Το νέο καταστατικό του ΚΚΕ που εισηγείται η ΚΕ του στο 19ο Συνέδριο επιφέρει ριζικές αλλαγές στον ίδιο τον χαρακτήρα του κόμματος, σύμφωνα με τον Εργατικό Αγώνα, που υποστηρίζει ότι αφαιρούνται σημαντικά στοιχεία στην φυσιογνωμία του, όπως αυτή ήταν προσδιορισμένη στο ισχύον καταστατικό που ενέκρινε το 15ο Συνέδριο και νομιμοποιεί όλες τις παραβιάσεις του καταστατικού αυτού που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια από την ηγετική ομάδα. Εξαφανίζει την διαλεκτική σχέση ηγεσίας- βάσης. Παραθέτουμε τα σημαντικότερα στοιχεία της κριτικής:
Ενισχύει σε ακραίο βαθμό τις εξουσίες της ηγεσίας. Περιορίζει στον ελάχιστον βαθμό- αν δεν εξαφανίζει- τον έλεγχο της κομματικής βάσης πάνω στην ηγεσία καθιστώντας τον εντελώς τυπικό ζήτημα. Ευνουχίζει εντελώς την εσωκομματική δημοκρατία και διογκώνει στο μέγιστο τον συγκεντρωτισμό με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η ηγεσία για το κόμμα αλλά το κόμμα για την ηγεσία.
Υπάρχει μια σειρά από παραλείψεις και αλλαγές του νέου καταστατικού- δηλαδή προβλέψεις του παλιού που δεν υπάρχουν στο νέο.
Το γράμμα και το πνεύμα των αλλαγών
Στον πρόλογο και στην εισαγωγή του καταστατικού του 15ου παρουσιάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά του ΚΚΕ που προσδιορίζουν τί κόμμα είναι και σε ποιο γενικό πλαίσιο καταστατικών αρχών και κανόνων λειτουργίας κινείται. Το ίδιο συμβαίνει και στο σχέδιο του νέου καταστατικού όπου οι αλλαγές και οι τροποποιήσεις- σε σχέση με ό,τι ισχύει μέχρι σήμερα- δεν είναι καθόλου ασήμαντες.
Α) Το ισχύον καταστατικό αναφέρει:
«Η συνειδητή και αποφασιστική υπεράσπιση των αρχών αυτών, όπως και η επίμονη και δημιουργική τήρηση και εφαρμογή τους, αποτελεί πρώτιστο καθήκον κάθε μέλους του Κόμματος».
Στο σχέδιο του νέου καταστατικού υπάρχει αλλαγή. Διαβάζουμε:
«Η συνειδητή και αποφασιστική υπεράσπιση των αρχών αυτών, όπως και η αυστηρή τήρηση και εφαρμογή τους, αποτελούν πρώτιστο καθήκον κάθε μέλους του Κόμματος».
Οι συντάκτες του νέου καταστατικού δεν θεωρούν αναγκαία την επίμονη και δημιουργική τήρηση των καταστατικών αρχών. Τους αρκεί μόνο η αυστηρή τήρηση τους, πράγμα που προδίδει ολόκληρη την αντίληψή τους για το κόμμα. Πάνω απ' όλα ο τύπος και το γράμμα των αρχών κι όχι το πνεύμα που αυτές περιέχουν και το οποίο συνάδει με την δημιουργική εφαρμογή τους, την προσαρμογή, δηλαδή, της εφαρμογής τους στη ζωντανή πραγματικότητα.
Β) Για το ίδιο ζήτημα το ισχύον καταστατικό έχει μια παράγραφο η οποία έχει εντελώς απαλειφθεί από το σχέδιο του νέου καταστατικού. Η παράγραφος αυτή λέει:
«Στα πλαίσια των καταστατικών αρχών εξασφαλίζονται οι βασικές προϋποθέσεις ώστε να εκδηλώνονται και να αναπτύσσονται ανεμπόδιστα οι προσωπικές αρετές, ικανότητες και η δράση κάθε μέλους, να συνδυάζονται αρμονικά με αυτές των άλλων μελών και να συμβάλλουν ως ένα σύνολο στην αποφασιστική ενίσχυση του Κόμματος και της πολιτικής του επιρροής, στην αποτελεσματική υπεράσπιση και προώθηση των άμεσων και μακροπρόθεσμων συμφερόντων της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων και την ανύψωση των ιδεών και αξιών του Κόμματος».
