Κάπνισμα, τρόφιμα, ακτινοβολίες, ιοί, ορμόνες και τελευταία η κληρονομικότητα είναι η σειρά με την οποία κατατάσσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τις αιτίες των καρκινογενέσεων.
Τα στοιχεία αυτά έδωσε χθες, μιλώντας στη "Νέα Κρήτη", ο επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημόνων "Δημόκριτος" και διευθυντής Τμήματος Διατροφολογίας στο New York College κ. Νίκος Κατσαρός.
Ο πρώην πρόεδρος του ΕΦΕΤ έδωσε μάλιστα μεγάλο βάρος στο κομμάτι της διατροφής, καλώντας τους Κρητικούς να εκμεταλλευτούν το τεράστιο πλεονέκτημα που έχουν, σε αντίθεση με τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, να μπορούν να έχουν στο τραπέζι τους φρέσκα προϊόντα, και μάλιστα εποχής, καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, για να θωρακίσουν τον οργανισμό τους έναντι του καρκίνου!
«Τα ποσοστά από τα αίτια των καρκινογενέσεων, μέσα από τις μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, νομίζω ότι τα λένε όλα», λέει στη "Νέα Κρήτη" ο Νίκος Κατσαρός.
«Ένα 30% οφείλεται στον καρκίνο του πνεύμονα κυρίως από το κάπνισμα, ένα 33% οφείλεται στα τρόφιμα, ένα 20% οφείλεται στις ορμόνες για το στήθος στις γυναίκες και για τον προστάτη στους άνδρες. Ένα 5% οφείλεται σε κληρονομικό παράγοντα κι άλλο ένα 5% με 10% σε διάφορους άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι οι ιοί και οι ακτινοβολίες»...
«Στα τρόφιμα οφείλεται το 1/3 των καρκίνων του πεπτικού συστήματος», όπως ξεκαθαρίζει προς την εφημερίδα μας ο Νίκος Κατσαρός, που αποτελεί και τη σοβαρότερη αιτία καρκινογενέσεων, ενώ ακολουθεί το κάπνισμα.
Και συνεχίζει παρακάτω αναφέροντας ότι «το κάπνισμα μπορούμε να το ελέγξουμε και τα τρόφιμα μπορούμε να τα ελέγξουμε, αλλά για τις ορμόνες δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Για το κληρονομικό, πάλι, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα»...
Οι καρκινογόνες ουσίες
Από τις μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έχουν προκύψει στοιχεία που σοκάρουν σε ό,τι αφορά τις ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα είτε από το περιβάλλον, είτε κατά την παρασκευή τους και θεωρούνται καρκινογόνες ή μεταλλαξιογόνες.
Ο Νίκος Κατσαρός μάς είπε τα εξής: «Σε ό,τι αφορά τα ψάρια, έχουμε τρία είδη που περιέχουν υδράργυρο σε πολλές περιπτώσεις πάνω από τα επιτρεπτά όρια. Αυτά είναι ο σολομός, ο ξιφίας, ο γαλέος και ο τόννος».
Όπως ξεκαθαρίζει παρακάτω, μόνο σε αυτά τα τρία είδη υπάρχει πρόβλημα. Και σε κανένα άλλο είδος ψαριού, τα οποία μάλιστα θεωρούνται απαραίτητα για την ανθρώπινη υγεία, με προτίμηση τα ψάρια τα οποία προέρχονται από το Αιγαίο, όπου δεν υπάρχει τόσο μεγάλο πρόβλημα βιομηχανικών αποβλήτων, σε αντίθεση με τους μεγάλους ωκεανούς του κόσμου, όπως είναι ο Ατλαντικός.
«Στη διάρκεια της θητείας μου στον ΕΦΕΤ τέσσερις φορές αποσύραμε από την αγορά ψάρια της κατηγορίας αυτής λόγω αυξημένης ποσότητας υδραργύρου», είπε χαρακτηριστικά ο γνωστός επιστήμονας και πρόσθεσε:
«Ο υδράργυρος προέρχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό κυρίως, που είναι μολυσμένος με υδράργυρο, ο οποίος και συσσωρεύεται στον οργανισμό και προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο και το κεντρικό νευρικό σύστημα, και είναι ύποπτος για καρκινογένεση.
Μάλιστα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων συνιστά στις έγκυες γυναίκες να μην καταναλώνουν αυτήν την κατηγορία ψαριών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για τον υπόλοιπο πληθυσμό μια φορά το μήνα. Παρόμοιες συστάσεις έχουν γίνει και από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και από τους αντίστοιχους οργανισμούς της Αυστραλίας και του Καναδά.
Επισημαίνεται σε κάθε περίπτωση ότι τα αναφερόμενα αφορούν μόνο αυτήν την κατηγορία ψαριών και όχι τα άλλα είδη, τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για μια υγιεινή διατροφή και ιδιαίτερα τα ψάρια του Αιγαίου».
