default-image

Συνθήκη Λισαβόνας: Συνθήκη - ορόσημο για την Ευρώπη

Απόψεις
Συνθήκη Λισαβόνας: Συνθήκη - ορόσημο για την Ευρώπη

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Συνθήκη της Νίκαιας ήταν το σημείο αφετηρίας για τη συγκρότηση μιας περισσότερο δημοκρατικής και διαφανέστερης Ευρώπης. Τα 15 κράτη- μέλη από κοινού συμφώνησαν στην διεύρυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας με άλλα κράτη- μέλη της ευρωπαϊκής επικράτειας.

Γράφει ο Νίκος Κοσμαδάκης*

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνει ποσοτικά, αλλά σε επίπεδο εθνικής πολιτικής τα κράτη ακολουθούν διαφορετικές πορείες. Παράλληλα, η Συνθήκη ρύθμιζε ζητήματα που άφησε ανοιχτά η Συνθήκη του Άμστερνταμ, ενώ σίγουρα συνιστά την πρώτη προσπάθεια συνταγματοποίησης των θεσμικών οργάνων και ρόλων του υπερεθνικού οργανισμού.

Το Φεβρουάριο του 2002 ξεκινάει ένας κύκλος επαφών ώστε προωθηθεί πιο αποτελεσματικά το ευρωπαϊκό όραμα. Το Μάρτιο του 2003, γίνεται πλέον γνωστό πως η Ευρωπαϊκή Ένωση, πέρα από κοινό νόμισμα (όχι για όλες τις χώρες), θα έχει και κοινό Σύνταγμα. Τότε φάνηκε ξεκάθαρα πως υπήρχαν πολλές και διαφορετικές απόψεις ως προς την εκπλήρωση της ευρωπαϊκής πράξης. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα συναντάει ανάχωμα είτε από χώρες που υποστηρίζουν ότι προχωράει αρκετά γρήγορα η ευρωπαϊκή ενοποίηση (π.χ. Βρετανία) είτε από χώρες που υποστηρίζουν σθεναρά ότι διακυβεύονται εθνικά συμφέροντα(π.χ. Ισπανία). Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα δε θα στεφθεί με επιτυχία κυρίως εξαιτίας των δύο αποτυχημένων δημοψηφισμάτων, όπου Γάλλοι και Ολλανδοί πολίτες δεν ενέκριναν την υπαγωγή των συνταγματικών κανόνων του Κράτους τους σε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Το 2007, η Γερμανία αναλαμβάνει την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πλέον εγκαινιάζει μια νέα περίοδο για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πλέον, στόχος κρίνεται η ανάδειξη της Ε.Ε. ως συνομοσπονδίας και της μετακίνησης από ένα διακυβερνητικό μοντέλο σ' ένα υπερεθνικό. Ήταν πλέον η ώρα της Συνθήκης της Λισσαβόνας

Η Συνθήκη της Λισαβόνας υπεγράφη στις 13 Δεκεμβρίου του 2007. Ενεργοποιήθηκε, όμως, στις 01 Ιανουαρίου 2009.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας προσέδωσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση νομική προσωπικότητα. Για πρώτη φορά, γίνεται σαφές πως ένα Κράτος μπορεί να αποχωρήσει ανά πάσα στιγμή εφόσον το επιθυμήσει.

Καθιερώνεται το αξίωμα του προέδρου το Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκλέγεται για δυόμισι χρόνια. Έχει διοικητικά καθήκοντα, μεταξύ των οποίων τη διατύπωση σαφέστερων κανόνων ενισχυμένης συνεργασίας, αλλά και την οργάνωση συσκέψεων.

Η φωνή των εθνικών κοινοβουλίων ενισχύεται και συμμετέχουν σημαντικά στις εργασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ενωμένη Ευρώπη δε δρα αυτόνομα, αλλά σε άμεση συνεργασία με τα εθνικά κοινοβούλια τα οποία οφείλουν να επικυρώνουν ευρωπαϊκές διατάξεις. Η Ένωση δρα μόνο σε περίπτωση που οι αποφάσεις της θα έχουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τους ευρωπαίους πολίτες. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δε συρρικνώνεται.

Τουναντίον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη σύναψη διεθνών συμφωνιών. Εκλέγεται από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι αρμοδιότητές του επεκτείνονται τόσο στη ψήφιση του προϋπολογισμού όσο και στη σύναψη διεθνών συμφωνιών. Εφαρμόζεται η χρήση της συναπόφασης, ενώ κατοχυρώνεται η ισοτιμία μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου.

Γίνεται γνωστή η νομοθετική πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών. Οι πολίτες αποκτούν ισχυρή φωνή και πλέον έχουν τη δυνατότητα αν συγκεντρωθούν άνω του 1 εκατομμυρίου ευρωπαίων πολιτών, να υπογράψουν για την αλλαγή μιας ευρωπαϊκής πολιτικής. Οι υπογραφές αποστέλλονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία υποχρεούται να τροποποιήσει τις υφιστάμενες προτάσεις πολιτικής.

Πλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση δε μένει προσηλωμένη σε τομείς που αφορούν τη νομισματική και συναλλαγματική της κατάστασης ή την προάσπιση ανθρώπινων δικαιωμάτων και καθολικών αξιών. Επεκτείνεται σε τομείς που αφορούν την πολιτική προστασία, το κλίμα, τον τουρισμό, το εμπόριο κτλ.

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ενσωματώνεται στο ευρωπαϊκό πρωτογενές δίκαιο και πλέον ο πολίτης αισθάνεται προστατευμένος. Παράλληλα η Συνθήκη αξιοποιεί στο έπακρο τις οικονομικές, ανθρωπιστικές, πολιτικές και διπλωματικές δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να προωθηθούν τα συμφέροντα και οι αξίες της σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ ταυτόχρονα να κατοχυρώνονται τα ιδιαίτερα συμφέροντα των κρατών μελών στον τομέα των εξωτερικών υποθέσεων.

Ο νέος Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, ο οποίος είναι και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής ενισχύει τη συνοχή και την προβολή της εξωτερικής δράσης της ΕΕ.

Η Συνθήκη Θέσπισης Ευρωπαϊκού Συντάγματος αποδείχθηκε πολύ πρόωρη. Δεν πίστεψαν οι Ευρωπαίοι πολίτες τόσο στην ανάγκη εμβάθυνσης του ευρωπαϊκού διαλόγου παρά την αρχικά εντυπωσιακή υποδοχή που είχε η ιδέα αυτή στο τραπέζι των ευρωπαίων ηγετών.

Η Συνθήκη της της Λισαβόνας ήρθε να χαράξει μια νέα πορεία συνταγματοποίησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Ενισχύεται η κοινοτική λογική και ενθαρρύνθηκε η προσπάθεια να συγκροτηθεί ένας πολιτικός οργανισμός με υπερεθνικά, ομοσπονδιακά και καινοτόμα χαρακτηριστικά.

Η Συνθήκη είχε και μία διαφορετική διάσταση. Να προστατευτούν τα κράτη με μικρό πληθυσμό. Τα κράτη αυτά θα είχαν φωνή και θα ενίσχυαν ευρωπαϊκό όραμα μέσα από τη συμμετοχή εκπροσώπων τους σε θεσμικά όργανα. Η συμμετοχικότητα και η αντιπροσωπευτικότητα θα διασφάλιζε και το δημοκρατικό χαρακτήρα της Ενωμένης Ευρώπης. Μέσα από αυτήν την εξόφθαλμη δημοκρατική παραστατικότητα, ενυπάρχει η εξής πρόκληση- ερώτημα: Κράτη, με διαφορετική κουλτούρα, μπορούν να συνυπάρξουν υπό το πρίσμα της επίτευξης της ειρηνικής συμβίωσης και της οικονομικο-κοινωνικής ευμάρειας των ευρωπαϊκών λαών?

Η απάντηση είναι αρκετά δύσκολη. Σε θεωρητικό επίπεδο, η απάντηση είναι Ναι. Πρακτικά, όμως, τα κράτη δύσκολα συνεργάζονται και πολύ πιο δύσκολα εφαρμόζεται μια απόφαση που απολαμβάνει ομοφωνίας. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ενεργοποιήθηκε την περίοδο ακμής της ευρωπαϊκής κρίσης.

Το 2009 δεν είχαν προκαλέσει αίσθηση τα αποτελέσματα της κρίσης που μόλις είχε ξεκινήσει. Τα επόμενα χρόνια , η κρίση διαχώρισε τους λαούς και τα κράτη. Η απορρύθμιση των ευρωπαϊκών αγορών δημιούργησε μια ατμόσφαιρα ευρωσκεπτικισμού. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα αμφισβητήθηκε όσο ποτέ άλλοτε, παρ' όλο που είχε διανύσει παραπάνω από μισό αιώνα ζωής. Θα έλεγα πως μία κρίση ήταν ικανή να διαλύσει τις προσπάθειες των Ιδρυτικών Πατέρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά, και η προσφυγική κρίση δεν έδειξε την αλληλέγγυα ψυχή της Ευρώπης.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας ήταν μία σημαντική συνθήκη για το 2009, περίοδος που οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν αντιμετώπισαν δυσκολίες και όλοι μπορούσαν να δηλώνουν φιλο-ευρωπαϊστές. Η κρίση ανέδειξε τα ελαττώματα της Ευρώπης και κατέδειξε την αυτοκατάργηση της Συνθήκης. Μήπως πρέπει να γίνει λόγος για επικαιροποίηση της Συνθήκης από τους αρχηγούς των κρατών-μελών?

* Ο Νίκος Κοσμαδάκης είναι πολιτικός επιστήμονας ([email protected])

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News