Ο Μίνως Καλοκαιρινός, ο άνθρωπος που πρώτος ανακάλυψε το Ανάκτορο της Κνωσού και το ταύτισε με το παλάτι του Μίνωα, ο πρωτοπόρος της κρητικής αρχαιολογίας που πέρασε στη σκιά του διαδόχου του Άρθουρ Έβανς, και μόλις τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται το έργο του, θα τιμηθεί με μια μοναδική εκδήλωση, με μια όπερα που δεν έχει ξαναπαιχτεί σε έναν αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος δεν έχει ξαναδοθεί για εκδήλωση.
Η μοναδική αυτή συνάντηση στα μονοπάτια της ιστορίας θα πραγματοποιηθεί στις 28 Σεπτεμβρίου στην Κρήτη.
Πρόκειται για το Ανάκτορο της Κνωσού, που παραχωρείται - ίσως για πρώτη και τελευταία φορά - με σκοπό να παρουσιαστεί η όπερα "Μίνως" της Μαριέλλης Σφακιανάκη, δισέγγονης του Μίνωα Καλοκαιρινού, ο οποίος το 1878 ανακάλυψε το Ανάκτορο της Κνωσού. Όμως, σε αντίθεση με τον Άγγλο αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς, που συνέδεσε άρρηκτα το όνομά του με την Κνωσό, ο Έλληνας ανασκαφέας έμεινε στην αφάνεια.
Ευτυχώς η έρευνα σε μεγάλο βαθμό από την καθηγήτρια Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Κατερίνα Κόπακα κατάφερε να αναδείξει το κορυφαίο έργο του οραματιστή Μίνωα Καλοκαιρινού. Με αυτό το σκεπτικό, τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου είπαν πρόσφατα «ναι» στην πραγματοποίηση της συναυλίας για λόγους καθαρά συμβολικούς: να αποδοθεί τιμή στον Μίνωα Καλοκαιρινό, που ερεύνησε την Κνωσό 22 χρόνια πριν από τον Άρθουρ Έβανς.
«Η όπερα θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά. Στην ουσία είναι ένα ντοκιμαντέρ, καθώς βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Πρόκειται για την ιστορία του προπάππου μου, που πρώτος ανακάλυψε και έσκαψε στην Κνωσό», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σφακιανάκη, με ενθουσιασμό και συγκίνηση για τον άνθρωπο που, όπως πιστεύει, «επηρεάστηκε από το όνομά του και από παιδί έψαχνε να μάθει ποιος ήταν ο συνονόματός του, μυθικός βασιλιάς της Κρήτης».
Στα ίχνη του Ομήρου
Ο Μίνωας Καλοκαιρινός γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1843 και ήταν το τελευταίο παιδί μιας βαθύπλουτης και επιφανούς οικογένειας, από τα πέντε παιδιά της οποίας επέζησαν τα δύο. Μετά το θάνατο του πατέρα τους, τα δύο αδέλφια, Λυσίμαχος και Μίνωας, αφοσιώθηκαν στη διαχείριση της μεγάλης οικογενειακής περιουσίας, την οποία αργότερα μοιράστηκαν. Ο υστερότοκος Μίνωας, που θα ασχοληθεί με τη σαπωνοποιία και την οινοποιία, θα σπουδάσει νομικά (με διακοπές), κυρίως όμως θα γοητευτεί από τους αρχαίους συγγραφείς.
«Τον παρέσυρε ο Όμηρος, τον οποίο είχε μελετήσει πολύ, πιστεύοντας ότι αυτά που διάβαζε ήταν αλήθεια. Γιατί δεν παίρνεις τέτοια απόφαση (σ.σ. να προχωρήσεις σε ανασκαφή) εάν δε σε έχουν επηρεάσει οι καταστάσεις. Σκεφτείτε ότι όλα τα έκανε με δικά του έξοδα, ήταν εντελώς δική του απόφαση. Έτσι κι εγώ αρχίζω ονειρικά το έργο που αφορά τη ζωή του, σαν αρχαία τραγωδία, που τον παρασύρει. Γιατί, όταν μου μπήκε η ιδέα να κάνω γνωστή την ιστορία του, ως μουσικός μόνο όπερα μπορούσα να γράψω, την οποία ονόμασα "Μίνως", γιατί ένας Μίνως φέρνει στο φως τον Μίνωα», συμπληρώνει για το έργο που «δουλεύτηκε» πολύ, καθώς ξεκίνησε το 1988 για να ολοκληρωθεί το 2012. «Είναι σε τέσσερις πράξεις κι ένα ιντερμέτζο, το οποίο ουσιαστικά είναι ένα δεκάλεπτο θεατρικό, όπου λέγονται αυτά που πρέπει να ειπωθούν για να καταλάβει ο θεατής», σημειώνει η κ. Σφακιανάκη.