Οι συντάκτες του νέου καταστατικού μάλλον αισθάνονται άβολα να αναπτύσσονται μέσα στο κόμμα ανεμπόδιστα οι προσωπικές αρετές, ικανότητες και η δράση κάθε μέλους και να συνδυάζονται αρμονικά με αυτές των άλλων μελών ως ένα σύνολο που ενισχύει το κόμμα. Κι αυτό γιατί αντιλαμβάνονται το κόμμα, κάτω από τον εαυτό τους, ως μια απρόσωπη κινούμενη μάζα με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κατανοήσουν πως σ' αυτό (στο κόμμα δηλαδή) δεν εξαφανίζεται η προσωπικότητα και η ατομικότητα του κάθε μέλους αλλά αντίθετα διαμορφώνεται και ενισχύεται δημιουργικά με τα χαρακτηριστικά του μαρξιστή- λενινιστή, του κομμουνιστή, του επαναστάτη.
Που πήγαν εθνική ανεξαρτησίας, ειρήνη και περιβάλλον;
Γ) Στην εισαγωγή του ισχύοντος καταστατικού, σημειώνει η κριτική στον Εργατικό Αγώνα, αναφέρεται ότι το ΚΚΕ «εξαντλεί κάθε δυνατότητα, μέσα από καθημερινούς αγώνες, για τη βελτίωση της ζωής των εργαζομένων, την υπεράσπιση και διεύρυνση των οικονομικών, πολιτικών, συνδικαλιστικών, πολιτιστικών τους δικαιωμάτων και ελευθεριών, την υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας, για την ειρήνη και την προστασία του περιβάλλοντος».
Στο σχέδιο του νέου καταστατικού έχει απαλειφθεί εντελώς η φράση που είναι εδώ υπογραμμισμένη και αναφέρεται στην πάλη για την υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας και στην πάλη για την ειρήνη και την προστασία του περιβάλλοντος.
Δ) Στην επόμενη παράγραφο της εισαγωγής του ισχύοντος καταστατικού αναφέρεται ότι το ΚΚΕ «επιδιώκει τη συνένωση όλων των εργαζομένων σε μια ισχυρή συμμαχία ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στην ασύδοτη εκμετάλλευση και δράση της οικονομικής ολιγαρχίας, ντόπιας και ξένης για ουσιαστικές αντιιμπεριαλιστικές, αντιμονοπωλιακές και δημοκρατικές αλλαγές».
Το σχέδιο του νέου καταστατικού αναφέρει ότι το ΚΚΕ «επιδιώκει την ενότητα της εργατικής τάξης, ανεξάρτητα από ειδικότητα, μορφωτικό επίπεδο, εθνότητα, πολιτιστικές και γλωσσικές παραδόσεις, φύλο. Επιδιώκει τη συμμαχία της εργατικής τάξης με τους φτωχούς αγρότες και αυτοαπασχολούμενους σε μια λαϊκή, αντιμονοπωλιακή αντικαπιταλιστική συμμαχία πάλης για την εργατική εξουσία».
Η αλλαγή που υπάρχει εδώ είναι καταφανής: Εγκαταλείπεται η λαϊκή συμμαχία ενάντια στον ιμπεριαλισμό και η πάλη για αντιιμπεριαλιστικές και δημοκρατικές αλλαγές. Το βάθος αυτής της μετατόπισης, το οποίο εντοπίζεται στο σύνολο των προσυνεδριακών κειμένων συνιστά ριζική ρήξη της σημερινής ηγεσίας του ΚΚΕ με τον Μαρξισμό Λενινισμό και το κομμουνιστικό κίνημα του 20ου αιώνα.
Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός αποθεώνεται
Ε) Το ισχύον καταστατικό του κόμματος αναφέρει ότι στη συγκρότηση και λειτουργία του ΚΚΕ «Θεμελιακές αρχές του είναι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, η συλλογικότητα, ο έλεγχος, η κριτική και αυτοκριτική». Στο σχέδιο του νέου καταστατικού παρόλο που η κριτική και η αυτοκριτική, ο έλεγχος και η συλλογικότητα αναφέρονται σε άλλα σημεία, ως θεμελιακή αρχή αναγνωρίζεται μόνο ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός.