Αμέσως παρακάτω, ο Νίκος Κατσαρός αναφέρεται στα ίδια είδη ψαριών, αλλά κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο σολομό των ιχθυοτροφείων, αναφέροντας τα εξής:
«Επιπλέον, ο σολομός ιχθυοτροφείων, αλλά και ο ξιφίας, ο γαλέος και ο τόννος περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια (κλοφέν, PCBs), τα οποία συσσωρεύονται στον οργανισμό, δρουν αθροιστικά και προκαλούν βλάβες στο ορμονικό σύστημα και είναι ύποπτα για καρκινογενέσεις. Τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια προέρχονται από τους μολυσμένους ωκεανούς. Επισημαίνεται ότι τα ψάρια του Αιγαίου είναι απολύτως ασφαλή από μετρήσεις που έχουν γίνει και είναι απαραίτητα για μια υγιεινή διατροφή. Περαιτέρω, η Πολιτεία πρέπει να κάνει περισσότερους και συστηματικότερους ελέγχους για τα εισαγόμενα ψάρια αυτής της κατηγορίας, που δυστυχώς δε γίνονται».
Οι χρωστικές ουσίες των τροφίμων
Τι γίνεται όμως και με τις περίφημες χρωστικές ουσίες των τροφίμων; Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Νίκος Κατσαρός, «πριν λίγο καιρό αποσύρθηκε η ερυθρά χρωστική Ε120 ή καρμίνες, η οποία ήταν ύποπτη για καρκινογενέσεις και προστίθεται σε τρόφιμα και αναψυκτικά για να τους δώσει εντονότερο κόκκινο χρώμα.
Η χρωστική Ε120 ή Red 2G παράγεται από ψήσιμο είδους σκαθαριών σε 400 βαθμούς Κελσίου και απομόνωση από τη σκόνη της χρωστικής.
Στη διάρκεια της θητείας μου στον ΕΦΕΤ αποσύρθηκε η χρωστική Ε129 ως ύποπτη για καρκινογενέσεις, που έμπαινε σε λουκάνικα και έτοιμα μπιφτέκια για να γίνονται πιο κόκκινα, σε πτηνοτροφές για να γίνεται ο κρόκος του αβγού πιο κίτρινος, όπως και το χρώμα του κρέατος... πιο αλανιάρικο. Έμπαινε επίσης στις ιχθυοτροφές σολομού για να γίνεται το κρέας του πιο κόκκινο και σε μαρμελάδες για πιο έντονο κόκκινο χρώμα. Παρατηρούμε τις ετικέτες των τροφίμων και ιδιαίτερα των αναψυκτικών και δεν καταναλώνουμε εκείνες που περιέχουν πολλά "Ε". Προτιμούμε φρέσκους χυμούς και φρέσκα φρούτα και λαχανικά εποχής».
Μεγάλη προσοχή στα νιτρώδη και νιτρικά άλατα
Σε ό,τι αφορά τα περίφημα νιτρώδη-νιτρικά άλατα που προστίθενται για συντήρηση σε καπνιστά ψάρια, κρέατα, αλλαντικά κ.λπ., «αυτά», όπως εξηγεί ο Νίκος Κατσαρός, «μπορεί να αντιδράσουν με αζωτούχες ενώσεις των τροφών αυτών και να σχηματίσουν νιτροζαμίνες, που είναι καρκινογόνες. Οι νιτροζαμίνες προκαλούν καρκίνο του οισοφάγου και του ήπατος. Επίσης, σε καπνιστά και ξεροψημένα τρόφιμα είναι πιθανόν να υπάρχουν κυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, όπως το βενζοπυρένιο, που είναι καρκινογόνοι. Περιορίζουμε την κατανάλωση αυτών των τροφών επίσης, λόγω του ότι περιέχουν αυξημένες ποσότητες αλατιού και μπαχαρικών».
Εξάλλου, όπως λέει ο κ. Κατσαρός, «κηπευτικά προϊόντα που αρδεύονται από περιοχές που η γεώτρηση περιέχει νιτρικά ή είναι προϊόντα θερμοκηπίου που έχουν χρησιμοποιηθεί νιτρικά λιπάσματα, τότε είναι πιθανόν να περιέχουν νιτρικά, που είναι ύποπτα για καρκίνους στο πεπτικό σύστημα. Επίσης, το νερό γεωτρήσεων, που περιέχει πάνω από 50mg/lt σε νιτρικά, δεν πρέπει να καταναλώνεται ως πόσιμο».
