Ο πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος στα δημόσια κτήρια, που ανακοίνωσε πρόσφατα το αρμόδιο υπουργείο, δεν αρκεί για να είμαστε απόλυτα σίγουροι για τη στατική επάρκεια μιας κατασκευής. Απαιτείται να ακολουθήσουν δευτεροβάθμιος και τριτοβάθμιος έλεγχος, ώστε να γίνουν, μετά, οι απαραίτητες στατικές επεμβάσεις αν χρειαστούν.
Βέβαια, σε μια σεισμογενή χώρα, όπως η Ελλάδα, δεν έπρεπε να περιμένουμε να επιβληθεί η συντήρηση ενός κτηρίου από τον προσεισμικό έλεγχο. Πρέπει επιτέλους να γίνουμε κάποτε προμηθείς και όχι επιμηθείς.
Άλλωστε ο Εγκέλαδος, η χθόνια θεότητα των σεισμών, είναι γνώριμός μας, καθώς έρχεται από τα βάθη της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας... Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, ο Εγκέλαδος (αυτός που θορυβεί-κελαηδεί εντός της γης) είναι ένας εκ των Γιγάντων, γιος του Τάρταρου και της Γης, που τους γέννησε για να εκδικηθεί τους γιους της Τιτάνες.
Οι Γίγαντες ήσαν μέγιστοι κατά το σώμα και τερατώδεις, κατά δε τη δύναμη ασυναγώνιστοι. Είχαν όψη φοβερή, πυκνή κόμη, μεγάλα γένια και σώμα (κορμό) που κατέληγε σε Δράκοντα. Στη γιγαντομαχία, ο Εγκέλαδος ήταν αντίπαλος της Αθηνάς, που τον εξουδετέρωσε, τον καταδίωξε και σκέπασε με το νησί της Σικελίας. Σύμφωνα με τους αρχαίους μυθιστοριογράφους, ο καταπλακωμένος γίγαντας προσπαθεί να ξεφύγει από το βάρος του και όταν ξυπνάει σείει από καιρού εις καιρό το έδαφος όχι μόνο στη Σικελία, αλλά και, σχετικά πρόσφατα, στην Κω (με δύο νεκρούς και 100 τραυματίες), στη Λέσβο, στο Αρκαλοχώρι κ.λπ., καθώς και σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Η ονομασία αυτή, Εγκέλαδος, υποδηλώνει τα πιο έντονα ξυπνήματα του καταπλακωμένου αρχαίου αυτού Γίγαντα, που ταρακούνησε την Κω, δυστυχώς με απώλειες, θυμίζοντάς μας όμως την παρουσία του και ην υποχρέωσή μας να είμαστε πάντα έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τα μελλοντικά του ξυπνήματα, που μπορεί να είναι άκρως επώδυνα.
Η ετοιμότητα του πληθυσμού θεωρείται απαραίτητη. Είναι αναγκαίο να εξοικειωθούν οι υπάλληλοι, το προσωπικό, οι ομάδες έκτακτης ανάγκης, οι συναρμόδιοι φορείς, αλλά και το κοινό, στην αντιμετώπιση ενός πραγματικού σεισμού και να συνειδητοποιήσουν τις απαιτούμενες συντονισμένες ενέργειες επέμβασης που προβλέπονται από το Σχέδιο “Ξενοκράτης - Σεισμοί”. Έχει καταστήσει επιτακτική την ανάγκη να μελετηθεί και να σχεδιαστεί, και να οργανώνεται, κατά καιρούς, και να πραγματοποιούνται “Ασκήσεις Ετοιμότητας Αντισεισμικής Προστασίας”. Την ευθύνη της προετοιμασίας, της οργάνωσης και της εκτέλεσης της ασκήσεως έχει η Περιφέρεια με επιτελική ομάδα:
- Τον ειδικό σύμβουλο σε θέματα Πολιτικής Προστασίας.
- Τον προϊστάμενο του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας.
- Τον Τομέα Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΤΑΣΠ).
Η άσκηση θα διεξάγεται σε χρόνο και χώρο που θα καθοριστεί έγκαιρα. Της ασκήσεως προηγείται ενημέρωση του κοινού και το σενάριό της περιλαμβάνει προσομοιώσεις των σεισμικών συνεπειών, όπως καταρρεύσεις κτηρίων, αποκλεισμούς, τραυματισμούς, εγκλωβισμούς ατόμων κ.λπ.