Γράφεται επί λέξει: «Η οργανωτική συγκρότηση και λειτουργία του ΚΚΕ καθορίζονται από τους σκοπούς και τον επαναστατικό χαρακτήρα του. Θεμελιακή του αρχή είναι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός». Προφανώς η σημερινή ηγεσία δεν αντιλαμβάνεται ότι χωρίς συλλογικότητα, έλεγχο, κριτική και αυτοκριτική ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει ως τέτοιος κι ότι μετατρέπεται σε κάτι άλλο. Ή το αντιλαμβάνεται και γι' αυτό το λόγο δίνει σ' αυτές τις αρχές υποδεέστερη σημασία;
ΣΤ) Στην ακριβώς επόμενη παράγραφο το ισχύον καταστατικό γράφει: «Η συνεπής, ολοκληρωμένη και δημιουργική εφαρμογή των αρχών αυτών, και ειδικά του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, εξασφαλίζει ενότητα λόγων και έργων, συλλογική και ατομική ευθύνη, δημοκρατική συζήτηση και λειτουργία και ταυτόχρονα ενιαία συνειδητή πειθαρχία στη δράση. Συμβάλλει στη διαπαιδαγώγηση αγωνιστών με κύρος, ήθος και αναπτυγμένο αίσθημα κριτικής και αυτοκριτικής στάσης και στη συνεχή διεύρυνση, και ενίσχυση των δεσμών του με την εργατική τάξη, τους εργαζομένους, το λαό. Η ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική ενότητα του Κόμματος είναι απαραίτητος όρος για την εκπλήρωση των σκοπών του».
Στο σχέδιο του νέου καταστατικού η παράγραφος αυτή έχει αλλάξει εντελώς. Διαβάζουμε: «Η συνεπής εφαρμογή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, με όλες τις πλευρές του, είναι αναγκαία για την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική ενότητα του Κόμματος, απαραίτητος όρος για την εκπλήρωση των σκοπών του». Η αλλαγή είναι κραυγαλέα. Στην περίπτωση του ισχύοντος καταστατικού έχεις ένα κόμμα ζωντανό που υποδεικνύει, διαμορφώνει και ενισχύει τις αρετές του κομμουνιστή- λαϊκού αγωνιστή- μέλους του ΚΚΕ ενώ στην περίπτωση του σχεδίου του νέου καταστατικού το κόμμα δομείται πάνω στον καταναγκασμό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το ισχύον καταστατικό δεν εξαρτά την ιδεολογικοπολιτική και, ως συνέπεια αυτής, την οργανωτική ενότητα του κόμματος από την εφαρμογή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Πως άλλωστε θα ήταν δυνατό κάτι τέτοιο; Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός ως αρχή οργάνωσης και λειτουργίας το μόνο που μπορεί να εξασφαλίσει στο κόμμα είναι την ενότητα δράσης των οργανωμένων δυνάμεών του. Την συγκέντρωση όλων των κομματικών δυνάμεων στην δράση για την εκπλήρωση ενός στόχου. Είναι όμως αδύνατον με οργανωτικούς όρους να δημιουργήσεις πνευματική ενότητα στους ανθρώπους, να τους κάνεις δηλαδή να πιστεύουν τα ίδια πράγματα και να έχουν την ίδια άποψη.
Παρ' όλα αυτά η κομματική ηγεσία με το νέο καταστατικό θεωρεί πως η ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική ενότητα είναι αποτέλεσμα της συνεπούς εφαρμογής των οργανωτικών αρχών. Της αρκεί δηλαδή μια τυπική υποταγή της μειοψηφίας στην πλειοψηφία ή το υποχρεωτικό της εφαρμογής των αποφάσεων των ανωτέρων οργάνων από τα κατώτερα για να λέει πως το κόμμα έχει ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική ενότητα. Προφανώς αδιαφορούν εντελώς για το πώς επιτυγχάνεται αυτή η ενότητα ή την αντιλαμβάνονται με όρους στρατωνισμού.
Ποια εσωκομματική δημοκρατία;
1. Η αρχή του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού στο ισχύον καταστατικό αναπτύσσεται στο άρθρο 9 ενώ στο σχέδιο του νέου καταστατικού στο άρθρο 1. Είναι μάλιστα εντυπωσιακό ότι στο σχέδιο του νέου καταστατικού ευθύς εξαρχής ορίζεται ότι ο Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός «αποτελεί αναντικατάστατο συστατικό στοιχείο του επαναστατικού χαρακτήρα» του ΚΚΕ».
