Κνωσού, Ιωνίας, Δαιδάλου, Ικάρου, 62 Μαρτύρων, Καλοκαιρινού... Μικροί ή μεγάλοι, οι δρόμοι του Ηρακλείου μαρτυρούν με τα ονόματά τους την ιστορία του τόπου μας, και όχι μόνο.
Από λογοτέχνες και πολιτικούς, μέχρι τις χαμένες πατρίδες των προσφύγων και τις πόλεις του ένδοξου μινωικού παρελθόντος, οι δρόμοι του Ηρακλείου αποκαλύπτουν σε ντόπιους και επισκέπτες την τεράστια γκάμα ονοματοδοσίας των λεωφόρων και των οδών της μεγαλύτερης πόλης του νησιού μας.
Γιόφυρο: Ποιητές και συγγραφείς
Δυτικά των Καμινίων, στην περιοχή του Γιόφυρου, υπάρχουν πολλοί οδοί που φέρουν τα ονόματα σπουδαίων Ελλήνων λογοτεχνών. Στην εν λόγω περιοχή μπορεί να δει κανείς τις οδούς Φώτη Κόντογλου, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Εμμανουήλ Ροΐδη, Στρατή Μυριβήλη, Μιλτιάδη Μαλακάση, Γεωργίου Δροσίνη, Βαλαωρίτη, αλλά και Κωνσταντίνου Καβάφη. Ωστόσο, τα ονόματα λογοτεχνών δεν περιορίζονται μόνο στο Γιόφυρο. Σκορπισμένες σε διάφορες περιοχές της πόλης βλέπει κανείς τις οδούς Καζαντζάκη, Κονδυλάκη, Παλαμά, Σολωμού, Ελύτη, Βιζυηνού, Γεωργίου Χορτάτζη, Κώστα Καρυωτάκη, Παύλου Νιρβάνα, Ανδρέα Κάλβου, Μαβίλη, Κωνσταντινίδη και Διδούς Σωτηρίου.
Στο Ηράκλειο υπάρχουν, ωστόσο, και οδοί Σαπφούς, Αλκαίου, Δάντη, αλλά και... Ντοστογιέφσκι!
Καμίνια: Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι...
Δυτικά της Χανιώπορτας και νοτίως της παραλιακής λεωφόρου, πλήθος οδών έχουν πάρει τα ονόματά τους από αρχαίες προσωπικότητες, αλλά και περιοχές (κρητικές ή μη): οδοί Τυρταίου, Εργάνης, Γορτύνης, Ηφαίστου, Ινάτου, Κυταίου, Αμαζόνων, Τροίας, Απτέρων, Ελευθέρνης, Αχαιών, Ελύρου, Πελασγών, Αρσινόης, Απολλωνίας, Λεβήνου, Λισσού, Επίκτητου, Ιφιγένειας, Περγάμου, Δάμωνα, Στράβωνος, Δανάης, Επαμεινώνδα και φυσικά η λεωφόρος Μίνωος βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή των Καμινίων και της 62 Μαρτύρων.
Αρκετά αρχαία ονόματα έχουν δοθεί, εξάλλου, και σε δρόμους σε άλλες περιοχές της πόλης: Από τις κεντρικές Δαιδάλου και Ιδομενέως, έως τις οδούς Ηρακλή, Αλκμήνης, Ικτίνου, Εκάβης, Λυττού, Πλούτωνος, Τάλω, Ραδαμάνθυος, Απόλλωνος, Αλκιβιάδου, Ησιόδου και Ηλέκτρας, που βρίσκονται διασκορπισμένες σε όλο το Ηράκλειο, η πόλη είναι γεμάτη από αρχαία ονόματα.
Αλικαρνασσός
Από το προάστιο της Νέας Αλικαρνασσού δε θα μπορούσαν να λείπουν τα ονόματα δρόμων που θυμίζουν τις χαμένες πατρίδες των προσφύγων. Ως γνωστόν, η Νέα Αλικαρνασσός κατοικήθηκε από πρόσφυγες που συνέρρευσαν στην Κρήτη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το προσφυγικό στοιχείο παραμένει, εξάλλου, ακόμη πολύ έντονο στην περιοχή.
