Στην Ελλάδα συμβαίνει ένα κατεξοχήν παράδοξο φαινόμενο. Κάθε συζήτηση περί φόρων “τριγκάρει” σημαντικά τμήματα του πληθυσμού και προκαλεί ασύμμετρα οξείες αντιδράσεις.
Καταλαβαίνω γιατί λ.χ. οι Αμερικάνοι να έχουν ένα τρομακτικό “σκάλωμα” με τους φόρους: Δεν έχουν κανενός είδους κοινωνικό κράτος, οι υποδομές κατά κύριο λόγο είναι ιδιωτικές, δεν έχουν κοινωνική ασφάλιση, δεν έχουν δημόσιο σύστημα υγείας, οπότε είναι λογικό να μη θέλουν να πληρώνουν φόρους, οι οποίοι χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για να συντηρείται μια πανάκριβη υποδομή κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας και βεβαίως το εξίσου πανάκριβο στράτευμα των ΗΠΑ. Επίσης, η αμερικάνικη κουλτούρα στον οικονομικό τομέα είναι φιλελεύθερη, βαθύτατα φιλελεύθερη και επίσης ξεκάθαρα ατομικιστική.
Ωστόσο, βλέπουμε και στην Ελλάδα ένα τρομερό “σκάλωμα” με το θέμα των φόρων. Οποιοσδήποτε πει τη λέξη “φόροι”, εφόσον δε συνοδεύεται από τον προσδιορισμό “περικοπή”, δέχεται... πυρ ομαδόν. Και αν ήταν μόνο από τα “φίλια μίντια”, το καταλαβαίνω. Όπως ο Κατρούγκαλος, που μόλις ψέλλισε τα περί φορολόγησης των ελευθεροεπαγγελματιών “λιντσαρίστηκε” μιντιακά σε χρόνο μηδέν. Και όχι μόνο μιντιακά, αλλά... θα μπούμε σε αυτό το θέμα λίγο παρακάτω, έχουμε να εξετάσουμε κι άλλα... δεδομένα.
Η φορο-ατζέντα της Ν.Δ.
Η Ν.Δ. είναι “εναντίον των φόρων”. Επιλεκτικά βεβαίως. Για να είμαστε ακριβείς, είναι ενάντια στους άμεσους φόρους (εισοδήματος και κερδών) όταν... τους πληρώνει οποιοσδήποτε εκτός από τους μισθωτούς και συνταξιούχους. Δηλαδή είναι ενάντια στη φορολόγηση επιχειρήσεων, ενάντια στη φορολόγηση πλούσιων ιδιωτών, ενάντια στη φορολόγηση της μεγάλης έως πολύ μεγάλης περιουσίας, ενάντια στους φόρους των αυτοαπασχολούμενων και των ελεύθερων επαγγελματιών. Και οποιοσδήποτε θέτει θέμα να μπουν νέοι φόροι, από οποιαδήποτε πολιτική παράταξη, τίθεται αντιμέτωπος με την ατζέντα της Ν.Δ. και θα υποστεί... τις συνέπειες. Δηλαδή το “φατούρο” από το σύνολο των φίλιων μίντια.
Ωστόσο, και η κοινωνία έχει “τσιμπήσει” στο αφήγημα αυτό. Κυρίως βεβαίως οι τάξεις που δεν πληρώνουν φόρους και... θέλουν να συνεχίσουν να μην πληρώνουν φόρους. Και θα δούμε σε άλλο σημείο του κειμένου τούτου ποιες είναι αυτές οι τάξεις.
Αλλά ταυτόχρονα η Ν.Δ. είναι υπέρ των φόρων, όταν τους πληρώνουν:
- εκείνοι που δεν μπορούν να κρύβουν εισοδήματα (μισθωτοί και συνταξιούχοι),
- όταν είναι έμμεσοι φόροι, ΦΠΑ δηλαδή και φόρος κατανάλωσης, όπου έχουμε στη χώρα μας τους απολύτως υψηλότερους συντελεστές της Ευρώπης!
