Η ιστορία λαών και κρατών δεν αποτελείται από ασύνδετα γεγονότα. Καταστάσεις που ζούμε σήμερα έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν και ό,τι βιώσουμε μελλοντικά κυοφορείται σιγά-σιγά από τώρα. Σε αυτή τη νομοτέλεια, έχω την πεποίθηση ότι ο Τούρκος πρόεδρος έκανε, κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στη χώρα μας, ανεπαίσθητα μεν βηματάκια, αλλά απειλητικά ως προς το εθνικό μας μέλλον.
Της Αθηνάς Σπανάκη-Κοχιαδάκη
Αυτό που εγώ διακρίνω ως ανησυχητικό για εμάς, και αντιθέτως ως προγραμματισμένο μικρό βήμα των επεκτατικών βλέψεών του είναι ότι, για πρώτη φορά, η μουσουλμανική μειονότητα εκδηλώθηκε ως τουρκική κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κομοτηνή. Ο μουσουλμανικός κόσμος της δυτικής Θράκης ακολούθησε τον Τούρκο ηγέτη, συγκεντρώθηκε γύρω του, έσπευσε να τον ακούσει, να τον δει από κοντά. Ο κ. Ερντογάν στους επίσημους και δημόσιους λόγους του υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός και καθησυχαστικός, κάνοντας λόγο για Έλληνες πολίτες. Όμως, πότε τα λόγια παρείχαν στην πολιτική ιστορία εγγυήσεις για γεγονότα που θα συμβούν; Ιστορικά, οι πολεμοχαρείς ηγέτες υπέγραφαν πριν τις συγκρούσεις σύμφωνα συνεργασίας και διαβεβαίωναν για τις φιλειρηνικές προθέσεις τους.
Κυβερνητική αφέλεια
Η αφέλεια, στην καλύτερη περίπτωση, της σημερινής κυβέρνησης άφησε χωρίς οριοθέτηση την ατζέντα και την... κίνηση του Τούρκου ηγέτη. Αν, όμως, σιγά-σιγά προσδιορίζεται εθνοτικά, ως τουρκική δηλαδή, η μουσουλμανική μειονότητα της δυτικής Θράκης και όχι θρησκευτικά, όπως κατοχυρώνεται από τη Συνθήκη της Λωζάννης, ποιο θα είναι το επόμενο στάδιο; Ο Τούρκος πρόεδρος, σήμερα, επέλεξε να μιλήσει δημόσια για τη μουσουλμανική μειονότητα και τα δικαιώματά της, παρεμβαίνοντας κατ' αυτό τον τρόπο ανοικτά σε εσωτερικό, εθνικό ζήτημα μιας κυρίαρχης χώρας, της δικής μας. Αν "αύριο" νιώσει ότι απειλούνται αυτά τα δικαιώματα, και έχοντας ήδη φορέσει τον τούρκικο μανδύα στη μειονότητα, θα έχει... αυτο-νομιμοποιηθεί στο να μπει ακόμη πιο ωμά στο εσωτερικό μας, πολιτικό και εδαφικό, με το πρόσχημα της προστασίας τους. Το ιστορικό με την Κύπρο εύχομαι να μην αποδειχτεί ευθέως ανάλογο...
Μήπως, τελικά, με ευθύνη των κυβερνώντων, η επιφανειακά ανώδυνη αυτή επίσκεψη του κ. Ερντογάν αποδειχτεί μια βραδυφλεγής βόμβα ακόμη και για τα θεμέλια του κράτους μας; Μακάρι οι ανησυχίες μου να αποδειχτούν αβάσιμες.
Δεύτερη ζημιά
Μια δεύτερη ζημιά που καταγράφω από την επίσκεψη του γείτονά μας είναι η επίκληση της Συνθήκης της Λωζάννης προς την κατεύθυνση της «αναθεώρησης», «επικαιροποίησης», «νέας εφαρμογής» ή όπως αλλιώς περιέγραψε το στόχο του για αλλαγή της. Ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε, με τον πλέον επίσημο τρόπο, και ενώπιον της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας μας, ενώπιον του ελληνικού λαού, τις αναθεωρητικές βλέψεις του. Το πάτημα δόθηκε από την αψυχολόγητη και άτοπη πρωτοβουλία του προέδρου της Δημοκρατίας να του απαντήσει στα όσα περί Λωζάννης είχε δηλώσει στον Αλέξη Παπαχελά.