Έτσι, σε αρκετές οδούς της εν λόγω συνοικίας έχουν δοθεί ονόματα που θυμίζουν στους κατοίκους της Αλικαρνασσού από πού προέρχονται... Σμύρνης, Αϊδινίου, Αϊβαλιού και Μικράς Ασίας είναι μερικές οδοί με ονομασίες από περιοχές απ' όπου ξεριζώθηκαν οι πρόσφυγες πριν από σχεδόν έναν αιώνα... Εξάλλου, στη Νέα Αλικαρνασσό δύο δρόμοι έχουν πάρει τα ονόματα των Γιώργου Σεφέρη και Ηλία Βενέζη. Τόσο ο νομπελίστας ποιητής, όσο και ο σπουδαίος πεζογράφος είχαν προσφυγική καταγωγή: Ο μεν Σεφέρης γεννήθηκε στα Βουρλά της Σμύρνης, ο δε Βενέζης στο Αϊβαλί.
Παγκρήτιο: Νομοί της Ελλάδας
Στην περιοχή του κολυμβητηρίου-Παγκρητίου, υπάρχουν πολλές οδοί που φέρουν ονόματα νομών της Ελλάδας. Έτσι, σε μια σχετικά μεγάλη έκταση νοτίως του Παγκρήτιου Σταδίου και ανατολικά του ρέματος του Ξεροπόταμου συναντάμε - μεταξύ άλλων - τις οδούς Αχαΐας, Θεσπρωτίας, Άρτας, Ηλείας, Τρικάλων, Κορινθίας, Ημαθίας, Λακωνίας, Βοιωτίας, Κοζάνης, Λάρισας, Λέσβου, Έβρου και Αργολίδος.
Βιομηχανική Περιοχή
Στη Βιομηχανική Περιοχή Ηρακλείου, η μεγάλη πλειονότητα των οδών δε φέρει κάποια συγκεκριμένη ονομασία, παρά γράμματα: Έτσι, στη ΒΙ.ΠΕ. υπάρχει η οδός Ε, η οδός Θ, η οδός Γ και ούτω καθεξής...
Πολιτικοί
Από το Ηράκλειο δε λείπουν οι δρόμοι που έχουν πάρει τα ονόματά τους από γνωστούς πολιτικούς, Έλληνες και όχι μόνο: Οι Γεώργιος Παπανδρέου, Ανδρέας Παπανδρέου, Νικόλαος Πλαστήρας, Σοφοκλής Βενιζέλος, Ελευθέριος Βενιζέλος, Μελίνα Μερκούρη, Γεώργιος Γεννηματάς, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Μιχάλης Γαλενιανός, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, αλλά και ο Σουηδός Ούλαφ Πάλμε έχουν χαρίσει τα ονόματά τους σε οδούς και λεωφόρους του Ηρακλείου.
Σημειώνεται ότι μετά τον πρόσφατο θάνατο του πρώην πρωθυπουργού και επίτιμου προέδρου της Ν.Δ., Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για να δοθεί και το όνομα του Χανιώτη πολιτικού σε δρόμο του Ηρακλείου.
Ήρωες του '21
Φυσικά, οι ήρωες της Επανάστασης του 1821 δε θα μπορούσαν να λείπουν από την ονοματοδοσία των οδών του Ηρακλείου: Οδυσσέα Ανδρούτσου, Μάρκου Μπότσαρη, Υψηλάντη, Κανάρη, Εμμανουήλ Ξάνθου, Καραϊσκάκη, Φιλικής Εταιρείας, Αθανασίου Διάκου, Κολοκοτρώνη και Κανάρη είναι κάποιοι από τους δρόμους που έχουν πάρει το όνομά τους από τους ομώνυμους Έλληνες επαναστάτες.
Κρήτη μου όμορφο νησί...