Παρ’ όλα αυτά, έχει περάσει ένα κλίμα “όχι στους φόρους”, το οποίο έχει γίνει μέρος του κυρίαρχου αφηγήματος και έχει γίνει κτήμα ακόμη και των επαγγελματικών και κοινωνικών τάξεων, τις οποίες... δεν αφορά καθόλου.
Η Ελλάδα... δεν είναι ΗΠΑ, για να έχουμε τις ίδιες “έξεις” με τους Αμερικάνους στο θέμα των φόρων. Διότι για παράδειγμα:
- Οι φόροι στην Ελλάδα χρηματοδοτούν ένα εθνικό σύστημα υγείας, δωρεάν παιδεία για όλους (και σε όλες τις βαθμίδες) και μια σειρά από παροχές που, παρότι υστερούν δραματικά σε σχέση με αυτές της μέσης δυτικοευρωπαϊκής χώρας, σε κάθε περίπτωση είναι... καλύτερες από το τίποτε.
- Στην Ελλάδα φόρους πληρώνουν μόνο οι κατά τεκμήριο φτωχότεροι πολίτες (οι μισθωτοί ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και οι συνταξιούχοι) και όσες μεγάλες εταιρείες έχουν λόγο (λ.χ. είναι εισηγμένες) να παρουσιάζουν κέρδη. Τελεία. Ουδείς άλλος. Κυριολεκτικά, όχι μεταφορικά. Οι κατά τεκμήριο πλουσιότεροι πολίτες της χώρας δεν πληρώνουν καν φόρο εισοδήματος, διότι... δηλώνουν μόνιμα ζημιές ή απειροελάχιστα κέρδη. Όταν ένας ελεύθερος επαγγελματίας ή καταστηματάρχης λέει «πλήρωσα φέτος 50 χιλιάρικα φόρο», 99 στις 100 φορές ΔΕΝ εννοεί φόρο, όπως πληρώνω εγώ ο μισθωτός. Εννοεί ότι απέδωσε ΦΠΑ, τον οποίο... εισέπραξε για να αποδώσει, δεν προέρχεται από την τσέπη του, βγαίνει από την τσέπη του καταναλωτή.
Αρμοδιότητα... ψυχιάτρου;
Βεβαίως υπάρχει “εξήγηση” αν και... εμπίπτει σε αρμοδιότητες επαγγελματία ψυχικής υγείας: Στην Ελλάδα, όπως έχουμε όλοι κατανοήσει, δεν υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν ότι ανήκουν σε “κατώτερες τάξεις” ή που είναι “φτωχοί”. Αντίθετα, στην Ελλάδα όλοι, εκτός από εκείνους που τρώνε στα συσσίτια, δηλώνουν “μέση τάξη” και οι φτωχοί είναι στην πραγματικότητα “πλούσιοι σε αναμονή”. Οπότε όλοι (σχεδόν όλοι, ας μην είμαστε εντελώς απορριπτικοί) θεωρούν ότι οι φοροαπαλλαγές των πλουσίων, των επιχειρήσεων και των κατόχων μεγάλης περιουσίας, στις οποίες έχει προχωρήσει η Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη, τους... αφορούν! Ή μπορεί να τους αφορούν στο μέλλον! Ή να αφορούν στα παιδιά τους!
Ναι, η έλλειψη ταξικής συνείδησης έχει παραδώσει τις κατώτερες τάξεις της χώρας βορρά στις ορέξεις της “Μεγάλης Ελληνικής Αυταπάτης”.
Βεβαίως υπάρχει και ένας πιο... πραγματιστικός λόγος, που έχει να κάνει απολύτως και 100% με το οικονομικό συμφέρον, τον οποίο θα αναφέρουμε στο τέλος του κειμένου, καθώς προηγείται η παράθεση όλων των σχετικών στοιχείων.