Αυτή η διατύπωση δεν υπάρχει στο ισχύον καταστατικό, πράγμα απολύτως λογικό για τους εξής λόγους: α) Επαναστατικά κόμματα στην ιστορία υπήρξαν πολύ πριν εμφανιστεί ο Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός. β) Επαναστατικά- εργατικά κόμματα επίσης υπήρξαν πριν την εμφάνιση του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού αλλά και μετά από αυτόν (π.χ. ο Σπάρτακος της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Κ. Λήμπκνεχτ, του Φρ. Μέρινγκ κ.α. στη Γερμανία). γ) Ότι ο Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός είναι η καλύτερη και η αποτελεσματικότερη αρχή συγκρότησης και λειτουργίας ενός προλεταριακού- επαναστατικού κόμματος αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι το κόμμα αντλεί μέρος ή το όλον του επαναστατικού χαρακτήρα του από τις οργανωτικές αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του. Οι οργανωτικές αρχές βοηθούν ή δυσκολεύουν το κόμμα να ανταποκριθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στον επαναστατικό χαρακτήρα του αλλά καθόλου δεν προσθέτουν σ' αυτόν. δ) Ο επαναστατικός χαρακτήρας του κόμματος- που ποτέ δεν είναι δοσμένος εξ' ορισμού αλλά πάντοτε κατακτιέται κι επανακατακτιέται- καθορίζεται από την διαλεκτική σχέση τριών πραγμάτων: από τον ταξικό του προσανατολισμό, από την θεωρία του και από την πολιτική του.
2. Στο ισχύον καταστατικό ο Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός ορίζεται ως εξής: «Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός διασφαλίζει στο Κόμμα την ικανότητα, μέσα από πλατιά και ελεύθερη συζήτηση, να γενικεύει τις απόψεις και εμπειρίες των μελών του Κόμματος, των εξωκομματικών και των εργαζομένων, να καταλήγει σε συλλογικές αποφάσεις και ταυτόχρονα να δρα με ενότητα, αποφασιστικότητα και πειθαρχία για την εφαρμογή τους. Με βάση την αρχή αυτή η δημιουργία και δράση οργανωμένων ομάδων στο Κόμμα δεν επιτρέπεται. Υπονομεύει την ενότητά του, τη δημοκρατική του λειτουργία και την αποτελεσματικότητά του στη δράση». Το σχέδιο του νέου καταστατικού έχει έναν εντελώς διαφορετικό ορισμό. Διαβάζουμε: «Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός σημαίνει εσωκομματική δημοκρατία, συγκεντρωτική καθοδήγηση, ενιαία δράση στην εφαρμογή των αποφάσεων με συνειδητή πειθαρχία. Με βάση το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό δεν επιτρέπεται η δημιουργία και δράση οργανωμένων ομάδων μέσα στο Κόμμα, διότι υπονομεύουν την ιδεολογική - πολιτική - οργανωτική ενότητά του, τη δημοκρατική λειτουργία του και την αποτελεσματικότητα στη δράση».
Οι διαφορές είναι περισσότερο από προκλητικές, σχολιάζει ο Εργατικός Αγώνας. Η πλατιά και ελεύθερη συζήτηση, η γενίκευση απόψεων και εμπειριών των μελών του Κόμματος, των εξωκομματικών και των εργαζομένων, έχουν εξαφανιστεί στο σχέδιο του νέου καταστατικού ως στοιχεία εφαρμογής του Δημοκρατικού συγκεντρωτισμού μέσα στο κόμμα- κι από το κόμμα. Η αναφορά στην εσωκομματική δημοκρατία είναι εντελώς τυπική και χωρίς περιεχόμενο. Αντίθετα θεωρείται σκόπιμο να τονιστεί ως συστατικό στοιχείο του Δημοκρατικού συγκεντρωτισμού ο συγκεντρωτισμός της καθοδήγησης κάτι που δεν υπάρχει στο ισχύον καταστατικό γιατί η λογική του διέπεται από την αναζήτηση της διαλεκτικής σχέσης εσωκομματικής δημοκρατίας και συγκεντρωτισμού.