Μέχρι πρότινος ο Τούρκος πρόεδρος αμφισβητούσε τη διεθνή συνθήκη - που έθεσε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας - μόνο σε προεκλογικές ομιλίες και για να ενισχύσει το ηγετικό του προφίλ στο εσωτερικό της χώρας του, ή έτσι τουλάχιστον το εκλαμβάναμε εμείς. Πλέον, όμως, κανείς και εκτός συνόρων του δεν μπορεί να ισχυριστεί άγνοια των θέσεών του. Δεν μπορούμε πλέον να συμπεριφερόμαστε σαν να μη γνωρίζουμε... Εκμεταλλευόμενος στο έπακρον την ευκαιρία που οι ίδιοι του δώσαμε, νομιμοποίησε, κατά κάποιο τρόπο, τις εναέριες παραβιάσεις των συνόρων μας και τις προκλήσεις. Τελικά τι είναι πιο σημαντικό: η αμφισβήτηση κυριαρχίας με την είσοδο μερικών δευτερολέπτων μαχητικού αεροπλάνου ή η αμφισβήτηση, κατά τρόπο επίσημο, της Συνθήκης;
Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε ότι ο Τούρκος πολιτικός, επί ελληνικού εδάφους και μετά από δική μας πρόσκληση, σημείωσε μικρές, προς το παρόν, νίκες εναντίον μας! Η πρώτη, μετά από 65 χρόνια, επίσημη επίσκεψη Τούρκου προέδρου δεν μπορούσε να είναι περισσότερο ζημιογόνος για εμάς.
Τον... κάναμε χαλίφη!
Και ενώ σιγά-σιγά κάθεται η σκόνη από τη διήμερη επίσκεψή του, τα ερωτηματικά πληθαίνουν.
Έστρωσε η ελληνική κυβέρνηση μεγαλοπρεπώς το κόκκινο χαλί ώστε ο απομονωμένος από τη διεθνή σκηνή και αποσταθεροποιημένος στο εσωτερικό του Τούρκος πολιτικός να κάνει πρόβα χαλίφη, του ηγέτη, δηλαδή, του μουσουλμανικού κόσμου; Το Ιράν-gate τον έχει βάλει στη γωνία, οι σχέσεις του με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διαχρονικά στο χειρότερο σημείο τους και η Αθήνα, ως από μηχανής Θεός, του δίνει το... βήμα να εμφανιστεί στην παρούσα, άβολη για αυτόν φάση, ηγετικός και διεκδικητικός! Και αναρωτιέμαι, υπήρξε απτό αντάλλαγμα για το ευρωπαϊκό βήμα που του δώσαμε; Προσωπικά, θα περίμενα συγκεκριμένα αντίδωρα σχετικά με το οξύ, άλυτο θέμα του προσφυγικού. Στον κόσμο της διπλωματίας, και σε αυτό το επίπεδο, δε νοούνται μονομερή δώρα.
Ατζέντα εν λευκώ
Η κυβέρνηση είναι υπόλογη προς τον ελληνικό λαό. Πρέπει να μας πουν ποιον εθνικό σκοπό εξυπηρέτησε η επίσκεψη Ερντογάν, κάτω από ποιες συνθήκες προγραμματίστηκε, ποια ήταν η προπαρασκευή που έγινε σε επίπεδο ατζέντας θεμάτων και να παραδεχτεί, έστω και καθυστερημένα, την αμήχανη θέση στην οποία βρέθηκαν οι οικοδεσπότες από τον ίδιο το φιλοξενούμενό τους!
Παρακολουθήσαμε όλοι μας, κρατώντας την ανάσα μας (!), τον Τούρκο πρόεδρο να ανοίγει ολόκληρη τη βεντάλια των ελληνοτουρκικών θεμάτων. Εκτός από τη μουσουλμανική μειονότητα και τη Συνθήκη της Λωζάννης, μίλησε για Κυπριακό, status quo στο Αιγαίο και τη λειτουργία τζαμιού στην Αθήνα, κατά τρόπο αυτοσχεδιαστικό, σε κοινή θέα, με κίνδυνο η κατάσταση να είχε εκτροχιαστεί σε μέγιστο βαθμό τόσο κατά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και κατά αυτήν με τον πρωθυπουργό.
Στη διπλωματική πρακτική τα όσα εκτυλίχθηκαν, αποτέλεσμα της ορατής έλλειψης προετοιμασίας και της ανεξέλεγκτης θεματολογίας, θα λειτουργούν εφεξής ως παράδειγμα αποτυχημένης διπλωματίας...
Τα σύνορα καρδιάς
Όσον αφορά στη γειτονική χώρα, όλοι γνωρίζουμε ότι έχει δρόμο ακόμη να διανύσει για να καταστεί κράτος δικαίου, με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου.
Μπορεί, για άλλη μια φορά, ο Τούρκος πολιτικός να δήλωσε ότι αναγνωρίζει τα εθνικά σύνορα, ωστόσο όλοι θυμόμαστε «τα σύνορα της καρδιάς» του σε ομιλία του με αφορμή την επέτειο θανάτου του Κεμάλ Ατατούρκ. Η θέση της χώρας μας στη Δύση είναι μια κάποια ασπίδα προστασίας απέναντι στο συναισθηματικά ανήσυχο γείτονά μας. Σε κυβερνητικό και διπλωματικό, ωστόσο, επίπεδο χρειάζεται μια υπεύθυνη εξωτερική πολιτική απαλλαγμένη από επίσημες συναντήσεις που, χωρίς σαφή ατζέντα, καταλήγουν ενάντια στα εθνικά μας συμφέροντα!