Οι φτωχοί πληρώνουν τους φόρους
Ο φόρος εισοδήματος στην Ελλάδα είναι ένα μόνο μέρος από τα κρατικά έσοδα. Για την ακρίβεια, το 2019 από τη φορολογία εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων εισπράχθηκαν 16,71 δισ. Εξ αυτών, τα 11 δισ. είναι από εισοδήματα φυσικών προσώπων και το (εξαιρετικά πτωχό ως επίδοση) 4,5 δισ. από τη φορολόγηση νομικών προσώπων.
Για να καταλάβετε το ποσοστό στρέβλωσης της ελληνικής φορολογικής πολιτικής, ο φόρος εισοδήματος είναι περίπου το 50% των έμμεσων φόρων. Για του λόγου το αληθές, στην τελευταία χρήση (2022) οι έμμεσοι φόροι (κυρίως ΦΠΑ και Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης) απέδωσαν στα κρατικά ταμεία το τρομακτικό ποσό των 33,2 δισ. ευρώ! Βρισκόμαστε βεβαίως... μακράν στην πρώτη θέση της Ευρώπης ως προς τα έσοδα από έμμεσους φόρους ως ποσοστό επί του συνόλου των εσόδων του κράτους.
Εδώ αρχίζουν τα... ακόμη πιο ενδιαφέροντα. Από τα έσοδα φορολογίας φυσικών προσώπων (αυτά τα 11 περίπου δισ.) μόλις... το 6,4%, δηλαδή 705 εκατομμύρια, δεν έχουν πληρωθεί από μισθωτούς και συνταξιούχους! Είναι γνωστό ότι οι κατά τεκμήριο φτωχότερες τάξεις στην ελληνική κοινωνική πυραμίδα είναι οι μισθωτοί και συνταξιούχοι. Και μάλιστα - για να ανοίξουμε μία παρένθεση που θα ενδιαφέρει όλους τους μισθωτούς που μας διαβάζουν - σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με ανύπαρκτη κουλτούρα μισθωτής εργασίας, όπου οι μισθοί είναι τραγικά χαμηλοί σε όλο το φάσμα της οικονομίας.
Με κάποιον μαγικό τρόπο, στις επίσημες στατιστικές (ΟΟΣΑ, Eurostat) η Ελλάδα φέρεται να έχει έναν μέσο ετήσιο μισθό (μικτό, φυσικά) 24 χιλιάδες ευρώ. Αυτό αντιστοιχεί βεβαίως σε 14 μισθούς και αν ήταν πραγματικό, θα βλέπαμε στην ελληνική αγορά έναν μέσο μισθό 1.714 ευρώ τον μήνα μικτά. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Π.Σ. “Εργάνη”, τα οποία αντικατοπτρίζουν την τρέχουσα κατάσταση της ελληνικής αγοράς εργασίας σε πραγματικό χρόνο, ο μέσος μισθός σήμερα, το 2023, είναι 1.176 ευρώ μικτά. Αν το πολλαπλασιάσουμε επί 14, αυτό μας βγάζει ετήσια αμοιβή 16.460 ευρώ. Η διαφορά από το δηλούμενο στη διεθνή στατιστική 24.000 ευρώ είναι χαώδης και δε δικαιολογείται με καμία πιθανή αλχημεία. Πώς ακριβώς δηλώνουν στη Eurostat ότι ο μέσος μισθός στην Ελλάδα είναι 24 χιλιάρικα, όταν είναι 16,4;
Λοιπόν, ο μέσος μισθός στην Ελλάδα (βάσει των επίσημων στοιχείων της κυβέρνησης, από την “Εργάνη”) είναι 16,4 χιλιάδες, τουτέστιν στο 60% του... χαμηλότερου μέσου μισθού της Ευρώπης. Που είναι στη Σλοβακία, και είναι 24,7 χιλ. Για την ιστορία, ο μέσος ευρωπαϊκός μισθός είναι στα 33,5 χιλ. ευρώ (δηλαδή ο ελληνικός είναι στο... 43% του μέσου ευρωπαϊκού) και οι υψηλότεροι μισθοί είναι στις εξής χώρες:
Λουξεμβούργο 75 χιλιάδες, Ισλανδία 72 χιλ., Ελβετία 70 χιλ., Δανία 62 χιλ. Ολλανδία 62 χιλ., Βέλγιο 60 χιλ., Αυστρία 58 χιλ., Γερμανία 56 χιλ., Νορβηγία 53 χιλ., Ιρλανδία 52 χιλ.