Είναι φανερό πως η ηγετική ομάδα του κόμματος με τον νέο ορισμό που δίνει στον Δημοκρατικό Συγκεντρωτισμό στην ουσία τον καταργεί καθιστώντας τη δική της εξουσία απόλυτη μέσα στο κόμμα. Θα πρέπει όμως να απαντήσει γιατί το κάνει αυτό. Εκείνο που της έλειψε για να παίξει το ρόλο της ήταν η απόλυτη εξουσία μέσα στο κόμμα ή όλο το προηγούμενο διάστημα λειτουργούσε- κατά παράβαση του ισχύοντος καταστατικού- με απόλυτη εξουσία την οποία έρχεται τώρα να νομιμοποιήσει;
3. Προς επιβεβαίωση των προαναφερθέντων έρχονται και τα ακόλουθα. Το ισχύον καταστατικό ορίζει ότι «Βασικά συστατικά στοιχεία του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού είναι η εσωκομματική δημοκρατία και ο συγκεντρωτισμός». Το σχέδιο του νέου καταστατικού δεν αναγνωρίζει την διαλεκτική σχέση εσωκομματικής δημοκρατίας και συγκεντρωτισμού και για τον λόγο αυτό την αποσιωπά εντελώς. Το ισχύον καταστατικό, με ξεχωριστές παραγράφους του άρθρου 9, ορίζει με σαφήνεια πως εκφράζεται η εσωκομματική δημοκρατία και πως ο συγκεντρωτισμός. Στο σχέδιο του νέου καταστατικού δεν υπάρχει κανένας τέτοιος ορισμός.
Ο Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός δεν αναγνωρίζεται ως η διαλεκτική σχέση μιας αντίφασης (δημοκρατία- συγκεντρωτισμός) αλλά ως ενιαίο πράγμα μη αντιφατικό και μη διαλεκτικό. Οι συντάκτες, μάλιστα του σχεδίου του νέου καταστατικού αναλύοντας τι είναι δημοκρατικός συγκεντρωτισμός προτίμησαν να προτάξουν τα στοιχεία εκείνα που στο ισχύον καταστατικό συνιστούν το περιεχόμενο της έννοιας του συγκεντρωτισμού. Μ' αυτή τη λογική, στο σχέδιο του νέου καταστατικού δεν υπάρχουν οι παρακάτω διατάξεις, περί εσωκομματικής δημοκρατίας, του ισχύοντος καταστατικού όπως:
Η «διασφάλιση του δικαιώματος (σ.σ. των κομματικών μελών) να εκφράζουν ελεύθερα και υπεύθυνα τη γνώμη τους σε όλα τα ζητήματα του Κόμματος, σύμφωνα με το Καταστατικό».
Η «διασφάλιση της προσωπικής συμβολής, πρωτοβουλίας και ευθύνης όλων των κομματικών μελών στη λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων».
Η «πρωτοβουλία όλων των κομματικών οργανώσεων να λύνουν τα τοπικά τους ζητήματα με αυτοτέλεια και ευθύνη μέσα στα πλαίσια της πολιτικής και των γενικών θέσεων του Κόμματος».
4. Στο πρώτο άρθρο του σχεδίου του νέου καταστατικού έχουν ενσωματωθεί, επίσης, τα άρθρα 10 και 11 του ισχύοντος καταστατικού.
Το άρθρο 10 λέει: «Ο έλεγχος, η κριτική και η αυτοκριτική είναι συστατικά στοιχεία της λειτουργίας του Κόμματος. Βοηθούν στην εφαρμογή των αποφάσεων και την ανάπτυξη της δράσης, στη γενίκευση της πείρας, στην αντιμετώπιση των αδυναμιών, στη διόρθωση λαθών, στη διαπαιδαγώγηση στελεχών και μελών, στο δυνάμωμα της συνειδητής κομματικής πειθαρχίας. Η κριτική όμως πρέπει να γίνεται μόνο μέσα στα αρμόδια όργανα και σώματα του Κόμματος. Στελέχη και μέλη που εμποδίζουν την κριτική φέρνουν σοβαρή ευθύνη και αντιμετωπίζουν κυρώσεις, μέχρι και διαγραφή από το Κόμμα».
Η αντίστοιχη παράγραφος στο σχέδιο του νέου καταστατικού αναφέρει: «Ο έλεγχος, η κριτική και αυτοκριτική ως απαραίτητα στοιχεία για την εφαρμογή των αποφάσεων και την ανάπτυξη της δράσης, τη γενίκευση της πείρας, την αντιμετώπιση αδυναμιών και τη διόρθωση λαθών, τη διαπαιδαγώγηση, το δυνάμωμα της συνειδητής κομματικής πειθαρχίας. Η κριτική και αυτοκριτική ασκείται μόνο μέσα στα αρμόδια όργανα και ΚΟΒ του Κόμματος».