α. Ο γενικός σκοπός της άσκησης είναι η μελέτη και η αξιολόγηση όλων των δράσεων και εφαρμογών του Σχεδίου “Ξενοκράτης - Σεισμοί”, η εξάσκηση των αρμόδιων οργάνων, υπηρεσιών και φορέων στην υλοποίησή του και η ενημέρωση και η εξοικείωση του κοινού με τα μέτρα αυτοπροστασίας και τις ενέργειες που χρειάζονται να πράξει για την αντιμετώπιση των συνεπειών του σεισμικού φαινομένου.
β. Ειδικότερα, οι επιμέρους αντισεισμικοί σκοποί της άσκησης είναι:
- Η επισήμανση των αδυναμιών και ελλείψεων της σχεδίασης.
- Η προαγωγή της συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων και συνυπεύθυνων υπηρεσιών & φορέων.
- Η δοκιμή και η αξιολόγηση των ενεργειών των διαφόρων φορέων & υπηρεσιών.
- Η δοκιμή & αξιοπιστία του συστήματος επικοινωνιών για την εφαρμογή του Σχεδίου “Ξενοκράτης” σε περίπτωση σεισμού.
- Ο συντονισμός των ενεργειών των διαφόρων υπηρεσιών της και των άλλων υπεύθυνων φορέων για την αντιμετώπιση καταστάσεως σεισμικού φαινομένου.
- Η εξοικείωση του υπηρεσιακού προσωπικού και του κοινού στην αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων.
- Η ενημέρωση του κοινού σε θέματα μέτρων αυτοπροστασίας και ενεργειών προ- κατά- και μετά τη σεισμική δραστηριότητα.
Στην άσκηση πρέπει να λάβουν μέρος:
* Το επιτελείο της διοργάνωσης της άσκησης.
* Η Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κρήτης, καθώς και όλοι οι Δήμοι του νομού Ηρακλείου, με τη συμμετοχή των υπευθύνων των Γραφείων Πολιτικής Προστασίας.
* Το απαιτούμενο προσωπικό, μέσα και μηχανήματα και του ιδιωτικού τομέα (κατόπιν ειδοποιήσεως). Για τη διεξαγωγή της άσκησης να οργανωθεί πλήρως το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας και θα στελεχωθεί σύμφωνα με τις προβλέψεις του Σχεδίου “Ξενοκράτης”.
Στα πλαίσια του σεναρίου και των προδιαγραφών της άσκησης θα πραγματοποιηθούν διάφορες ενέργειες, που θα αφορούν:
- Στην πλήρη και λεπτομερή ενημέρωση του κοινού μέσω των τοπικών ραδιοτηλεοπτικών Μέσων, αλλά και του Τύπου.
- Στην προσομοίωση των συνεπειών του σεισμικού φαινομένου με καταρρεύσεις κτηρίων, αποκοπή δρόμων και προσβάσεων, τραυματισμούς, εγκλωβισμούς κ.λπ.
- Στον εφοδιασμό του προσωπικού Πολιτικής Προστασίας με τα απαραίτητα σήματα για την εύκολη αναγνώρισή τους και την παρακολούθηση των ενεργειών τους από τους παρατηρητές-κριτές της ασκήσεως.
- Στον καθορισμό αντικειμενικών συντονιστών και παρατηρητών-κριτών για τον συντονισμό και την καταγραφή παραλείψεων, σφαλμάτων, αδυναμιών των εμπλεκομένων στην αντιμετώπιση της καταστάσεως, αλλά και των σωστών και ενδεδειγμένων ενεργειών που παρατηρούνται. Κρίνεται απαραίτητη μία γενική αναφορά στο σενάριο και στη διεξαγωγή της ασκήσεως, προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε το περιβάλλον ενός έντονου σεισμικού φαινομένου με δυσμενείς συνέπειες από καταρρεύσεις κτηρίων-τραυματισμούς, αποκλεισμούς, εγκλωβισμούς που το γνώριμο δομημένο περιβάλλον του Ηρακλείου μάς παρέχει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, λόγω:
1. Των παλαιών πετρόκτιστων κτισμάτων στον χώρο της εντός τειχών πόλεως.
2. Των στενών και δαιδαλώδους μορφής δρομολογίων που υπάρχουν στο κέντρο της πόλεως.
3. Της άναρχης αυθαιρέτου δόμησης, που υφίσταται στην περιαστική περίμετρο της πόλεως και της αδυναμίας καθορισμού βαθμού επικινδυνότητας, αφού δε γνωρίζουμε τον βαθμό εφαρμογής του Εθνικού Αντισεισμικού Κανονισμού.