Για τους συνταξιούχους, τα νούμερα είναι γνωστά επίσης. Το 80% των συνταξιούχων βρίσκονται κάτω από τα 1.000 ευρώ μικτά και ένα σεβαστό ποσοστό είναι κάτω από τα 800 ευρώ μικτά. Και αυτές οι δύο κατηγορίες, μισθωτοί και συνταξιούχοι, πληρώνουν το 90% και κάτι του φόρου των φυσικών προσώπων! Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τραγικό.
Οι πλούσιοι... δεν πληρώνουν μία
Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται αυτή τη στιγμή περί τις 294.000 επιχειρήσεις, που δηλώνουν εργαζόμενους. Φυσικά η συντριπτική πλειοψηφία (260 χιλιάδες) έχουν από 1 έως 10 εργαζόμενους, δηλαδή είναι μικρές επιχειρήσεις. Μάλιστα οι 238.000 επιχειρήσεις απασχολούν έως 4 εργαζόμενους, είναι δηλαδή “πολύ μικρές” επιχειρήσεις.
Στη συνέχεια έχουμε μια σχετικά μεγάλη ομάδα επιχειρήσεων που απασχολούν από 11 έως 50 εργαζόμενους και είναι περί τις 30 χιλιάδες, κι από εκεί και πέρα... τα νούμερα πέφτουν δραματικά: 4.300 επιχειρήσεις απασχολούν από 51 έως 250 εργαζόμενους και μόλις... 750 επιχειρήσεις απασχολούν πάνω από 250 εργαζόμενους!
Από το σύνολο των 294.000 επιχειρήσεων, το 45% δηλώνει... κάθε χρόνο ζημιές! Μόνιμα, επί σειρά (πολλών) ετών. Κάθε χρόνο “στα κόκκινα”. Και φυσικά δεν πληρώνει φόρο. Εξ αυτών που δηλώνουν κέρδη, οι περισσότερες δηλώνουν πενταροδεκάρες ή σε κάθε περίπτωση όσα χρειάζονται για να δικαιολογήσουν επεκτάσεις, εξυπηρετήσεις δανείων κ.λπ. κ.λπ. Και πάλι δεν πληρώνουν φόρο.
Μόνο οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις (που όπως είδαμε είναι εξαιρετικά λίγες) δηλώνουν υψηλό κύκλο εργασιών και κέρδη, εφόσον έχουν λόγο να το κάνουν. Αν για παράδειγμα είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο.
Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων κατά κεφαλήν στην Ευρώπη, καθώς κυριαρχεί απόλυτα η μικρή και πολύ μικρή επιχείρηση. Και έχει... το μικρότερο ποσοστό εσόδων από εταιρικούς φόρους. Ακόμη και από χώρες που έχουν χαμηλότερο συντελεστή φορολόγησης των εταιρικών κερδών απ' ό,τι στην Ελλάδα!
Αλλά δεν είναι η μόνη στατιστική κατηγορία όπου είμαστε... πρωταθλητές.