Στις κονσέρβες
Στις κονσέρβες υπάρχει ένα εσωτερικό επίχρισμα (επάλειψη) για να μην έρχεται σε επαφή το μέταλλο με το τρόφιμο. Το επίχρισμα αυτό είναι μια πλαστική ουσία που ονομάζεται Δισφαινόλη Α (ΒΡΑ), που σταδιακά μεταφέρεται στο τρόφιμο. Η ΒΡΑ είναι ύποπτη για βλάβες στο συκώτι, στα νεφρά και το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, για διαβήτη τύπου ΙΙ και για καρκινογενέσεις. Να σημειωθεί ότι έχουν αποσυρθεί από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία τα πλαστικά μπιμπερό από ΒΡΑ.
Κρεατικά στα κάρβουνα
Σε ό,τι αφορά τα κρέατα και τα προϊόντα κρέατος που υπερψήνονται στα κάρβουνα, το λίπος τους στην υψηλή θερμοκρασία της φλόγας λειώνει, αντιδρά με ανθρακούχες ενώσεις και σχηματίζει καρκινογόνες ουσίες, που ονομάζονται Πολυκυκλικοί Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ), που απορροφούνται από το κρέας. Το ίδιο συμβαίνει και για το καρβουνιασμένο κρέας. Τα τμήματα του καρβουνιασμένου κρέατος πρέπει να αφαιρούνται και το κρέας πρέπει να ψήνεται σε απόσταση από τη φλόγα ή χρήση ηλεκτρικής συσκευής.
«Εάν οι ξηροί καρποί και οι σπόροι δεν παστεριοποιηθούν κατάλληλα ή αποθηκευτούν σε χώρους υγρούς και θερμούς, αναπτύσσονται μύκητες που παράγουν μυκοτοξίνες, τις αφλατοξίνες, που ενοχοποιούνται για καρκίνο του ήπατος. Δυστυχώς, εδώ ο καταναλωτής είναι εντελώς απροστάτευτος και ο κίνδυνος επιτείνεται με την απουσία συστηματικών ελέγχων», τονίζει ο κ. Κατσαρός.
Υπολείμματα φυτοφαρμάκων
Τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων αποτελούν πρόβλημα λόγω της μη συμμόρφωσης των αγροτών και της απουσίας ελέγχων από την Πολιτεία. Τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων είναι ύποπτα για βλάβες στο ορμονικό σύστημα του οργανισμού, το κεντρικό νευρικό σύστημα και για καρκινογενέσεις.
Τα αυξημένα ποσοστά καρκινογένεσης τα τελευταία χρόνια μεταξύ των αγροτών οφείλονται στη χρήση φυτοφαρμάκων χωρίς προφυλάξεις (γάντια, στολές, μάσκες, κ.λπ.). Η απουσία ελέγχων από την Πολιτεία καθιστά τους καταναλωτές απροστάτευτους από τους κινδύνους που εγκυμονούν τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων, των οποίων οι επιπτώσεις εμφανίζονται αργότερα.
Χρήσιμη συμβουλή
Ο Νίκος Κατσαρός για το θέμα των φυτοφαρμάκων συμβουλεύει τους καταναλωτές: «Να πλένουν καλά τα τρόφιμα αυτά, να ξεφλουδίζουν όσα ξεφλουδίζονται, να καταναλώνουν προϊόντα εποχής, όχι θερμοκηπίου και όσο γίνεται βιολογικά προϊόντα».
Ο ίδιος ξεκαθαρίζει στη "Νέα Κρήτη" ότι, επειδή τα βιολογικά προϊόντα είναι σε γενικές γραμμές πολύ ακριβότερα των συμβατικών, μπορεί ο κόσμος να αγοράζει κυρίως ολοκληρωμένης καταπολέμησης προϊόντα, τα οποία είναι πολύ πιο ασφαλή και ελεγχόμενα σε σχέση με τα απλά συμβατικά προϊόντα.
Όταν τα τρόφιμα θερμαίνονται
Πριν από περισσότερο από δέκα χρόνια, στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας Σουηδοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι από αμυλούχα τρόφιμα που θερμαίνονταν σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 150 βαθμών Κελσίου σχηματιζόταν μια ουσία, η ακρυλαμίδη. Μάλιστα, όσο υψηλότερη ήταν η θερμοκρασία, τόσο μεγαλύτερη η ποσότητα της παραγόμενης ακρυλαμίδης.
Έτσι, όσον αφορά παξιμάδια, δημητριακά πρωινού, κουραμπιέδες, τηγανητές πατάτες, φρυγανιές, τσιπς κάθε κατηγορίας, ποπκόρν κ.λπ., κατά το ψήσιμό τους σχηματίζεται ακρυλαμίδη, η οποία θεωρείται ύποπτη καρκινογενέσεων. Η ακρυλαμίδη δεν υπάρχει στα τρόφιμα που αναφέρθηκαν, αλλά σχηματίζεται κατά το ψήσιμο από αντίδραση αμυλούχων συστατικών με το αμινοξύ ασπαραγίνη. Οι βιομηχανίες τροφίμων προσπαθούν να περιορίσουν το ποσοστό ακρυλαμίδης στα τρόφιμα, είτε μειώνοντας τη θερμοκρασία, είτε με διάφορες άλλες μεθόδους.
