Η δημογραφική βόμβα έσκασε

Τις τελευταίες μέρες η ΕΛ.ΣΤΑΤ. δημοσίευσε τα προσωρινά αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού που έγινε το 2021.

*Γράφει ο Αναστάσιος Λαυρέντζος.

Σύμφωνα με αυτά, στη δεκαετία 2011-2021 ο μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 3,5% ή σε απόλυτους αριθμούς μειώθηκε κατά 383 χιλιάδες, φτάνοντας τα 10,4 εκατομμύρια.

Για όσους παρακολουθούν τα στοιχεία γεννήσεων-θανάτων που δημοσιεύει κάθε χρόνο η ΕΛ.ΣΤΑΤ., τα παραπάνω αποτελέσματα δε συνιστούν έκπληξη. Σε ολόκληρη τη δεκαετία που πέρασε, το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων ήταν αρνητικό. Όσον αφορά δε στον γηγενή ελληνικό πληθυσμό, η πραγματικότητα είναι ακόμη χειρότερη, αν αφαιρέσουμε τη συνεισφορά των αλλοδαπών που έχουν εισρεύσει στη χώρα.

Σχετικά είναι χαρακτηριστικό ότι, αν από τα στοιχεία γεννήσεων και θανάτων αφαιρέσουμε τη συνεισφορά των αλλοδαπών, τότε η φυσική μείωση του ελληνικού πληθυσμού στη δεκαετία υπερβαίνει τις 400 χιλιάδες. Παράλληλα, αν συνεκτιμήσουμε ότι στο διάστημα αυτό μετανάστευσαν στο εξωτερικό περισσότεροι από 400 χιλιάδες Έλληνες, μιλάμε για μια πραγματική μείωση των Ελλήνων κατά 800 χιλιάδες περίπου.

Δημογραφική κατάρρευση

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της απογραφής και σε επίπεδο περιφερειών. Από τη γενική εικόνα φαίνεται να διαφοροποιούνται οι νησιωτικές περιοχές, με δεσπόζουσα θέση να κατέχει η Κρήτη, η οποία παρουσιάζει μια σχετικά μικρή μείωση πληθυσμού, κατά -0,9%. Την υψηλότερη επίδοση εμφανίζει ο νομός Λασιθίου με μια μικρή αύξηση (+0,7%), ενώ μικρή μείωση παρουσιάζουν οι νομοί Χανίων (-0,7%) και Ηρακλείου (-1%). Μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού παρουσίασε ο νομός Ρεθύμνου (-2,4%).

Η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά στον ηπειρωτικό κορμό της χώρας, όπου χωρίς υπερβολή μπορούμε να πούμε ότι η ύπαιθρος βρίσκεται σε δημογραφική κατάρρευση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην ευαίσθητη περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης η μείωση έφτασε στο σύνολο το -7,6%, ενώ σε επιμέρους νομούς όπως ο Έβρος η μείωση έφτασε το -9,5%. Μικρότερο ήταν το ποσοστό μείωσης στον νομό Ξάνθης (-2,7%), ο οποίος έχει μικτό, χριστιανικό και μουσουλμανικό, πληθυσμό. Ο αρνητικός πρωταθλητής της περιφέρειας ήταν πάντως ο νομός Δράμας με μείωση πληθυσμού κατά 11,9%.

Από όλες της περιφέρειες της χώρας, η Δυτική Μακεδονία παρουσίασε τη μεγαλύτερη μείωση, η οποία έφτασε σε διψήφιο ποσοστό, στο -10,1%. Στη Φλώρινα μάλιστα η μείωση έφτασε το 12,2%, ενώ στα Γρεβενά σημειώθηκε μια από τις μεγαλύτερες μειώσεις στην Ελλάδα με ποσοστό -16,1%!

Είναι λοιπόν πραγματικά απορίας άξιο το πώς στη Δυτική Μακεδονία η κυβέρνηση υλοποίησε τον προγραμματισμό για την παύση λειτουργίας των μεγάλων λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, χωρίς προηγουμένως να έχει δημιουργήσει ούτε τις απαραίτητες ενεργειακές εφεδρείες, αλλά ούτε και τις εναλλακτικές οικονομικές δραστηριότητες που θα έδιναν απασχόληση στους κατοίκους της περιοχής. Το γεγονός αυτό ίσως από μόνο του καταδεικνύει ότι το πολιτικό προσωπικό της χώρας δεν έχει κατανοήσει το μέγεθος του δημογραφικού προβλήματος.

Όπως φαίνεται και στον πίνακα, ανάλογα ήταν λίγο-πολύ τα ποσοστά μείωσης και στην υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα, τα οποία κυμάνθηκαν από -5,1% στην Ήπειρο έως -7,7% στη Στερεά Ελλάδα, εκτός της Αττικής. Εντύπωση προκαλούν οι μεγάλες μειώσεις πληθυσμού που παρουσιάζουν συγκεκριμένοι νομοί, όπως ο νομός Φθιώτιδας (-12,9%) και ο νομός Βοιωτίας (-10%). Μεγαλύτερη του μέσου όρου της χώρας ήταν και η μείωση στην Κεντρική Μακεδονία, η οποία έφτασε στο -4,8%.