Και οι αυτοαπασχολούμενοι
Η Ελλάδα είναι η πρωταθλήτρια Ευρώπης, μακράν της δεύτερης, σε αριθμό αυτοαπασχολούμενων. Για την ακρίβεια, 28% του ενεργού επαγγελματικά πληθυσμού της χώρας, είναι αυτοαπασχολούμενοι, επιχειρηματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες. Για να καταλάβετε τη διαφορά, το αντίστοιχο νούμερο στην Ευρώπη είναι 13% και το ανεβάζουν χώρες με “παλιακές” δομές, όπως η Ιταλία (19%) και κάποιες ανατολικοευρωπαϊκές. Το “φυσιολογικό” για μια αναπτυγμένη καπιταλιστική οικονομία είναι μονοψήφιο ποσοστό επί του συνόλου του πληθυσμού. Ας πούμε στη Γερμανία το ποσοστό είναι 7,4%.
Στην Ελλάδα, οι επιχειρηματίες, όπως είδαμε, είναι... πάρα πολλοί, αλλά φυσικά περισσότεροι είναι οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Περί τους 750.000.
Για να έχουμε ολόκληρη την εικόνα, οι μισθωτοί στην Ελλάδα “αγγίζουν” τα 3 εκατομμύρια (ιδιωτικός και δημόσιος τομέας μαζί, δηλαδή 2,35 εκατ. ιδιωτικός, οι λοιποί Δημόσιο) και οι αυτοαπασχολούμενοι όλων των κατηγοριών ξεπερνούν το 1 εκατομμύριο.
Η Ελλάδα, εκτός από υψηλό ποσοστό αυτοαπασχολούμενων, έχει και άλλη μία... ιδιαιτερότητα. Οι τάξεις αυτές έχουν πρακτικά (αν και όχι θεωρητικά) φορο-ασυλία!
Μάλλον είναι και ακριβώς ο λόγος που στην Ελλάδα υπάρχουν τόσοι πολλοί αυτοαπασχολούμενοι. Όπως είδαμε παραπάνω, οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι πληρώνουν το 90% και βάλε των φόρων φυσικών προσώπων και οι μη μισθωτοί μόλις το 6,4%. Δηλαδή το 1/3 των Ελλήνων, μεταξύ των οποίων βρίσκεται το κατά τεκμήριο πλουσιότερο 10% των Ελλήνων, πληρώνουν το 1/20 των φόρων εισοδήματος! Το 80% των ελεύθερων επαγγελματιών δηλώνει κάτω από 10 χιλιάδες ευρώ ετήσιο εισόδημα και οι μισοί εξ αυτών (του 80%) δηλώνουν... κάτω από 5.000. Με άλλα λόγια, 8 στους 10 ελεύθεροι επαγγελματίες δηλώνουν εισοδήματα... πενίας! Φυσικά ουδείς μπορεί να επιβιώσει στη χώρα αυτή με λιγότερο από 10 χιλιάδες τον χρόνο, πολλώ δε μάλλον να “σηκώνει” σπίτια, να αγοράζει Ι.Χ. των 25, 30, 50 χιλιάδων ευρώ και να έχει ένα λάιφ στάιλ... ικανοποιητικό. Οπότε είναι περισσότερο από φανερό ότι η κατηγορία αυτή φοροδιαφεύγει συστηματικά και... εξόφθαλμα.
Μεταξύ των χωρών της Δύσης, προφανώς η Ελλάδα βρίσκεται σε μια εντελώς δική της κατηγορία όσον αφορά στη φοροδιαφυγή των αυτοαπασχολούμενων. Γι’ αυτό, άλλωστε, από την έναρξη της εποχής των μνημονίων οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να μας “πείσουν” να πιάσουμε αυτήν την καλπάζουσα φοροδιαφυγή.
Ωστόσο, καμία ελληνική κυβέρνηση δεν “ακούμπησε” τους αυτοαπασχολούμενους. Η φοροασυλία της τάξης καθιερώθηκε πρακτικά επί κυβερνήσεων Σημίτη (αν και οι βάσεις είχαν μπει ήδη από τη δεκαετία του ’80) και έκτοτε... δεν τους ακουμπά κανείς.