Την τιμητική τους στην πόλη του Ηρακλείου έχουν πάντως και τα ονόματα χωριών, επαρχιών και εν γένει τοποθεσιών τόσο του νομού Ηρακλείου, όσο και του υπόλοιπου νησιού. Βιάννου, Ανωγείων, Άρβης, Λασιθίου, Θερίσου, Πεδιάδος, Νίδας, Ζάκρου, Αρχανών, Σπιναλόγκας, Κισσάμου, Χαλέπας, Μυριοκεφάλων, Ιεράπετρας, Τυμπακίου, Μεταξοχωρίου, Κουνάβων, Γέργερης, Καλών Λιμένων, Μεραμβέλλου, Ατσιπάδων, Μεσαράς και Ματάλων είναι μόνο μερικές από τις εν λόγω οδούς.
Ιερωμένοι και Μονές
Αρκετοί είναι και οι δρόμοι που έχουν ονοματοδοτηθεί για να τιμηθούν μοναστήρια της Κρήτης, και όχι μόνο. Στο Ηράκλειο συναντάμε τις οδούς Μονής Πρέβελη, Μονής Τοπλού, Μονής Αγκαράθου, Σαββαθιανών, Μονής Κουδουμά, Μονής Καλυβιανής, Μονής Κεράς, Μονής Γωνιάς, Μονής Γουβερνέτου, Μονής Επανωσήφη, Μονής Οδηγήτριας και Μονής Αρκαδίου. Εξάλλου, δεν είναι λίγοι οι δρόμοι που πήραν το όνομά τους από σπουδαίους Κρητικούς (και όχι μόνο) ιεράρχες, είτε αυτοί ήταν πατριάρχες, είτε όχι: Κύριλλος Λούκαρις, Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε', Ιλαρίων Κατσούλης, Πατριάρχης Φώτιος, Πατελάρος και Παπα-Πέτρος Γαβαλάς είναι κάποιοι από τους ιερωμένους που "βάφτισαν" δρόμους της πόλης του Ηρακλείου.
Λουλούδια
Στην περιοχή των Μεσαμπελιών υπάρχουν μαζεμένες οδοί που έχουν πάρει τα ονόματά τους από... λουλούδια: Ανθέων, Μενεξέδων, Μυρτιάς, Γερανίων, Υακίνθων, Ορτανσίας, Γαζίας και Γαρδένιας είναι κάποιες από αυτές τις οδούς.
"Βαφτίσια"
Πριν λίγους μήνες, το Τμήμα Κυκλοφορίας και Συγκοινωνιών του Δήμου Ηρακλείου ενημέρωσε για την ονοματοθεσία των παρακάτω οδών:
1. Ονομασία της οδού που οδηγεί στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη (Μαρτινένγκο) σε οδό Χρυσούλας Τζομπανάκη.
2. Ονομασία της οδού που βρίσκεται μεταξύ των οδών Νηρέως και Αγίας Λαύρας (Πόρος) σε οδό Λιλής Ζωγράφου.
3. Ονομασία της οδού που βρίσκεται μεταξύ της λ. Κνωσού και της οδού Αρχ. Ευγενίου (Αϊ Γιάννης) σε οδό Γιάννη Περτσελάκη.
4. Ονομασία της οδού που βρίσκεται μεταξύ των οδών Αρχελάου και Πικροδάφνης (περιοχή Αϊ Γιάννης) σε οδό Εμμανουήλ Μαμουνάκη.
5. Ονομασία της οδού που βρίσκεται μεταξύ των οικιών του Εμμ Λουλούδη. και του Γεωργίου Ρασούλη (Δαφνές) σε οδό Γιάννη Δουλουφάκη.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Θες να γίνεις "νονός" οδού του Ηρακλείου;
Ποιες είναι όμως οι διαδικασίες που απαιτούνται, προκειμένου ένας "αβάπτιστος" δρόμος να πάρει συγκεκριμένο όνομα; Όπως μας είπε ο αρμόδιος αντιδήμαρχος του Τμήματος Κυκλοφορίας και Συγκοινωνιών του Δήμου Ηρακλείου, Γιάννης Αναστασάκης, οποιοσδήποτε επιθυμεί να δώσει συγκεκριμένη ονομασία σε οδό της πόλης, θα πρέπει να το προτείνει αρχικά στις δημοτικές ή τοπικές κοινότητες, στις οποίες εκείνος υπάγεται.