Μικρότερη ήταν η μείωση πληθυσμού στην Αττική (-0,9%), στην οποία κατά κύριο λόγο συγκεντρώνονται πολλοί αλλοδαποί. Επίσης, καλύτερη κάπως είναι η κατάσταση στη νησιωτική χώρα, με τη μείωση πληθυσμού στα Ιόνια νησιά να είναι στον μέσο όρο της χώρας (-3,4%) και στο Βόρειο Αιγαίο η μείωση να συγκρατείται στο -2,6%. Έκπληξη αποτελεί η αύξηση πληθυσμού στο Νότιο Αιγαίο (Κυκλάδες) κατά +5%, η οποία όμως θα πρέπει να αποδοθεί στη μετακίνηση πληθυσμών αλβανικής κυρίως καταγωγής τα τελευταία χρόνια στην περιοχή.

Συμπεράσματα

Σχετικά με τα αποτελέσματα της απογραφής θα πρέπει να επισημάνουμε ότι από πολλές πλευρές έχουν εκφραστεί επιφυλάξεις, δεδομένου ότι για πρώτη φορά υπήρξαν αρκετοί που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στη διαδικασία (“αρνητές απογραφής”). Υπήρξαν όμως και άλλες διαφορές σε σχέση με τις προηγούμενες απογραφές, οι οποίες δυσχεραίνουν τη σύγκριση, όπως λ.χ. ότι η απογραφή μπορούσε να διεξαχθεί και ηλεκτρονικά, ότι διήρκεσε για τέσσερις μήνες κ.λπ. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις δεν κατέστη δυνατόν να καταγραφούν οι αλλοδαποί, ο αριθμός των οποίων πρέπει να θεωρείται υποεκτιμημένος. Σε κάθε περίπτωση πάντως, εμείς καλούμαστε να αναλύσουμε τα διαθέσιμα στοιχεία. Και οι γενικότερες τάσεις είναι τόσο ξεκάθαρες, ώστε να μην αναμένεται να ανατραπούν.

Τα αδρά συμπεράσματα που προκύπτουν από την απογραφή είναι λοιπόν τα εξής:

1. Η αναμενόμενη μείωση του ελληνικού πληθυσμού κατά τη δεκαετία που πέρασε είναι μεγαλύτερη από όσο φαίνεται από το τελικό αποτέλεσμα της απογραφής. Η συνολική εικόνα αμβλύνεται από την είσοδο στη χώρα εκατοντάδων χιλιάδων αλλοδαπών, οι οποίοι αντικαθιστούν στην πράξη τον συρρικνούμενο ελληνικό πληθυσμό. Η μείωση αυτή και η γήρανση που συνεπάγεται θα συνεχιστεί, για όσον καιρό ο ελληνικός πληθυσμός θα διατηρεί χαμηλή γεννητικότητα.
2. Η ύπαιθρος της ηπειρωτικής χώρας τελεί σε δημογραφική κατάρρευση μετά από δεκαετίες μαρασμού και φυγής των νέων ανθρώπων, λόγω της απουσίας οποιουδήποτε αναπτυξιακού σχεδιασμού.
3. Σε ευαίσθητες περιοχές της χώρας (Θράκη, μικρά νησιά του Αιγαίου) συντελούνται πληθυσμιακές μεταβολές που χρειάζονται προσοχή.
4. Κατά περιοχές τα ποσοστά μείωσης του πληθυσμού αντιστοιχούν σε απώλειες μεγαλύτερες από εκείνες ενός πολέμου και η μείωση αυτή αναμένεται να επιταχυνθεί λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

Η δραματική μείωση του ελληνικού πληθυσμού που καταγράφει η απογραφή δεν αφήνει κανένα περιθώριο εφησυχασμού. Αντιθέτως, καλεί με δραματικό τρόπο τις πολιτικές ηγεσίες της χώρας να συνεργαστούν για την κατεπείγουσα κατάρτιση μιας εθνικής δημογραφικής πολιτικής μακράς πνοής, την οποία θα πρέπει να εφαρμόσουν πιστά και σε βάθος χρόνου όλα τα κόμματα.

Λύσεις υπάρχουν σε όλα τα προβλήματα, ακόμη και στα δυσκολότερα. Αυτό που απαιτείται πρωτίστως είναι η βούληση και η ειλικρινής δέσμευση για τη λύση τους. Το δημογραφικό δεν είναι απλώς “ένα πρόβλημα”. Είναι το βαρύ σύμπτωμα της ασθένειας που συνθέτουν όλα τα προβλήματα της χώρας μαζί. Η Ελλάδα για να ζήσει χρειάζεται πάνω από όλα Έλληνες. Έλληνες που πρέπει να γεννηθούν και Έλληνες του εξωτερικού που πρέπει να επιστρέψουν. Για να γίνει αυτό, η χώρα πρέπει να αναγεννηθεί σε όλα τα επίπεδα. Να γίνει μια χώρα σύγχρονη, δημοκρατική, αξιοκρατική, οικονομικά και τεχνολογικά αναπτυγμένη, με μια νέα ιστορική αυτοπεποίθηση και ένα νέο όραμα για τον 21ο αιώνα. Αυτή είναι κατά βάθος η πρόκληση του δημογραφικού: ότι, για να σώσουμε τα παιδιά μας, καλούμαστε να κάνουμε μια εσωτερική επανάσταση.

*Ο Λαυρέντζος Αναστάσιος κατέχει πτυχίο Φυσικής και διπλώματα μεταπτυχιακής ειδίκευσης (MSc) στα Οικονομικά Μαθηματικά και στη Θεωρητική Φυσική.