Οι διαφορές βγάζουν μάτι:
Ο έλεγχος, η κριτική και η αυτοκριτική από «συστατικά στοιχεία της λειτουργίας του Κόμματος», μετατράπηκαν σε «απαραίτητα στοιχεία για την εφαρμογή των αποφάσεων και την ανάπτυξη της δράσης, τη γενίκευση της πείρας, την αντιμετώπιση αδυναμιών και τη διόρθωση λαθών, τη διαπαιδαγώγηση, το δυνάμωμα της συνειδητής κομματικής πειθαρχίας». Δηλαδή από συστατικά στοιχεία μιας ζωντανής, αυθεντικής κομματικής λειτουργίας μετατρέπονται σε μέσο άσκησης του συγκεντρωτισμού της καθοδήγησης.
Η διάταξη του ισχύοντος καταστατικού που λέει ότι «στελέχη και μέλη που εμποδίζουν την κριτική φέρνουν σοβαρή ευθύνη και αντιμετωπίζουν κυρώσεις, μέχρι και διαγραφή από το Κόμμα» έχει εξαφανιστεί από το σχέδιο του νέου καταστατικού. Τώρα πια η κριτική μπορεί να εμποδίζεται ελεύθερα αρκεί- χάριν του συγκεντρωτισμού- να έχει την ευλογία της ηγεσίας.
Το άρθρο 11 του ισχύοντος καταστατικού αναφέρει: «Ανώτατη αρχή της κομματικής καθοδήγησης είναι η αρχή της συλλογικότητας, όρος απαραίτητος για την κανονική λειτουργία και δράση των κομματικών οργανώσεων, τη σωστή διαπαιδαγώγηση των στελεχών, την ανάπτυξη της δραστηριότητας και πρωτοβουλίας των κομματικών μελών. Η αρχή της συλλογικότητας περιορίζει τον υποκειμενισμό, διασφαλίζει τις πιο σωστές και ολοκληρωμένες αποφάσεις, συμβάλλει στην ενότητα δράσης του Κόμματος. Στο Κόμμα δεν πρέπει να υπάρχουν μονοπρόσωπες αποφάσεις που να υποκαθιστούν τις συλλογικές αποφάσεις των οργάνων. Η αρχή της συλλογικότητας δεν καταργεί την ατομική ευθύνη ούτε και υποβαθμίζει την ατομική προσφορά. Στα πλαίσια της συλλογικότητας μπορεί και πρέπει να αναδείχνονται τα ατομικά χαρακτηριστικά κάθε κομματικού μέλους».
Στο σχέδιο του νέου καταστατικού η ίδια διάταξη είναι διατυπωμένη ως εξής: «Η συλλογικότητα ως ανώτατη αρχή της κομματικής καθοδήγησης, όρος απαραίτητος για την ενότητα, την ενιαία και αποτελεσματική δράση του Κόμματος και όλων των Οργανώσεών του, τη σωστή διαπαιδαγώγηση, την ανάπτυξη της δραστηριότητας και πρωτοβουλίας των μελών του Κόμματος. Στο Κόμμα δεν μπορεί να υπάρχουν μονοπρόσωπες αποφάσεις που να υποκαθιστούν τις συλλογικές αποφάσεις των οργάνων. Στο πλαίσιο της συλλογικότητας αναπτύσσεται η προσωπικότητα και προσφορά κάθε μέλους του Κόμματος».