Βεβαίως, μάλλον οι Ευρωπαίοι είναι οπαδοί της ρήσης του Μάο “μαύρη γάτα, άσπρη γάτα, το θέμα είναι να πιάνει ποντίκια”. Δεν τους ενδιαφέρει και τόσο να διευρύνουμε τη φορολογική βάση, απλώς να... πιάνουμε τους στόχους των εσόδων. Οπότε, αφού οι ελληνικές κυβερνήσεις επέδειξαν τέτοια “ευαισθησία” στο θέμα των αυτοαπασχολούμενων, δεν επέμειναν και ιδιαίτερα. Αλλά υπάρχουν οι στόχοι των εσόδων. Οπότε, αφού δε θέλουμε να φορολογήσουμε τους ελεύθερους επαγγελματίες, φορολογούμε μέχρι... να ματώσουν τους μισθωτούς και... όλους μαζί τους ξεθεώνουμε στους έμμεσους φόρους.
Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε και κάτι άλλο. Καθώς το ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων επί του πληθυσμού είναι τόσο μεγάλο (είπαμε, 28%, δηλαδή σχεδόν 1 στους 3), ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των νοικοκυριών της χώρας έχουν τουλάχιστον ένα μέλος που ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Και αν τα κύρια εισοδήματα (όπως είναι και λογικό) προέρχονται ακριβώς από αυτό το μέλος του νοικοκυριού, τότε... έχουμε ένα σαφές κίνητρο, ώστε μισθωτοί κ.λπ. να... κάνουν τα στραβά μάτια και να ευθυγραμμίζουν τα συμφέροντά τους με το μέλος που “φέρνει το παντεσπάνι”.
Αυτό έχει την αξία του, σε οποιαδήποτε πολιτική αξιολόγηση επιχειρήσει να κάνει κάποιος με τα παραπάνω στοιχεία, να τα αντιπαραβάλλει λ.χ. με τα “ειδικά βάρη” που έχουν οι διάφορες επαγγελματικές κατηγορίες ως προς το εκλογικό σώμα. Αλλά, επίσης, μέχρι ενός σημείου προσφέρει μια - μερική - εξήγηση για τη... σχιζοφρένεια, που επισημάναμε ήδη από την αρχή του κειμένου τούτου ως προς την “ευαισθησία” που επιδεικνύει πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού στο θέμα των φόρων.
Η μεγάλη ελληνική παθογένεια
Όλα τα παραπάνω που εξετάσαμε και παρουσιάσαμε με τον (ελπίζω) καλύτερο δυνατό τρόπο στον περιορισμένο χώρο που έχουμε εδώ, συνιστούν τη Μεγάλη Ελληνική Παθογένεια ως προς τη φορολογική πολιτική. Μια παθογένεια που μπορεί να συνοψιστεί σε δύο φράσεις:
- Οι έμμεσοι φόροι είναι διπλάσιοι από τους άμεσους.
- Οι κατά τεκμήριο φτωχότεροι πολίτες πληρώνουν σχεδόν το σύνολο των άμεσων φόρων.
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και άλλη μία παράμετρο: Καμία από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις (και πολύ περισσότερο η Ν.Δ., που ήταν κυβέρνηση χθες, θα είναι και αύριο και... πολύ πιθανό να είναι και σε μερικά χρόνια) δεν έχει στην ατζέντα της τρόπους για να διορθωθούν αυτές οι δύο τεράστιες παθογένειες.
Και για λόγους που, αν δεν αναφέραμε ευθέως, τους υπονοήσαμε σαφώς, δεν υπάρχει και κανενός είδους πολιτική βούληση για να θεραπευτούν αυτές οι παθογένειες. Αφού δε θεραπεύτηκαν με τη “λαίλαπα” των μνημονίων, δεν πρόκειται να θεραπευτούν ποτέ.
