Πριν λίγους μήνες και συγκεκριμένα τον περασμένο Φεβρουάριο στη Γαλλία ακούστηκε η φωνή του στρατηγού Ντε Γκωλ κατά τη διάρκεια ενός διαγγέλματος στον γαλλικό λαό στις 18 Ιουνίου του 1940. Όσοι ερεύνησαν την υπόθεση διαπίστωσαν ότι στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ τη συγκεκριμένη ημερομηνία κάποιο διάγγελμα του στρατηγού Ντε Γκωλ. Και αυτό που ακούστηκε ήταν ψεύτικο.
Η φωνή που ακούστηκε ήταν γέννημα της Τεχνητής Νοημοσύνης και των πάμπολλων τεχνικών δυνατοτήτων της.
Του Δημοσθένη Δαββέτα*
Το ίδιο το γεγονός ως τέτοιο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί ως μια φάρσα, ως ένα παιχνίδι γιατί όχι διασκεδαστικό, μιας και το ν' ακούς πράγματα που δεν υπήρξαν και να τα πιστεύεις ως αληθινά ίσως να ’ταν και μια “πλάκα” μεταξύ φίλων. Όμως εδώ δύο σημεία πρέπει να μας προβληματίσουν. Πρώτον: Πού βρίσκονται τα όρια του πραγματικού; Πού ξεκινά και πού αρχίζει το αληθινό; Γιατί μέσα στην ψηφιακή ζωή μας, ως ψηφιακά όντα, δεν μπορούμε πλέον να ’χουμε την αίσθηση του αληθινού και του ψεύτικου. Να τονιστεί, βέβαια, το ότι η πραγματικότητα ήταν εδώ και αιώνες συνδεδεμένη με την αισθη(αν)τιμή εμπειρία του ατόμου. Στη σημερινή ψηφιακή εποχή που μπαίνουμε για τα καλά, η αισθητική αντικαθίσταται από την Τεχνική (μηχανική). Η Τεχνική έχει αντικαταστήσει οντολογία και επιστημολογία. Η δε Τεχνητή Νοημοσύνη πιο ειδικά μπορεί να θέσει πλέον υπό αμφισβήτηση το τι είναι ή όχι πραγματικό.
Δεύτερον: Αν προσαρμόσουμε την ανωτέρω διαπίστωση στην Πολιτική, τότε θ’ ανοίξει μπροστά μας ένα κεφάλαιο που κρύβει κινδύνους για θέματα ελευθερίας και Δημοκρατίας.
Πιο συγκεκριμένα, ας φανταστούμε λίγο ότι είμαστε πριν τις εκλογές ή λίγο πριν τη λήψη μιας συλλογικής απόφασης που αφορά το μέλλον (οικονομικό, στρατιωτικό κ.λπ.) μιας χώρας. Και τις στιγμές εκείνες ακούγεται κάποιο μήνυμα δημοφιλούς ηγέτη ή ανακαλύπτεται κάποιο σκάνδαλο που μπορεί κάλλιστα να επηρεάσει την απόφαση των πολιτών. Κι αυτό το μήνυμα είναι ψεύτικο, κατασκευασμένο. Οι πολίτες όμως δεν το γνωρίζουν. Τι άλλο τότε μπορεί να σημαίνει ένα τέτοιο γεγονός πάρα βεβαίως τη χειραγώγηση και δόλια πλάνη πληροφόρησης; Τι θα μπορούσε να συμβεί αν παρθεί μια σοβαρή πολιτική απόφαση με μη-πραγματικά στοιχεία; Σίγουρα κάτι που θα μπορούσε να γίνει ως κι η κόλαση γι’ αυτούς που πλανεύτηκαν.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη, ως καινοτόμα εξέλιξη, μπορεί να ’χει αναμφισβήτητα πολύ καλά στοιχεία που βοηθούν την επιστήμη, τον αθλητισμό, την οικονομία, την ιατρική και γενικώς σε πολλά θέματα την κοινωνία. Όμως μπορεί να γίνει κι εργαλείο πολιτικής χειραγώγησης από εξουσίες που δε σέβονται την ελευθερία και τις αρχές της Δημοκρατίας.
Η τεχνοπολιτική της ψηφιακής ύπαρξης, η ψηφιακή “οντολογία” δίχως συγκεκριμένους κανόνες παιχνιδιού, αλλά με κανόνες μόνο ισχύος κι επιβολής, μπορεί να οδηγήσει, αν δεν προσεχθεί, σε μια νέα μορφή ολοκληρωτισμού. Κι όποιος δε δεχτεί τη λογική αυτής της Πολιτικής να υποχρεωθεί σε μια διαρκή εσωτερική μοναξιά κι εξορία, όπως τα διάφορα “γκουλάγκ” στην ανθρώπινη ιστορία.
Κι αυτό που σημειώνω εδώ δεν έχει να κάνει με τεχνολογία. Όχι. Ειδικά εγώ προσωπικά είμαι υπέρ της τεχνολογικής εξέλιξης και προόδου. Είμαι και χρησιμοποιώ την Τεχνητή Νοημοσύνη στη δουλειά μου. Έχει να κάνει με ανησυχία περί Δημοκρατίας κι ελευθερίας, δύο θεμελιακών στοιχείων που ως τώρα έθρεψαν το όνειρο της ορθής Πολιτικής τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο.
* Ο Δημοσθένης Δαββέτας είναι καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής.