Η έρευνα στην Κνωσό
Η ανασκαφή του Καλοκαιρινού ξεκίνησε το 1878. Σύμφωνα με τον ίδιο, η έρευνα πραγματοποιήθηκε με δυναμικό 20 εργατών, διήρκεσε τρεις εβδομάδες και κόστισε στον ανασκαφέα 750 φράγκα. Αν και πίστεψε ότι ανακάλυψε ολόκληρο το ανάκτορο του μυθικού βασιλιά, στην πραγματικότητα είχε εντοπίσει ένα μεγάλο τμήμα της δυτικής πτέρυγας του ανακτορικού συγκροτήματος της Κνωσού. Όμως δεν έμελλε να συνεχίσει. «Οι Τούρκοι τον σταμάτησαν γιατί δεν ήθελαν να βγει στο φως ένας τέτοιος πολιτισμός, καθώς οι Μεγάλες Δυνάμεις θα ζήταγαν την απελευθέρωση της Κρήτης. Έτσι ο Μίνωας για να μπορέσει να συνεχίσει την ανασκαφή άρχισε να ζητάει βοήθεια από τους ξένους αρχαιολόγους. Και πώς τη ζητούσε; Στέλνοντας δώρο αντικείμενα των ανασκαφών, καθώς το τουρκικό δίκαιο έλεγε ότι το 10% των ευρημάτων ανήκουν σε αυτόν που τα βρήκε. Άρχισε λοιπόν να στέλνει δώρα στο Λούβρο, στη Μαδρίτη, στη Ρώμη, έστειλε και στην Οξφόρδη στον Έβανς, κι έτσι ξεκίνησαν αλληλογραφία», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σφακιανάκη.
Η ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ
Τα γεγονότα του 1898 και η άφιξη του Έβανς
Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία: Ο Έβανς έρχεται στην Κρήτη και ενθουσιάζεται από τα ευρήματα της Κνωσού, ζητάει κι αυτός τη συνέχιση των ανασκαφών, όπως έκαναν και άλλοι ξένοι αρχαιολόγοι (π.χ. Σλήμαν), αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ακολουθούν δραματικά γεγονότα, όπως η μεγάλη σφαγή της 25ης Αυγούστου 1898 στο Ηράκλειο, όπου ο Μίνωας χάνει γιο, αδελφό και ανιψιά, ενώ το σπίτι του πυρπολείται και λεηλατείται, μαζί με όλα τα ευρήματα των ανασκαφών... «Τα οποία είχε δωρίσει στο Μουσείο των Αθηνών και επί τρία χρόνια δεν έρχονταν να τα πάρουν», σημειώνει η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ. Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης, ο Έβανς καταφέρνει αυτό που δεν μπόρεσε να κάνει επί τουρκοκρατίας. «Αγοράζει την περιοχή της ανασκαφής και συνεχίζει τα σκαψίματα του Καλοκαιρινού, χωρίς ποτέ να αναφέρει τον προκάτοχό του», επισήμανε με έμφαση η κ. Σφακιανάκη.
Την όπερα, στην Κεντρική Αυλή του Ανακτόρου, θα παρουσιάσουν τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ με τη Συμφωνική Ορχήστρα υπό τη διεύθυνση της Ζωής Ζενιώδη, τη χορωδία σε διδασκαλία Δ. Κτιστάκη και σολίστες στο ρόλο του Μίνωα Καλοκαιρινού το βαρύτονο Πέτρο Σαλάτα, στο ρόλο της Σκεύως Καλοκαιρινού τη μεσόφωνο Σοφία Καπετανάκου, στο ρόλο επιστάτη των ανασκαφών τον τενόρο Γιάννη Κάβουρα και στο ρόλο του οράματος της φανταστικής Αριάδνης την υψίφωνο Βικτώρια Μανωλίδου.
Η εκδήλωση αποτελεί συνδιοργάνωση της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου και της Περιφέρειας Κρήτης και στηρίχτηκε στην αρχική ιδέα του Γιώργου Γιουκάκη, διευθυντής της Ραδιοφωνίας της ΕΡΤ να παρουσιαστεί η όπερα στην Κνωσό. Πραγματοποιείται κατ' εξαίρεση και για λόγους καθαρά συμβολικούς, ώστε να τιμηθεί η μνήμη του Μ. Καλοκαιρινού.
Η είσοδος θα γίνεται μόνο με προσκλήσεις, ενώ τα άτομα που θα την παρακολουθήσουν δε θα ξεπερνούν τα 250. Η συναυλία θα επαναληφθεί στο κηποθέατρο Ηρακλείου στις 29 Σεπτεμβρίου.
