] της γλώσσας:
Et moi, je croyais qu’ils disaient:
Coupe-lui le cou, coupe-lui le cou
Et moi je m’en coure, coure, coure
Et moi je m’en courais
Et moi je m’en coure, coure, coure,
Et moi je m’en courais toujours.
[Κι εγώ νόμιζα πως έλεγαν:
Κόψτου το λαιμό, κόψτου το λαιμό
Κι εγώ τόβαζα στα πόδια κι έτρεχα έτρεχα
Κι εγώ έτρεχα
Κι εγώ έτρεχα έτρεχα
Κι εγώ έτρεχα κι ακόμη τρέχω]
Ο Αλμπέρ Καμύ στο έργο του «Επαναστατημένος Άνθρωπος» είχε γράψει: «ο διάλογος, η σχέση μεταξύ των ανθρώπων, έχει αντικατασταθεί από την προπαγάνδα ή την πολεμική, που είναι δύο είδη μονολόγου.»
Πράγμα που διαπιστώνουμε καθημερινά.