«Το φαινόμενο παρακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων. Οι επιπτώσεις στον οργανισμό από τα τρόφιμα αυτά δεν εμφανίζονται άμεσα, αλλά χρόνια αργότερα. Καλό θα είναι όμως να περιορίζουμε την κατανάλωση των προϊόντων αυτών, να καταναλώνουμε τρόφιμα με αντικαρκινική δράση και τρόφιμα με πολλές φυτικές ίνες, διότι διευκολύνουν τις εκκενώσεις και έτσι αποβάλλονται οι καρκινογόνες ουσίες πριν απορροφηθούν από το παχύ έντερο», επισημαίνει ο κ. Κατσαρός.
Επεξεργασμένα κρέατα
Όσο για τα επεξεργασμένα κρέατα; Τα στοιχεία αναφέρουν ότι «σε ζαμπόν, λουκάνικα, σαλάμια και καπνιστά κρέατα, λόγω των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους, παράγονται καρκινογόνες ουσίες. Σύμφωνα μάλιστα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα επεξεργασμένα κρέατα ανήκουν στην πρώτη κατηγορία καρκινογόνων ενώσεων».
Trans λιπαρά οξέα
Τα trans λιπαρά οξέα έχει διαπιστωθεί ότι, εκτός από καρδιοπάθειες, καρδιοαγγειακά, παχυσαρκία κ.λπ., είναι ύποπτα και για καρκινογενέσεις. Τα trans λιπαρά οξέα παράγονται κατά τη μερική υδρογόνωση φυτικών ελαίων (μαργαρίνες κ.λπ.), που κυρίως χρησιμοποιούνται στα έτοιμα φαγητά, σε ταχυφαγεία κ.λπ.
Κινεζικά παστά ψάρια
Τα κινεζικά παστά ψάρια, λόγω του τρόπου επεξεργασίας τους και των συντηρητικών που περιέχουν, όπως το όξινο μονογλουταμινικό νάτριο, θεωρούνται ύποπτα για καρκινογενέσεις.
Αλκοολούχα ποτά
Από τη χρήση αλκοολούχων ποτών, λόγω της αλκοόλης που περιέχουν - αν και επισημαίνουμε εδώ, όπως και σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, στη συχνή και διαχρονική χρήση τους - ενδεχόμενα να εμφανιστούν καρκινογενέσεις ή και να επιταχυνθούν.
Το φοινικέλαιο επεξεργάζεται σε θερμοκρασίες πάνω από 200 βαθμούς Κελσίου, για να εξουδετερωθεί η δυσάρεστη οσμή του και να αποχρωματιστεί. Συγχρόνως όμως παράγεται και η ουσία γλυκιδόλη, που είναι ύποπτη καρκινογενέσεων, και η οποία υπάρχει σε τρόφιμα όπως πατατάκια, γαριδάκια, τσιπς, αρτοσκευάσματα, έτοιμα φαγητά κ.λπ.
Από τα τηγάνια, τις κουτάλες και τα μαγειρικά σκεύη που είναι αντικολλητικά, όταν το τρόφιμο θερμαίνεται πάνω από θερμοκρασία 200 βαθμών Κελσίου, εκλύεται μια κατηγορία ουσιών που ονομάζονται οκτα-φθορο-ενώσεις, που απορροφούνται από το τρόφιμο και είναι καρκινογόνες, ενώ μπορεί να προκαλέσουν και άλλες βλάβες στην υγεία.
Αμίαντος στο νερό
Οι πεπαλαιωμένοι αμιαντοσωλήνες ελευθερώνουν ίνες αμιάντου. Γι' αυτό πρέπει οι δημοτικές Αρχές να ελέγχουν συστηματικά τα επίπεδα ινών αμιάντου στο πόσιμο νερό, που και αυτό αποτελεί τρόφιμο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εισπνεόμενες οι ίνες αμιάντου προκαλούν καρκίνο του πνεύμονα, όμως και ο καταπινόμενος αμίαντος θεωρείται ύποπτος καρκινογενέσεων.
Κάδμιο, υδράργυρος, αρσενικό, χρώμιο
Το νερό γεωτρήσεων πρέπει να ελεγχθεί κατά τη γεώτρηση ότι δεν περιέχει υδράργυρο ή αρσενικό, που προέρχεται από τα κοιτάσματα, ή κάδμιο και χρώμιο, που προέρχονται από βιομηχανική ρύπανση.
Ρεπορτάζ: Χριστόφορος Παπαδάκης