Πέρα από τις επιμέρους διαφορές, στο σχέδιο του νέου καταστατικού λείπει η εξής διαπίστωση του ισχύοντος: «Η αρχή της συλλογικότητας δεν καταργεί την ατομική ευθύνη ούτε και υποβαθμίζει την ατομική προσφορά». Μένει να απαντηθεί τί ακριβώς θέλει να εξαλείψει, μέσω της συλλογικότητας, η ηγετική ομάδα με αυτή την παράλειψη: Τον τονισμό της ατομικής ευθύνης ή την αναγνώριση της ατομικής προσφοράς; Μήπως και τα δύο;
Ποιος πατριωτισμός;
Το σχέδιο του νέου καταστατικού ορίζει με διαφορετικό τρόπο απ' ότι το ισχύον το ζήτημα του προλεταριακού διεθνισμού. Οι ουσιαστικές μεταβολές εντοπίζονται σε δύο βασικά ζητήματα: 1. Το ισχύον καταστατικό υπογραμμίζει ότι το ΚΚΕ «εκπληρώνει με συνέπεια τις διεθνιστικές του υποχρεώσεις, συμμετέχει στον αγώνα για την ανασυγκρότηση, την ενότητα και το δυνάμωμα του διεθνούς κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος». Το σχέδιο του νέου καταστατικού μιλάει για ιδεολογική και στρατηγική ενότητα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι το ΚΚΕ «εκπληρώνει με συνέπεια τις διεθνιστικές του υποχρεώσεις, συμμετέχει στον αγώνα για την ανασυγκρότηση, την ιδεολογική και στρατηγική ενότητα και το δυνάμωμα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος».
Είναι φανερό πως μια τέτοια ενότητα μπορεί να υπάρξει μόνο στην πολύ γενική της έννοια διότι οι δρόμοι μέσα από τους οποίους θα περάσει το επαναστατικό κίνημα κάθε χώρας για να φτάσει στην προλεταριακή επανάσταση είναι αδύνατό να είναι ίδιοι σε όλες τις χώρες. Η ποικιλομορφία των προλεταριακών επαναστάσεων, η ποικιλομορφία των μορφών μετάβασης και του περιεχομένου που αυτές θα έχουν είναι αναπόφευκτη και είναι αναγνωρισμένη στο επαναστατικό κίνημα από τα πρώτα βήματα της εμφάνισής του. 2. Το ισχύον καταστατικό προσεγγίζει ως εξής την διαλεκτική σχέση Διεθνισμού- πατριωτισμού: «Το ΚΚΕ συνδέει διαλεκτικά το διεθνισμό με τον πατριωτισμό. Είναι γνήσιος και αντάξιος κληρονόμος των εθνικών, δημοκρατικών και επαναστατικών παραδόσεων του ελληνικού λαού. Αντιπαλεύει κάθε εκδήλωση φασισμού, εθνικισμού, σοβινισμού και ρατσισμού».
Το σχέδιο του νέου καταστατικού έχει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Διαβάζουμε: «Το ΚΚΕ αντιπαλεύει κάθε εκδήλωση φασισμού, εθνικισμού, σοβινισμού, ρατσισμού, ταυτίζει τον πατριωτισμό με τον ταξικό αγώνα». Το σχέδιο του νέου καταστατικού βλέπει πολύ στενά τον πατριωτισμό. Κι αν ληφθεί υπόψη ότι η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ ως ταξικό αγώνα κατανοεί μόνο τον αγώνα που βρίσκεται κάτω από την καθοδήγησή της είναι μαθηματικά βέβαιο πως ένας τέτοιος ορισμός του πατριωτισμού θα οδηγήσει στο στένεμα των ορίων του στο πλαίσιο του κόμματος και, στην καλύτερη περίπτωση, της ευρύτερης επιρροής του. Δηλαδή στη γέννηση ενός κομματικού εθνικισμού που δεν θα έχει καμία οικονομική βάση και κανένα ιστορικό προηγούμενο.
Η έννοια της πατρίδας- αν και στο εκάστοτε κοινωνικοπολιτικό σύστημα λαμβάνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά έκφρασης- υπάρχει πολύ πριν από την εμφάνιση της σημερινής ταξικής πάλης. Κουβαλάει επομένως ένα ιστορικό, πολιτικό και πολιτιστικό φορτίο που ξεκινάει από τα βάθη της ιστορίας και είναι βαθιά ριζωμένο στις συνειδήσεις των λαϊκών ανθρώπων. Το κομμουνιστικό κόμμα δεν μπορεί να αγνοήσει αυτή την πραγματικότητα αλλά αντίθετα πρέπει να την εκφράσει. Επομένως δεν είναι ο πατριωτισμός που ταυτίζεται με τον ταξικό αγώνα και στον οποίο δίνει διαπιστευτήρια αλλά ο ταξικός αγώνας που πρέπει να εκφράσει τον πατριωτισμό των λαϊκών μαζών ανεξαρτήτως του πόσο και με ποιον τρόπο αυτές οι μάζες κατανοούν την ταξική πάλη η οποία διεξάγεται- και στην οποία συμμετέχουν- αναπόφευκτα.