Από εκεί η πρόταση διαβιβάζεται στο αρμόδιο τμήμα της δημοτικής Αρχής, απ' όπου εν συνεχεία φτάνει στην αρμόδια επιτροπή ονοματοδοσίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στην οποία μετέχει ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου Γρηγόρης Πασπάτης. Εφόσον η επιτροπή της Αποκεντρωμένης γνωμοδοτήσει θετικά, η πρόταση διαβιβάζεται τελικώς στο Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο εγκρίνει ή όχι την ονοματοδοσία.
ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ
Ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης ήταν Κρητικός οπλαρχηγός και ηγετική μορφή της Επανάστασης του 1866. Γεννήθηκε στους Λάκκους Κυδωνίας των Χανίων το 1833. Μαζί με τον ιερέα πατέρα και τα αδέλφια του μετέβη σε μικρή ηλικία στους Αγίους Τόπους. Εκεί ξαναβαπτίστηκαν στον Ιορδάνη ποταμό και έλαβαν το προσωνύμιο "χατζής". Μετά την κατάπνιξη της Κρητικής Επανάστασης, ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης συλλαμβάνεται ενώ προσπαθεί να διαφύγει στην Πελοπόννησο, και στη συνέχεια στέλνεται αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη. Το Πάσχα του 1870 καταφέρνει να δραπετεύσει από το Φανάρι, μεταμφιεσμένος σε ιερέα και με τη βοήθεια του Ρώσου πρέσβη φυγαδεύεται στην Οδησσό. Θα καταταχθεί στο ρωσικό στρατό, φτάνοντας μάλιστα σε ανώτερα αξιώματα.
Εξάλλου, ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης διετέλεσε πρώτος πρόεδρος της Βουλής της Κρητικής Πολιτείας. Πέθανε στο Μάλεμε τον Ιούλιο του 1916 και κηδεύτηκε με τιμές στρατηγού. Τα οστά του βρίσκονται σήμερα στον Ομαλό Χανίων, δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα.
ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ ΝΤΑΛΙΑΝΗΣ
Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης ήταν Ηπειρώτης οπλαρχηγός του 1821, ο οποίος διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην κρητική Επανάσταση του 1828. Γεννήθηκε στο Δελβινάκι Ηπείρου το 1775 και το πραγματικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Χρήστου. Σπούδασε στην Ιταλία και στη συνέχεια ασχολήθηκε με την καπνοβιομηχανία της Τεργέστης, όπου απέκτησε μεγάλη περιουσία. Εξάλλου - και αυτός - είχε ταξιδέψει στους Αγίους Τόπους, εξ ου και το «Χατζής».
Το 1816 έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ενώ κατά την Επανάσταση συμμετείχε σε επιδρομές κατά του Ιμπραήμ στο Μοριά. Εξάλλου, πολέμησε στο πλευρό του Καραϊσκάκη στη Ρούμελη. Το Γενάρη του 1828 μεταβαίνει στην Κρήτη για να αναλάβει την ηγεσία της εκεί Επανάστασης. Ο Νταλιάνης κατευθύνεται προς τα Σφακιά, όπου το Μάιο του ίδιου έτους χτυπά αιφνιδιαστικά σώμα του τουρκικού στρατού. Στη συνέχεια, οι επαναστάτες οχυρώνονται στο Φραγκοκάστελλο, όπου οι υπερασπιστές του αντιμετωπίζουν 8.000 Οθωμανούς. Ύστερα από άνισο αγώνα, οι Έλληνες επιχειρούν ηρωική έξοδο: Σχεδόν όλοι βρίσκουν το θάνατο, συμπεριλαμβανομένου του Νταλιάνη.
Ρεπορτάζ: Νικόλας Αγγελίνος