4. Της έλλειψης ανοικτών χώρων, όπου μπορεί να καταφύγει ο πληθυσμός και να του παρασχεθούν οι απαραίτητες φροντίδες πρόνοιας και υγείας.
5. Του έντονου κυκλοφοριακού προβλήματος που αντιμετωπίζει σήμερα το Ηράκλειο.
6. Της συγκέντρωσης στον κεντρικό πολεοδομικό ιστό της πόλεως του συνόλου σχεδόν των υπηρεσιών και φορέων που καλούνται να επωμισθούν το βάρος της αντιμετώπισης τόσων έντονων και δύσκολων καταστάσεων, όπως είναι οι συνέπειες ενός ισχυρού σεισμού, αλλά και της αδυναμίας εξευρέσεως κατάλληλων χώρων διασποράς, απ’ όπου θα συνεχίσουν το έργο τους για τον συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων & υπηρεσιών.
Υπάρχει, λοιπόν, προφανής κίνδυνος να μπλοκαριστούν οι δρόμοι της πόλης και να ακινητοποιηθούν, αναγκαστικά, τα οχήματα διάσωσης με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις.
Για τον λόγο αυτό είχαμε προτείνει στη ΝΑΗ, το 2005, πέραν των άλλων λόγων που υπαγορεύουν την ανέγερση νέου διοικητηρίου στο Σκαλάνι, ώστε οι δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας να έχουν την άνεση και τους χώρους να κινηθούν τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα και τα συνεργεία διάσωσης προς την πόλη και να προετοιμάσουν πολλαπλές σκηνές για τη στέγαση των σεισμοπαθών.
Σε αντίθετη περίπτωση, όταν οι δυνάμεις προστασίας είναι εντός του ιστού της πόλης, ποιος θα διασώσει ποιον; Όταν βρίσκεται σε εξέλιξη ένα έντονο σεισμικό φαινόμενο πρέπει να αντιμετωπίσουμε, αποτελεσματικά, τις δυσμενείς του συνέπειες.
Σ’ αυτό λοιπόν το σεισμικό περιβάλλον θα πρέπει να δώσουμε έγκαιρα απαντήσεις σε θέματα, προβλήματα και καταστάσεις που πιθανά θα παρουσιαστούν, οι οποίες θα ανταποκρίνονται στις προβλέψεις για τις δράσεις και ενέργειες των εμπλεκόμενων οργάνων, αλλά και του κοινού σε περίπτωση εφαρμογής του Σχεδίου “Ξενοκράτης”.
Πρέπει να υπάρχει σχέδιο για άμεσες ενέργειες, όπως είναι οι δράσεις:
- Εκκένωσης κτηρίων μετά το πέρας της σεισμικής δραστηριότητας.
- Εκκένωσης σχολείων.
- Μετάβασης σε χώρο καταφυγής και περίθαλψης.
- Περισυλλογής, διαλογής και διακομιδής τραυματιών σε νοσοκομείο.
- Απεγκλωβισμός και διάσωσης ατόμων.
- Μεταφοράς και λειτουργίας των βασικών οργάνων χειρισμού της κρίσεως σε υπαίθριο χώρο που προβλέπεται από το σχέδιο λόγω πιθανής ακαταλληλότητας των χώρων στέγασής τους.
Να επισημανθεί ότι όλες οι συνέπειες του σεισμού, αλλά και οι αντίστοιχες δραστηριότητες των οργάνων και του κοινού για την αντιμετώπισή τους πρέπει να μελετηθούν το συντομότερο, ώστε και να εξαχθούν τα ορθά και χρήσιμα συμπεράσματα. Η επιτυχία της όποιας άσκησης (σχεδίαση, οργάνωση και διεξαγωγή) είναι αντικείμενο συλλογικής και υπεύθυνης προσπάθειας.
Ευχή όλων μας να μη χρειαστεί ποτέ να εφαρμόσουμε τα προσομοιούμενα δρώμενα μιας άσκησης σε πραγματικό σεισμό.
Εάν, όμως, παρ’ ελπίδα συμβεί, πρέπει να είμαστε πανέτοιμοι για την αντιμετώπιση κάθε ενδεχομένου, προϋπόθεση που θεωρείται δεδομένη εφόσον υπάρχει η κατάλληλη υποδομή από πλευράς σχεδίου, αλλά και το κατάλληλο προσωπικό για την υλοποίηση της εφαρμογής τους.
